-О?ушылар та?тада жазыл?ан с?здерді ?азір біз ?олданамыз ба? Естігендері?із бар ма?
ІІІ.Жа?а білімді ме?герту кезе?і.
Ма?ынаны тану. /10 мин/
-Ендеше, м?ндай с?здерді ?аза? тіл білімінде не деп атайды екен? Оны білу ?шін E-Learning ба?дарламасында?ы Е-кітапхана №4384 саба?ында берілген т?сініктемені ты?дайы?.
1.Аны?тамасы- б?л к?нерген с?з, себебі ?о?ам дамуына ?арай тілімізде ?олданыстан шы??ан с?з.
2.Ма?ыналы? т?рі
2.1.Б?л тарихи с?з, себебі ?олдану заманы ?тіп, ескі заманны? ?зімен бірге к?нерген, ?азір ?олданылмайтын с?з
2.2. Б?л архаизм с?з, себебі ?р д?уірде ?згеріп, бас?а с?здермен ауысып отыратын с?з.
VІ.Жа?а білімді бекіту кезе?і.
Топпен ж?мыс. /5мин/
Суретті пара?шалар беріледі.
І-топ. ?аза? хал?ыны? ыдыстары.
ІІ-топ. ?аза?ты? ?лтты? киімдері.
Зат атауларын екі топ?а б?леді. Сызбаны толтырады, д?лелдейді.
Тарихи с?здер
Архаизм с?здер
Керсен, шекпен.
Тоста?ан, та?ия.
Сергіту с?ті. «Телефон» ойыны. /5мин/
«Дарынды» с?зіне с?зсазындылы? талдау.
1.Айтылу, жазылу, жасалу жолдарына ?арай жуан буынды с?з. Себебі с?з ??рамында?ы дыбысар дауысты дыбыстар
2. Б?л с?з да-рын-ды болып ?ш буын?а б?лінеді. Себебі с?з ??рамында ?ш дауысты дыбыс бар. Да.ды- буыны ашы? буын, себебі буын дауыссыз дыбыстан басталып дауысты дыбыс?а ая?талып т?р. рын- буыны бітеу буын, себебі буын дауыссыз дыбыстан басталып дауыссыз дыбыс?а ая?талып т?р.
3. Б?л с?з да-рын-ды болып екі жа?дайда тасымалданады. Себебі с?з ??рамында ?ш дауысты дыбыс бар немесе с?з буын жігіне ?арай тасымалдан?ан.
4. ?аза? тілінде с?з екпініні? орын біршама т?ра?ты. С?зге ?осымша жал?ан?ан сайын екпін со??ы буын?а ?арай ы?ысып отырады. Сонды?тан б?л буында екпін ды буынында?ы ы дауысты дыбысына т?сіп т?р.
5. С?зде т?бір мен ?осымшаны? арасында буын ?ндестігі бар. Себебі с?зді? со??ы буыны рын жуан бол?анды?тан о?ан жал?анатын ?осымшаны? ды жуан н?с?асы келіп т?р. сонды?тан біз оны? ді жі?ішке н?с?асын алмаймыз
6,С?зде т?бір мен ?осымшаны? арасында дыбыс ?ндестігі, ілгерінді ы?пал бар. Себебі т?бірді? со??ы дыбысы н ?нді бол?анды?тан ?осымшаны? ал?аш?ы дыбысыны? ды ?я?нан болуын талап етіп т?р. сонды?тан біз оны? ты ?ата?нан басталатын н?с?асын алмаймыз.
Кітаппен ж?мыс. /5мин/
151-жатты?у. Берілген ма?ал-м?телдерді о?у. К?нерген с?здерді табу.
«Ынтыма? – о? жетпес сауыт» ма?алына синтаксистік талдау
1.Синтаксистік талдау
1.1.С?йлемде екі тыныс белгі бар. Олар: н?кте (.), (-) сызы?ша
н?ктені? ?оылу себебі ойды ая?тап, с?йлемді тияна?тап т?р, сызы?шаны? ?ойылу себебі бастауыш пен баяндауыш сеім с?здерден бол?анды?тан, бастауыштан кейін сызы?ша ?ойылады.
1.2. Айтылу сазы мен мазм?нына ?арай- хабарлы с?йлем. Себебі ой баяндай жеткізіліп т?р.
1.3. ??рылысына ?арай – жай с?йлем. Себебі бірнеше с?зден ??ралып келіп тияна?ты бір ?ана ойды білдіріп т?р.
1.5. Жай с?йлем т?рлерін аны?тау ?шін с?йлемдегі с?здерді с?йлем м?шелеріне талдаймыз. Ол ?шін е? алдымен баяндауышты табамыз. Себебі, баяндауышсыз с?йлем болмайды, баяндауышты? орны шартты т?рде тияна?ты.
15.а) ынтыма? не?- сауыт- дара, зат есімді атау т?л?алы баяндауыш.
1.5. ?) сауыт не ?- ынтыма?- дара, зат есімді атау т?л?алы бастауыш.
«Ынтыма?» с?зіндегі дыбыстар?а математикалы? т?сілмен дыбысты? мінездеме беру
Берілгені: «Ынтыма?» с?зінде ?анша дыбыс бар, нешеуі дауысты, нешеуі дауыссыз дыбыс екендігін бізден с?райды?
Шешуі: «Ынтыма?» с?зінде жеті дыбыс бар, оны? ?шеуі дауысты, олар : а, 2 ы себебі, б?л дыбыстарды айт?анда ауа ?кпеден еш?андай кедергіге ?шырамай шы?ады. 4 дауыссыз дыбыс бар. Олар: н,т,м,?: себебі б?л дыбыстарды айт?анда ?кпеден шы??ан ауа ауыз ?уысында т?рлі кедергілерге ?шырап ауа ?ысылып шы?ады.
Ынтыма? : = 7 0 = 3 ( а, 2 ы )
4 ( н, т, м, ? )
Тілді? ?атысына ?арай: 3 = 3 ( а, 2 ы тіл арты немесе жуан );
Просмотр содержимого документа
«5-сынып ?аза? тілі ашы? саба?»
Астана қаласы Білім басқармасы «№66 мектеп-лицей» мемлекеттік мекемесі
Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі: Толеубаева Самал Жақсылыққызы
Сынып: 5 «Е». Пән: қазақ тілі
Сабақтың тақырыбы: Көнерген сөздер Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: Көнерген сөздер туралы түсінік беру, көнерген сөздердің түрлерін ажырата білуге үйрету; 2. Дамытушылық: Оқушының ынтасы мен іскерлік қабілетіне ықпал ету, өз ойын тиянақты жеткізу, тілдік материалдарға жүйелі түрде сатылай кешенді талдай жасау білігін дамыту; 3.Тәрбиелік: Оқушыларды ізеттілікке, өз Отанына, салт-дәстүріне құрметпен қарауға тәрбиелеу. Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, суретті парақшалар. Сабақтың түрі: жаңа білімді игерту Сабақтың өтілу әдісі: «Сатылай кешенді оқыту» технологиясы
-Балалар бүгінгі сабағымызды сабақтың ұранын айтудан бастайық.
Жабырқауды білмейміз
Жалқаулықты сүймейміз
Біз талантты жас ұрпақ
Үлгі аламыз жақсыдан (барлығы бірге айтады)
- Құрметті оқушылар бүгінгі сабағымызда әрқайсымыз жабырқамай, жалқауланбай өз білімімізді, талантымызды көрсетейік.
Бағалау парақшаларын тарату.
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау. /5мин/ -Үйге берілген «Мен Елбасын мақтан етемін» тақырыбына ойтолғауды сұрау
-Өткен тақырыпты еске түсіру.
«Көз» сөзіне лексикалық талдау. /5мин/
1.Бұл атауыш мағынадағы сөз. Адамның дене мүшесі
2.Шығу тегіне байланысты
2.1.ауыспалы мағыналы сөз
2.2.көп мағыналы сөз
2.3.омоним
2.4.синоним
2.5.антоним
2.6.эвфемизм
2.7.дисфемизм
2.8.тұрақты тіркес.
Қызығушылықты ояту. /5 мин/
-Оқушылар жаңа сабағымызды «Көбелек аулау» ойынынан бастайық. Сіздер интерактивті тақтада берілген сөздердің ішінен қазір қолданбайтын сөздері жазылған көбелектерді аулау керекпіз. Тақтаға әр топтан бір оқушы шығады. Дұрыс жауабын тақтаға жазып отырады.
Дұрыс жауабы: болыс, жебе, ауылнай, сұлтан, күйме.
-Оқушылар тақтада жазылған сөздерді қазір біз қолданамыз ба? Естігендеріңіз бар ма?
ІІІ.Жаңа білімді меңгерту кезеңі.
Мағынаны тану. /10 мин/
-Ендеше, мұндай сөздерді қазақ тіл білімінде не деп атайды екен? Оны білу үшін E-Learning бағдарламасындағы Е-кітапхана №4384 сабағында берілген түсініктемені тыңдайық.
-Оқулықта берілген тақырыпты оқу.
Тақырыпты сатыға салады, талдайды, ортаға шығып қорғайды.
1.Анықтамасы- бұл көнерген сөз, себебі қоғам дамуына қарай тілімізде қолданыстан шыққан сөз.
2.Мағыналық түрі
2.1.Бұл тарихи сөз, себебі қолдану заманы өтіп, ескі заманның өзімен бірге көнерген, қазір қолданылмайтын сөз
2.2. Бұл архаизм сөз, себебі әр дәуірде өзгеріп, басқа сөздермен ауысып отыратын сөз.
VІ.Жаңа білімді бекіту кезеңі.
Топпен жұмыс. /5мин/
Суретті парақшалар беріледі.
І-топ. Қазақ халқының ыдыстары.
ІІ-топ. Қазақтың ұлттық киімдері.
Зат атауларын екі топқа бөледі. Сызбаны толтырады, дәлелдейді.
Тарихи сөздер
Архаизм сөздер
Керсен, шекпен...
Тостаған, тақия...
Сергіту сәті. «Телефон» ойыны. /5мин/
«Дарынды» сөзіне сөзсазындылық талдау.
1.Айтылу, жазылу, жасалу жолдарына қарай жуан буынды сөз. Себебі сөз құрамындағы дыбысар дауысты дыбыстар
2. Бұл сөз да-рын-ды болып үш буынға бөлінеді. Себебі сөз құрамында үш дауысты дыбыс бар. Да.ды- буыны ашық буын, себебі буын дауыссыз дыбыстан басталып дауысты дыбысқа аяқталып тұр. рын- буыны бітеу буын, себебі буын дауыссыз дыбыстан басталып дауыссыз дыбысқа аяқталып тұр.
3. Бұл сөз да-рын-ды болып екі жағдайда тасымалданады. Себебі сөз құрамында үш дауысты дыбыс бар немесе сөз буын жігіне қарай тасымалданған.
4. Қазақ тілінде сөз екпінінің орын біршама тұрақты. Сөзге қосымша жалғанған сайын екпін соңғы буынға қарай ығысып отырады. Сондықтан бұл буында екпін ды буынындағы ы дауысты дыбысына түсіп тұр.
5. Сөзде түбір мен қосымшаның арасында буын үндестігі бар. Себебі сөздің соңғы буыны рын жуан болғандықтан оған жалғанатын қосымшаның ды жуан нұсқасы келіп тұр. сондықтан біз оның ді жіңішке нұсқасын алмаймыз
6,Сөзде түбір мен қосымшаның арасында дыбыс үндестігі, ілгерінді ықпал бар. Себебі түбірдің соңғы дыбысы н үнді болғандықтан қосымшаның алғашқы дыбысының ды ұяңнан болуын талап етіп тұр. сондықтан біз оның ты қатаңнан басталатын нұсқасын алмаймыз.
Кітаппен жұмыс. /5мин/
151-жаттығу. Берілген мақал-мәтелдерді оқу. Көнерген сөздерді табу.
«Ынтымақ – оқ жетпес сауыт» мақалына синтаксистік талдау
1.Синтаксистік талдау
1.1.Сөйлемде екі тыныс белгі бар. Олар: нүкте (.), (-) сызықша
нүктенің қоылу себебі ойды аяқтап, сөйлемді тиянақтап тұр, сызықшаның қойылу себебі бастауыш пен баяндауыш сеім сөздерден болғандықтан, бастауыштан кейін сызықша қойылады.
1.2. Айтылу сазы мен мазмұнына қарай- хабарлы сөйлем. Себебі ой баяндай жеткізіліп тұр.
1.3. Құрылысына қарай – жай сөйлем. Себебі бірнеше сөзден құралып келіп тиянақты бір ғана ойды білдіріп тұр.
1.5. Жай сөйлем түрлерін анықтау үшін сөйлемдегі сөздерді сөйлем мүшелеріне талдаймыз. Ол үшін ең алдымен баяндауышты табамыз. Себебі, баяндауышсыз сөйлем болмайды, баяндауыштың орны шартты түрде тиянақты.
15.а) ынтымақ не?- сауыт- дара, зат есімді атау тұлғалы баяндауыш.
1.5. ә) сауыт не ?- ынтымақ- дара, зат есімді атау тұлғалы бастауыш.
«Ынтымақ» сөзіндегі дыбыстарға математикалық тәсілмен дыбыстық мінездеме беру
Берілгені: «Ынтымақ» сөзінде қанша дыбыс бар , нешеуі дауысты, нешеуі дауыссыз дыбыс екендігін бізден сұрайды?
Шешуі: «Ынтымақ» сөзінде жеті дыбыс бар , оның үшеуі дауысты , олар : а, 2 ы себебі, бұл дыбыстарды айтқанда ауа өкпеден ешқандай кедергіге ұшырамай шығады . 4 дауыссыз дыбыс бар. Олар: н,т,м,қ: себебі бұл дыбыстарды айтқанда өкпеден шыққан ауа ауыз қуысында түрлі кедергілерге ұшырап ауа қысылып шығады.
Ынтымақ : = 7 0 = 3 ( а , 2 ы )
4 ( н, т, м, қ )
Тілдің қатысына қарай: 3 = 3 ( а , 2 ы тіл арты немесе жуан );
Үн мен салдырдың қатысына қарай: 4 дауыссыз дыбыс (н,т,м,қ) ; 
