Тренинг ма?саты: Топта?ы ?зара ?атынасыны? ?йлесімділігін арттыру, ?зін ортада ба?сару, еркін сезініп, ?з пікірін жеткізуге, сенімін ны?айту?а жол ашу.
Тренинг міндеті: психологиялы? тренингіні? ?дістемелік ж?мысы ретінде ?атысушыларды бір-бірімен таныстыру, келесі саба?тар?а ?атынасу ?ызы?ушылы?ын ?алыптастыру.
«Сені? есімі?» ойыны.
Ойыншылар ше?бер болып т?рады. Кез келген бір о?ушы ?з есімін айтады. Кейінгі ойыншалар кезекпен бірінші ойыншыны? есімін допты ше?бер бойымен жылжыта отырып, т?рлендіре айтады. (с?уле, С?улетай,С?улежан, Н?рс?уле, т.б.) осылай барлы? баланы? есімі т?рлендіріле айтылып шы?ады. Ойын?а ?атысушылар ?з аттарын т?рлендіре естігенде ?андай сезімде бол?анды?тарын б?ліседі.
Психолог: Бізді? есіміміз ?зіміз ?шін д?ниедегі е? керемет ?уен секілді естіледі. Сонды?тан да бір бірімізбен ?арым ?атынас жаса?анда, ??гімемізді міндетті т?рде есімімізді айтудан бастайы?.
ТЕСТ: «?зі?ізді ба?алай аласыз ба?»
Н?с?ау:Егер мына т?жырымдармен келіссе?із «и?» деп, келіспесе?із «жо?» деп жауап бері?із.
1.Мені?ше бас?а адамдар?а еліктеу ?иын.
2.Мен реті келсе бас?аларды ?зіме ?арату ?шін немесе оларды к?лдіру ?шін а?ыма?тану?а барамын.
?а?азды? артына сол т?ске байланысты жазыл?ан интерпритацияны о?иды. Мысалы: Алмас ?ызыл т?сті та?даса, онда Алмасты? к??іл-к?йі ?те ?уанышты к?йде екенін б?луге болады
Шы?армашылы? ж?мыс. «Жа?сылы? тамшысы».
О?ушыларды? санына с?йкес алдын ала дайындал?ан тамшы ?лгісінде ?иыл?ан ?а?аздарды ?лестіріледі. ?р бала тамшы?а ?зі жаса?ан жа?сы істерін сурет салып немесе жазып жеткізеді. М??алім та?тада?ы а? ?а?аз?а тамшыларды ілуді ?сынады. Тамшыны іліп жат?анда ?р бала ?згелерге, айналасына ?згі жаса?ан жа?сылы?тарын жария етеді. М??алім шы?армашылы? ж?мыс н?тижесін ?орытындылайды:
- Балалар, ?р?айсысы?ны? тамшыдай жаса?ан жа?сылы?тары?ды ?ос?анда ?лкен дария?а (м??алім тамшылар ілінген плакат астына к?кпе?бек дария суретін апарып іледі) айналды. Я?ни ?р адамны? жаны жа?сылы??а толы болса, жер бетінде бейбітшілік орнап, адамдар ба?ытты ?мір с?реді.
Сергіту жатты?уы: «?рленген ?уырша?»
Ма?саты: ?атысушыларды? ?ысылу сезімін же?уіне ы?пал ету, б?лшы? етті боса?сыту?а жатты?тыру.
Н?с?ау: ?азір біз ?рмелі ?уырша??а айналамыз, бізден ауа шы?арыл?ан, я?ни басы?ызды е?кейті?із, ?олдары?ызды т?мен т?сірі?із, б?кіл дене?ізді босатыны?ыз. Мен ?азір ?рлеуіш ??ралыны? ?ызметін ат?аратын боламын ж?не «пщ, пщ, пщ» сия?ты дыбыс шы?ара отырып, д??гелекті толтырып жат?ан адамны? ж?мысын еске т?сіретін ?имылдар жасаймын. Ал сіздер осы уа?ытта, ?рбір ауа жіберуде аумен толы?асыз ж?не дене?ізді т?зете бастайсыз, ?олы?ызды жо?ары к?теріп, барлы? б?лшы?еттері?ізге к?ш т?сіресіздер. Барлы?ы т?рып б?лшы?еттеріне к?ш т?сірген со?, ж?ргізуші былай деп айтады: «мен ?азір ты?ында аламын, барлы? ?уырша?тар ауа шы?атын сия?ты дыбысты шы?арады да, орынды?тар?а отырады, денелерін боса?датады.
Ойын: «Ма?ыналы к?лкі»
?азір к?тері?уі к??іл мен к?ліп ж?рген адамдарды сиректеу кездестіреміз. Ендеше бір-бірімізге к?лкі сыйлап к?релік. Тренингті? шарты: к?рген жерде жымию; амандасуды мейірімді к?лкімен бастау.
- Міне бір-бірімізге ?арама-?арсы т?рып жа?сы с?здер айты?ыз.
Мейіріммен к?лді?із, Енді ?зі?ізді? сезімі?ізге к??іл аудары?ыз. К?лген с?тте ?андай к?йдесіз? К?лкіні? ?сері бар ма? Егер біреу сізге арнайы жымиса ше? ?иынды?ты к?лкімен же?е аласыз ба?
К?лкімен 10 мин?т табысып,, аралас?асын ойларын орта?а саламыз.
?орытынды: Мейірімді к?лкі, ?демі жымиыспен де кедергілерді же?уге болады. Не??рлым адам к??ілді ж?рсе, айналасына адамдар мен жа?сылы? ?зі-а? топталады.
Жатты?у: «Тазару»
Тере? дем алып, демді барынша ?айта шы?ары?ыз. Дене?ізді босаты?ыз. ?зі?ізге былай де?із: Мен ?мір с?руіме кедергі келтіретін барлы? ?кпе, реніштен тазар?ым келеді. Мен барлы? ?ысымнан осылайша босаймын. Барлы? ескі реніш, ?кпелерден ??тыл?ым келеді. Мен жан?а рахат жайбыра?аттылы?ты сезінемін. Мен ?з ?алпымдамын. ?з ?мірімні? а?ынымен барамын. Біра? ?кпені ?мыттым, кештім.
«Ассоциация» ойыны.
?азір ойынды бастап ж?ретін адамды та?дап алайы?. Ж?ргізушіболамдеген бала орта?а шы?ады. Сонансо?, ойын?а?атысушыларды? ?р ?айсысы осы ойыншыны? неге ??сайтынын (?сімдікке, зат?а, жануар?а, ??с?а) (тек жа?ымды жа?ынан те?еу) ?андай ой ту?ызатынынайтуларыкерек. Мысалы: Г?лн?рбалапандарынажемтасы?ан?арлы?аш?а??сайды, себебі?ашан да ?згелеге к?мек к?рсетеді. Жансараныб?йшешекг?ліне??сатамын, себебіол?те?демі, н?зік. Т.б.
Тренинг мақсаты:Топтағы өзара қатынасының үйлесімділігін арттыру, өзін ортада бақсару, еркін сезініп, өз пікірін жеткізуге, сенімін нығайтуға жол ашу.
Тренинг міндеті: психологиялық тренингінің әдістемелік жұмысы ретінде қатысушыларды бір-бірімен таныстыру, келесі сабақтарға қатынасу қызығушылығын қалыптастыру.
«Сенің есімің» ойыны.
Ойыншылар шеңбер болып тұрады. Кез келген бір оқушы өз есімін айтады. Кейінгі ойыншалар кезекпен бірінші ойыншының есімін допты шеңбер бойымен жылжыта отырып, түрлендіре айтады. (сәуле, Сәулетай,Сәулежан, Нұрсәуле, т.б.) осылай барлық баланың есімі түрлендіріле айтылып шығады. Ойынға қатысушылар өз аттарын түрлендіре естігенде қандай сезімде болғандықтарын бөліседі.
Психолог: Біздің есіміміз өзіміз үшін дүниедегі ең керемет әуен секілді естіледі. Сондықтан да бір бірімізбен қарым қатынас жасағанда, әңгімемізді міндетті түрде есімімізді айтудан бастайық.
ТЕСТ: «Өзіңізді бағалай аласыз ба?»
Нұсқау: Егер мына тұжырымдармен келіссеңіз «иә» деп, келіспесеңіз «жоқ» деп жауап беріңіз.
1.Меніңше басқа адамдарға еліктеу қиын.
2.Мен реті келсе басқаларды өзіме қарату үшін немесе оларды күлдіру үшін ақымақтануға барамын.
3.Менен жаман актер шықпайды.
4.Басқа адамдар мені қайғырады деп ойлайды.
5.Мен көптің назарында өте сирек боламын.
6.Бейтаныс адамдармен қарым-қатынаста өзімді дұрыс ұстай алмаймын.
7.Мен дұрыс пікірге ғана қосыламын.
8.Адамдармен қарым-қатынаста табысты болу үшін, мен басқалардың көңілінен шыққым келеді.
9.Мен өзім ұнатпайтын адамдармен де жақсы қарым-қатынаста бола аламын.
10.Мен бір көргенде қандай болып көрінсем, өмірде де сондаймын.
Өңделуі:
1,5,7 сұрақтарға «жоқ» деп жауап берсеңіз 1 ұпай,2,3,4,6,8,9,10 сұрақтарға «иә» деп жауап берсеңіз, 1 ұпай бересіз.
4-6 ұпай – Өзін-өзі бағалауы дұрыс.Қоршаған ортаның сынын (критика) дұрыс қабылдайсыз.Өз қателіктеріңізді мойындап,оларды түзетуге тырысасыз.
7-10-нан жоғары ұпай – Өзін-өзі бағалауы жоғары.Мақтауды жақсы көресіз,қоршаған ортаға жоғары талап қоясыз. Сынды (критика) дұрыс қабылдамайсыз,өз қателіктеріңізді мойындамайсыз.
«Сіздің көңіл-күйіңіз қандай?»
Қажетті заттыр: түрлі-түсті қағаздан жасалған пішіндер, маркерлер
1 а) Интерпритация
Қызыл – қуанышты көңіл-күй
Алқызыл - ұнамды көңіл-күй
Сары – жағымды көңіл-күй
Көк – суық көңіл-күй
Қоңыр – қиналған көңіл-күй
Күлгін - алаңдаушы көңіл-күй
Қара – күш-қуаттың төмендеуі
Ақ – анықталмаған көңіл-күй
2 а) Әр оқушы өзіне ұнаған түрлі-түсті пішіннің біреуін таңдайды.
Қағаздың артына сол түске байланысты жазылған интерпритацияны оқиды. Мысалы: Алмас қызыл түсті таңдаса, онда Алмастың көңіл-күйі өте қуанышты күйде екенін бүлуге болады
Шығармашылық жұмыс. «Жақсылық тамшысы».
Оқушылардың санына сәйкес алдын ала дайындалған тамшы үлгісінде қиылған қағаздарды үлестіріледі. Әр бала тамшыға өзі жасаған жақсы істерін сурет салып немесе жазып жеткізеді. Мұғалім тақтадағы ақ қағазға тамшыларды ілуді ұсынады. Тамшыны іліп жатқанда әр бала өзгелерге, айналасына өзгі жасаған жақсылықтарын жария етеді. Мұғалім шығармашылық жұмыс нәтижесін қорытындылайды:
- Балалар, әрқайсысыңның тамшыдай жасаған жақсылықтарыңды қосқанда үлкен дарияға (мұғалім тамшылар ілінген плакат астына көкпеңбек дария суретін апарып іледі) айналды. Яғни әр адамның жаны жақсылыққа толы болса, жер бетінде бейбітшілік орнап, адамдар бақытты өмір сүреді.
Сергіту жаттығуы: «Үрленген қуыршақ»
Мақсаты: қатысушылардың қысылу сезімін жеңуіне ықпал ету, бұлшық етті босаңсытуға жаттықтыру.
Нұсқау: қазір біз үрмелі қуыршаққа айналамыз, бізден ауа шығарылған, яғни басыңызды еңкейтіңіз, қолдарыңызды төмен түсіріңіз, бүкіл денеңізді босатыныңыз. Мен қазір үрлеуіш құралының қызметін атқаратын боламын және «пщ, пщ, пщ» сияқты дыбыс шығара отырып, дөңгелекті толтырып жатқан адамның жұмысын еске түсіретін қимылдар жасаймын. Ал сіздер осы уақытта, әрбір ауа жіберуде аумен толығасыз және денеңізді түзете бастайсыз, қолыңызды жоғары көтеріп, барлық бұлшықеттеріңізге күш түсіресіздер. Барлығы тұрып бұлшықеттеріне күш түсірген соң, жүргізуші былай деп айтады: «мен қазір тығында аламын, барлық қуыршақтар ауа шығатын сияқты дыбысты шығарады да, орындықтарға отырады, денелерін босаңдатады.
Ойын: «Мағыналы күлкі»
Қазір көтеріңуі көңіл мен күліп жүрген адамдарды сиректеу кездестіреміз. Ендеше бір-бірімізге күлкі сыйлап көрелік. Тренингтің шарты: көрген жерде жымию; амандасуды мейірімді күлкімен бастау.
- Міне бір-бірімізге қарама-қарсы тұрып жақсы сөздер айтыңыз. Мейіріммен күлдіңіз, Енді өзіңіздің сезіміңізге көңіл аударыңыз. Күлген сәтте қандай күйдесіз? Күлкінің әсері бар ма? Егер біреу сізге арнайы жымиса ше? Қиындықты күлкімен жеңе аласыз ба? Күлкімен 10 минөт табысып,, араласқасын ойларын ортаға саламыз. Қорытынды: Мейірімді күлкі, әдемі жымиыспен де кедергілерді жеңуге болады. Неғұрлым адам көңілді жүрсе, айналасына адамдар мен жақсылық өзі-ақ топталады.
Жаттығу: «Тазару»
Терең дем алып, демді барынша қайта шығарыңыз . Денеңізді босатыңыз. Өзіңізге былай деңіз: Мен өмір сүруіме кедергі келтіретін барлық өкпе, реніштен тазарғым келеді. Мен барлық қысымнан осылайша босаймын. Барлық ескі реніш, өкпелерден құтылғым келеді. Мен жанға рахат жайбырақаттылықты сезінемін. Мен өз қалпымдамын. Өз өмірімнің ағынымен барамын. Бірақ өкпені ұмыттым, кештім .
«Ассоциация» ойыны.
Қазір ойынды бастап жүретін адамды таңдап алайық. Жүргізуші болам деген бала ортаға шығады. Сонан соң, ойынға қатысушылардың әр қайсысы осы ойыншының неге ұқсайтынын (өсімдікке, затқа, жануарға, құсқа) (тек жағымды жағынан теңеу) қандай ой туғызатынын айтулары керек. Мысалы: Гүлнұр балапандарына жем тасыған қарлығашқа ұқсайды, себебі қашан да өзгелеге көмек көрсетеді. Жансараны бәйшешек гүліне ұқсатамын, себебі ол өте әдемі, нәзік. Т.б.
Психолог: ойын үстінде қандай сезімде болдыңдар? Қандай теңеулер сендерді таңқалдырды? Неге?
Қоштасу: «Күш-қуаттық босаңдық»
Барлық қатысушылар қолдарымен ұстана отырып (сол қолының алақаны жоғары қарай қойыған – қабылдаушы, оң алақаны төмен – беруші) шеңбер құрады, көздерін жұмып, күш-қуат (1-2 минут) өзінің тқңірегінде жүр деп елестетуі керек.
