Тема: Аат тыл. ( 3 кылаас)

3 –с кылааска саха тылын уруога.

Темата: « Аат тыл.»

Тема: Аат тыл. ( 3 кылаас)

Ытык ойдобуллэри ицэрии тумугэ: торообут торут тылын сайыннарар, кэлэр колуонэ5э тириэрдэр ытык иэстээ5ин ойдотуу; торообут тылга харыстабыллаах сыhыан;

Уорэх сатабылларын сайыннарыы тумугэ: торообут торут тыл бар5а баайын сыаналааhын;ыйытыы комотунэн предмет аатын кордорор тыллары булар сатабылы чицэтии; торообут Сахабыт сирин кыhыццы айыл5атын костуутунэн дуоhуйуу;бэйэ-бэйэ5э убаастабыллаахтык сыhыаннаhыы, комолосуhуу; бэйэ5э эрэллээх буолуу;

Уорэтии тумугэ: аат тыл этиигэ суолтата; аат тыллары арааран билии;тыл тугу эрэ ааттыыр буолла да, предмет ойдобулэ ойдобуллэнэр эбит диэн тумук;

Уруок тэрилэ: предмет ойуулара, кыhыццы айыл5а хартыыната, тыл суруллубут карточкалара.

Уруок хаамыыта:

1. Саца теманы ойдуургэ бэлэмнээhин.

1. Дьиэ5э улэни бэрибиэркэлээhин.

- Саца чаастарын хайдах араарыахха собуй? Дьиэ5э улэ5э бэриллибит эрчиллииттэн дакаастаац. (эрч. 85, с.42)

2. Хоhоонунан улэ. ( Петр Тобуруокап «Ааппыт туhунан»). ( О5олор дуоскаттан аа5ыахтарын соп).

Аата суох диэн

Аан дойдуга суох!

Быhах, сугэ, харандаас,

Былаат, утулук, матараас,

Уоруу, оонньуу, аймал5ан,

Онноо5ор мас бала5ан,

Онноо5ор бу бэс хал5ан –

Ойдоон кээhиц, атастар,

Барылара ааттаахтар.

Ракета, самолёт,

Аэропорт, вертолёт,

Кутэр, чоху, кымырда5ас,

Кустэх, мунду, майа5ас –

Барылара туспалар,

Барылара ааттаахтар.

- Бу хоhооццо ханнык ыйытыыга эппиэттиир тыллар элбэхтэрий? Оччо5уна ханнык саца чааhа буолалларый?

Аат тыл – бу бугуццу биhиги уроукпут темата буолар.

II.САЦА ТЕМАНЫ БЫhААРЫЫ УОННА УРУТ БАРБЫТЫ ХАТЫЛААhЫН.

1. Аат тыл суолтата.

- Дуоска5а суруллубут тыллары аа5ыц уонна устуц. Устаргытыгар предмет аатын, бэлиэтин, тугу гынарын кордорор тыллары бэлиэтээц.

Туус – туустаах – туустуур

Сайын – куох – сайылыыр

Хаар – мацан – хаардыыр

- Бу тыллартан ханнык тыллар аат тыл буолалларый? То5о? Дакааастаац.

( Ханнык ыйытыыга хоруйдуулларый уонна предмет тугун кордороллоруй?)

- Ол аата, предмет аатын кордорор, КИМ? ТУОХ? диэн ыйытыыга эппиэттиир саца чааhын – аат тыл диэн ааттыыбыт.

2. Аат тылы наардааhыцца улэ.

а)( Бу улэ оонньуу быhыытынан барар. Кроссворд таайыыта).

б) Эрч. 87, с.43.

- Ханнык ыйытыыга эппиэттиир аат тыллары суруйдугут? ( Туох?) Оссо эбии ким суруйда? Ойуурга экскурсия5а сылдьан оссо тугу корбуккутуй?

- Сахалыы киhини эрэ КИМ? диэн ыйыталлар.

3. Словарнай улэ. Эрч. 88. ( халлаацца, долгулдьуйар, сарсыарда, дьукээбил, дыргыйбыт дуоска5а ырытан ойдотуллэр).

- Этиилэри чаастарынан салайан суруйтарыы.

- Ханнык сыhыарыы комотунэн ситимнэстилэр? Аат тыллары аннынан тардан бэлиэтээц.

III. «Аат тыл» ойдобулун чицэтии.

1. Ханнык сыhыарыы нааданый: -ыы дуу, -ааhын дуу?

Холобур: бар – «р» бутэй дор5оон, онон «бар –ыы» дэнэр, ылла – «аа» аhа5ас дор5оон, онон «ылл –ааhын» буолар.

Аат тылы уоскэтэн, икки ацы суруй. ( дуоска5а тыллар суруллан тураллар): кэл, тур, оонньоо, уцкуулээ, киир, та5ыс, кэпсээ, ас, сап, сиэ, ис, ыл, биэр, э5эрдэлээ, бэлэхтээ, эт, ыйыт.

1. Хоhоону истэн суруйуц. ( П. Тобуроукап «А5ыс»).

Олорбуттар: а5ас –балыс,

Эhээ, эбээ, Даайыс, Маайыс,

Иван Иванович,

Семен Семенович,

Тарбаххар да5аны аа5ыс –

Оруобуна а5ыс!

- Ким? –диэн ыйытыыга эппиэттиир аат тыллары булан аннынан тардыц.

IV.Этиигэ аат тыл суолтатын кэтээн коруу.

Дуоска5а аат тыллара суох этиилэр суруллан тураллар. (Эрч.86,с.43).

( кырса, туундаратын, хаар, туундара, остоохторуттэн)

Быйыл …..элбэх. Уруц кырса …… таптыыр. Кини … курдук мацан. Оттон сайын …. курдук бороц оцнонор. Онтуката …. быыhыыр.

- Тиэкис аат тыла суох ойдонор дуо? (Суох).

- Аат тылларын туруоран биэрэбит, аа5абыт:

Быйыл кырса элбэх. Уруц кырса туундаратын таптыыр. Кини хаар курдук мацан. Оттон сайын туундара курдук бороц оцнонор. Онтуката остоохторуттэн быыhыыр.

- Ол аата, этии аат тыла суох этии буолбат эбит. ( О5олор икки этиини талан усталлар).

V. Тумук.

- Ханнык саца чааhа аат тыл дэнэрий?

Аат тыл тугу кордороруй?

Аат тыл этиигэ суолтата?

- Тугу ордук ыарыр5аттыгыт? Хайдах улэлээтибит дии санаатыгыт?

VI. Дь/ улэ. ( Быраабыланы уорэт. 5 дьиэ кыылын аатын уонна 5 КИМ? Диэн ыйытыыга хоруйдуур аат тылла булан суруйан кэлэ5ит.