kopilkaurokov.ru - сайт для учителей

Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей

Саба? "Кірме с?здер"

Нажмите, чтобы узнать подробности

?ыс?а мерзімді саба? жоспарыны? рефлексивтік есебі 
О?ыту ?дерісіндегі басты элемент – саба?, ?ыс?а мерзімдік жоспар жасау барысында, о?ушыларды? ойлау ?абілетін дамыту ?шін ?андай ж?мыс т?рін пайдаланатынымды ойластырдым ж?не 7 модульді кіріктіруге негіздедім. 
Негізгі ма?сатым: та?ырыпты? м?н-ма?ынасын ашу. Орыс тіліндегі с?здік ?оры артып, к?нделікті с?йлеу ж?йесінде ?олдандыра білуге ?йрету. О?ушыларды? ?иялын, шы?армашылы? ?абілетін дамыту. ?зіні? ж?не ?згені? даралы?ын ба?алау?а баулу. 
Н?тижесінде ?з ойларын жеткізе біледі, ба?алайды, м?тінмен ж?мыс жасайды, о?и?а?а ?зіндік ба?а береді. Топта ж?мыс жасау ?абілеттері ?алыптасады. 
Саба?ымны? басында о?ушыларды? ?ызы?ушылы?тары? ояту,т?рлі ой тастау, психологиялы? ахуал ?алыптастыру ?шін «Жылы с?здер» тренингін ?ткіздім. О?ушылар шатты? ше?берін ??рып, бір-біріне жа?сы тілек, жылы лебіздерін білдіре отыра осы к?нге с?ттілік тіледі. 
Мерсер мен Литлтон (2007) ?з е?бектерінде диалог саба?та о?ушыларды? ?ызы?ушылы?ымен ?атар, оларды? білім де?гейіні? ?суіне ?лес ?осатынды?ын атап к?рсеткен болаты?. Сонды?тан саба?ымда диалогты? о?ытуды ?олдану ар?ылы о?ушыларды? орыс тілі п?ніне ?ызы?ушылы?ын арттырумен ?атар білім де?гейлеріні? жо?арылауына ы?пал еттім. О?ыту мен о?уда?ы жа?а ?діс-т?сілдерді пайдалана отырып, саба?ты ?рі?арай диалог ар?ылы ж?ргіздім. 
С?ра?ты? т?рткі болу, сына?тан ?ткіз?, ?айта ба?ыттау т?рлерін пайдалана отырып, о?ушылар ?ткен саба?ты еске т?сірді, ол ?шін мен «?обдишада?ы с?ра?тар» жатты?уын ?ткіздім. ??гімедегі кейіпкерлерді ата. Володя деген кім? Ол туралы не білдін? Автор ?нгімеде ?андай жылдарды к?рсеткен? Мысал келтіре аласы? ба? деп сына?тан ?ткізу с?ра?тарын ?ойып, о?ушылар?а ба?дар беріп отырдым осы кезде Назерке, Г?лсая, Жансая еш ?иналмастан жауап берді. 
Жа?а саба??а кіріспе ретінде «жылдар с?йлейді» ?дісі бойынша Алдымен о?ушылар?а жылдар жазыл?ан ?иындыларын ?сындым да оларды тандау ар?ылы о?ушылар ?ш топ?а б?лінді: I топ-1937 жыл, II топ – 1948 жыл, III топ – 1986 жыл. ?тілетін та?ырып жыл мен тікелей байланысты бол?анды?тан, осы жылдар?а шолу жасау ма?сатында Александерді? зерттеген диалогты? бес ?лгісіні? бірі тал?ылау – а?параттарды тарату ж?не м?селелерді шешу ма?сатында ой б?лісу / Александер 2001,2008, 51 бет/ «Жылдар с?йлейді» стратегиясы бойынша ?ш т?рлі тапсырма бердім. Ал?аш?ы тапсырма бойынша Мерсерді? ??рдастар тобында?ы ?зара ?арым-?атынасты? о?уда ма?ызды р?л ат?аратынын ескере отырып / Мерсер,2005 29 бет /, о?ушылар ж?пта немесе топта ж?мыс істегенде олар «о?ушы – м??алім» с?хбаты т?ріндегі ?зара іс-?имыл?а ?ара?анда мейлінше «симметриялы» болып табылатын ?зара іс-?имыл?а тартылады, осылайша, негізделген д?лелдерді ?зірлеуде ж?не ?ада?аланатын о?и?аларды сипаттауда т?рлі м?мкіндіктерге ие болды, ?р топ ?з жылы туралы айтып берді. Ал Диана?а, Назеркеге, ?ділетке 1948, 1937, 1986 жылдар туралы ша?ын презентация жасап келіндер деген, озы? тапсырма бердім, оны о?ушыларды? ассоциация жатты?уынан сон ?здерін тексеру ма?саты мен к?рсеткен болатынбыз. Б?л презентациялар о?ушылар?а ?нады, ол ?ш шапала?пен ынталандырылды. Жауаптарынан жа?а саба?ты? мазм?ны туындады. 
?ызы?ушылы?тарын ояту ж?не жа?а саба?ты? мазм?ны? ай?ындау ма?сатында кинодан ?зінді к?рсеттім, ?арап бол?аннан кейін ??гімелесу ар?ылы фильм туралы пікірлерін тындадым. саба?ты? та?ырыбы мен ма?сатын ?з беттерінше аны?тауды ?сындым. Саба?ты? та?ырыбын ?иынды?сыз айта білді де, ма?саты? мені? с?ра?тарымны? к?мегімен кідірінкіреп барып айтты, б?рын со?ды саба?та ма?сатты ?зім айтатынмын, о?ушылар сыни ойлау?а бейім екенін к?рсетті ж?не де ма?сат ?оя білу, ?орытындылау?а ?йренді. О?ушылар кейіпкерлер туралы ?з ойларын айтты, топтар?а ?лестірме ресурстар?а жазыл?ан с?ра?тар таратылды, сол бойынша 1 ж?не 2 топ арасында пікір-талас ??гіме ж?ргізілді, ал 3- топ Володя мен Лидия Михайловнаны? ара ?атынасы туралы ша?ын ?ойылым к?рсетті. Осы кезде о?ушылар бір-бірімен с?йлесіп,топ болып а?ылдасып,?т?ыр шешімдер айту ар?ылы диалог?а т?сті. Балаларды диалогпен д?йектеуге, тал?ылау?а тарту белсенді ж?ргізілген жа?дайда оларды? о?уы тиімдірек ж?не зияткерлік жетістіктері жо?ары болатыны? д?леледейтін зерттеулерде к?бейе т?седі деген теорияны негізге ала отырып, тапсырмаларды орындау барысында о?ушылар ??гіме дебат?а т?сті. Пікір-таласта о?ушылар ?з ойларын жеткізе білді, бір-бірімен ??гіме–дебат?а т?скен кезде ма?ан Наргизді? «Володя а?ша?а еріккеннен ойна?ан жо?, ол ?з к?нін ?зі к?рді» деген д?лелдемесі ?нады, м?нда б?рын ?лсіздік білдіретін Наргизді? топ?а жаны ашып ?з пікірін айт?аны мені іштей тан?алдырды. Б?л ж?мыс т?рі о?ушылар ?здері жаса?та?ан критерийлер бойынша ба?аланды, дайын ?лестірме ?а?аз?а: 1) ?атысымы; 2) ?з ойы? айта білуі 3) т?ртібі, деген критерийлер жазып, ?зін-?зі ба?алады. «Ба?алауды? негізгі сипаты бір адам бас?а адамны? не айтып, не істегенін немесе ?зін-?зі ба?ылау жа?дайында ?зіні? дербес ойлауын, т?сінігі мен т?ртібін м??ият ба?ылауы болып табылады» (Н-57) критериалды? ба?алау тапсырманы орындау барысында ж?зеге асырылып отырды. Б?л ?дісті? тиімділігі о?ушылар саба?та бірін-бірі ба?алау ар?ылы ?здеріні? ?лсіз ж?не к?шті жа?тарын к?реді, сол ар?ылы ?зін-?зі реттейді. 

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Наладить дисциплину на своих уроках.
Получить возможность работать творчески.

Просмотр содержимого документа
«Саба? "Кірме с?здер"»




КІРМЕ СӨЗДЕР

5- сынып

Сабақтың мақсаты:

а) білімділік: басқа тілден енген сөздер туралы түсінік беру;

ә) дамытушылық: оқушылардың ойлау қабілеттерін, сөздік қорларын дамыту, жүйелі сөйлей білуге баулу;

б) тәрбиелік: тілді құрметтеуге тәрбиелеу, оқушылар бойындағы адамгершілік құндылықтарды жетілдіру.


Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың типі: жаңа білім беру

Сабақтың әдісі: түсіндірмелі, сұрақ – жауап т.б.


Сабақтың көрнекілігі: сөздік қор мен сөздік құрамға қатысты сызба, кірме

сөздерге арналған кесте, суреттер.

Пәнаралық байланыс: тарих, әдебиет, география.


Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру кезеңі.

Үй тапсырмасы

Сөздердің қолданылу өрісіне байланысты түрлері, жалпылама лексика.

Кесте арқылы үй тапсырмасын пысықтау.


1) Қазақ тіліндегі сөздер қолданылу өрісі жағынан әр түрлі болып келеді.

2) Сөздік құрам сөздік қорға қарағанда кең, ауқымды болады.

3) Сөздік қор сөздік құрамның ішіне енеді.

4) Сөздік құрамға енетін сөздердің сипаты әр түрлі болады.


Жаңа сабақ.

Кірме сөздер дегеніміз тілімізге басқа тілден енген сөздер. Бір тілден екінші тілге сөздердің ауысып тұруы барлық тілдерге тән құбылыс. Сөздік құрамына басқа тілден сөз енбеген тіл жоқ десе де болады. Дүние жүзіндегі түрлі – түрлі тілдерде сөйлейтін халықтар өз ара бір - бірімен қарым – қатынаста болады да, бір-біріне сөз аусыады. Әрбір тілдегі басқа тілдік сөздер санының аз я көптігі тарихи жағдайлармен тығыз байланысты.

Өз тарихында қазақ халқы көптеген елдермен қарым – қатынас жасап, аралас – құралас болғаны мәлім. Соның нәтижесінде араб, парсы, монғол, орыс тілдерінен қазақ тіліне көптеген сөздер кірген.

Қазақ тіліне енген кірме сөздердің тарихы өте ұзақ. ІХ – Х ғасырдан бастап араб, парсы сөздері кірсе, ХІХ ғасырдан бері қарай орыс тілі арқылы келген кірме сөздердің саны өте көп.


Араб, парсы тілінен енген сөздер:

адам, әлем, ғылым, қоғам, мектеп, білім, тарих, әдебиет, мәдениет, пән, тәрбие, емле, т.б.

Тарихи дерек: Қазақ даласы Х-ХІІ ғасырларда араб халифатының қарамағында болды. Ислам діні тарады. Ислам мәдениетін жасауда қазақ жерінен шыққан көптеген ақын, ғалым, ойшылдардың үлесі мол боды. Әунасыр әл Фараби, Ғаббас әл Жауһари, әл Сығанақи сияқты тұлғалар шықты. Поэзияда парсы тілі, ғылымда араб тілі басым болғанына қарамастан, Ахмет Иассуаи, Ахмет Иүгенеки, Сүлеймен Бақырғани, Жүсіп Баласағұни, Махмұд Қашқаридай түркі даналары еңбектерін өз ана тілінде жазды.


Монғол тілінен енген сөздер:

А) ел билеуге байланысты сөздер: ұлыс, нөкер, жасақ, аймақ, жарлық, т.б.

Ә) жер-су атаулары: Тарбағатай, Нарынқол, Нұра, Баянауыл, Зайсан, Қордай, Алтай, т.б.

Тарихи дерек: 1219 жылы Шыңғысхан Қазақстанның ескі қаласы Отырарды қоршауға алады. Отырар тұрғындары қаланы алты ай бойы қорғайды. Тек бір сатқын қаланы ашып бергеннен кейін ғана монғолдар қаланы жаулап алады. Тек Отырар ғана емес, мұнан кейін Сығанақ, Ашнас, Баршынкент, Үзгент қалаларын тонап, халқын қырғынға ұшыратқан.

Жер – су атауларының шығу тарихын зерттейтін ғалымдардың пікірінше Тарбағатай монғолдың «тарбаған» (суыр) деген сөзінен шыққан, «тай» тау деген сөз. Сонда Тарбағатай тауының мағынасы «суырлы тау» деп түсіндіріледі. Алтай «заңғар тау, алып тау» деген сөзден шыққан дейді.

Зайсан көлінің аталуы ол аштыққа ұшыраған көптеген адамдардың өмірін тайдай тулаған балығымен сақтап қалуымен байланыстырады. Сонда Зайсанның қазақша аудармасы «игі, игілік, мейірман» деген мағынаны білдіреді.


Орыс тілінен енген сөздер:

А) Қазан төңкерісіне дейін енген сөздер: болыс, сот, жәшік, кереует, бөтелке, кәмпит, сөмке, тұрба, т.б.

Ә) кеңестік дәуірде кірген термин сөздер: телефон, телеграф, автомобиль, т.б.

Тарихи дерек: Қазақстанның ХІХ ғасырдағы тарихи оқиғалары Ресей үкіметімен тығыз байланысты. Осы кезеңде қазақ даласына қалалар көптеп салынып, орысқоныстанушыларының саны артып, үлкен өзгерістер боды.

Араб, парсы, монғол тілдерінің сөздері бірнеше ғасыр бойы қолданылу барысында өздерінің бастапқы қалпын мүлде - өзгертіп, қазақ тілінің заңдылығына бейімделіп, біржола кірігіп кеткен. Соңғы жылдарда кірме сөздердің біразы қазақшаға аударылған. Мысалы: самолет – ұшақ, вертолет – тікұшақ, коллектив – ұжым, герб – елтаңба, гимн – әнұран.


Оқулықпен жұмыс

Кірме сөздердің қазақ тіліндегі синонимдерін табу


Кірме сөздер

Кірме сөздердің қазақ тіліндегі синонимдері

Пұл

Ақша, қаржы

Шайыр

Суырып салма ақын

Сарбаз

Жасақшы қол, әскер, жауынгер

Ғибрат

Үлгі, өнеге

Ғұлама

Ғалым, оқымысты

Пешене

Жазмыш, тағдыр


Мына кірме сөздерді қатыстырып сөйлем құраңдар: білім, адам, құн, талап, сабақ, Толағай, самауыр, телефон.


«Жұлдыз жорамалға сенеміз бе?» деген тақырыпта пікірталас ұйымдастыру.


Сабақта қорытындылау.

Экранда көрсетілген жұлдыз – жорамал белгілерінің артына жасырынған сұрақтарға жауап беру.

  1. Кірме сөздер дегеніміз не?

  2. Қай тілден енген сөздер қазақ тілінде жиі кездеседі?

  3. Жәшік, сөмке, бәтеңке сөздері қай тілден енген?

  4. Ұлыс, нөкер, жасақ сөздері қай тілден енген?

  5. Тарбағатай, Нарынқол, Баянауыл, Зайсан сөздері қай тілден енген?

  6. Ұстаз, әдебиет, білім сөздері қай тілден енген?

Оқушы білімін бағалау.

Үйге тапсырма:

  1. 173 – жаттығу.

  2. Орыс тілі сабағында пән мұғалімімен бірлесіп қазақ тілінен орыс тіліне енген сөздерді анықтау.


Получите в подарок сайт учителя

Предмет: Прочее

Категория: Уроки

Целевая аудитория: 5 класс

Скачать
Саба? "Кірме с?здер"

Автор: Мурзахметова Ирина Александровна

Дата: 29.01.2016

Номер свидетельства: 284741

Похожие файлы

object(ArrayObject)#852 (1) {
  ["storage":"ArrayObject":private] => array(6) {
    ["title"] => string(113) "Урок по казахскоому языку "Абай ??нанбаев. Он жетінші ?ара с?зі" "
    ["seo_title"] => string(70) "urok-po-kazakhskoomu-iazyku-abai-k-u-nanbaiev-on-zhietinshi-k-ara-sozi"
    ["file_id"] => string(6) "141357"
    ["category_seo"] => string(10) "vneurochka"
    ["subcategory_seo"] => string(5) "uroki"
    ["date"] => string(10) "1418109328"
  }
}


Получите в подарок сайт учителя

Видеоуроки для учителей

Курсы для учителей

ПОЛУЧИТЕ СВИДЕТЕЛЬСТВО МГНОВЕННО

Добавить свою работу

* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт

Удобный поиск материалов для учителей

Ваш личный кабинет
Проверка свидетельства