Классный час на тему "Стихи наших односельчан о Родном крае "

Кылаас чааһын темата : Биир дойдулаахтарбыт төрөөбүт дойдуларын хоһуйуулара.

Сыала:

• Үөрэнээччигэ айар куттаах биир дойдулаахтарын хоҺооннорун билиһиннэрии, кинилэр үтүө холобурдарыгар иитии.

• Сахалыы айымньыны ааҕарга угуйуу, саха тылын кэрэтин, сүмэтин иҥэрии, айар дьоҕуру сайыннарыы.

• Биир дойдулаахтарынан киэн туттууну, кинилэргэ убаастабыллаах сыһыаны үөскэтии.

• Төрөөбүт дойдуга тапталы иҥэрии.

Туттуллар матырыйаал:

- Айымньылары, хаартыскалары көрдөрөр компьютернай презентация;

- Кинигэлэр.

Хаамыыта.

1. Учуутал: Үтүө күнүнэн, күндү үөрэнээччилэр!

Бугун биһиги бэйэбит төрөөбүт нэһилиэкпитигэр араас кэмҥэ олорон ааспыт биир дойдулаахтарбыт сахалыы ылбаҕай тылларынан дойдуларын кэрэ айылҕатын хоһуйууларын, истиҥ тыллардаах хоһооннорун кытта билсиэхпит.

Кинилэр суруйар тиэмэлэрэ уксэ биир: бастакынан, күн күбэй ийэҕэ таптал, иккиһинэн төрөөбүт дойдуга таптал, үсүһүнэн маҥнайгы ыраас таптал...

11. Учуутал: Билигин эһиэхэ төрөөбүт дойдуга таптал туһунан хоһоонноох илиистэри түҥэтиэм, учугэйдик көрүҥ, биир-биир ааҕыаххыт./Учуутал ааҕыан баҕалаах оҕолорго хоһоонноох илиистэри түҥэтэр/

1- кы ааҕааччы: Татьяна Ефремовна Винокурова-Сабыйа

Харбаала уоттара

Түннүгүм уоттара угуйан,

Төрөөбүт Харбаалам ыҥырар,

Сүрэҕи төлөннүүр кыымынан

Ыраахтан ахтылҕан айманар.

Биһикпин бигэммит сиригэр,

Удьуор – хаан уйабыт иһигэр

Улаатан, дьон буолан сиппиппит,

Улахан олоххо киирбиппит.

Аймах дьон утума салҕанан,

Түннүгэ мичиҥнии сандааран,

Дойдубут олоҕо тигиниир,

Үлэни-үөрэҕи кэрэхсиир-

Түҕүгэр бултанар, муҥхалыыр,

Тыа сирин ырыатын дьиэрэтэр,

Тапталлаах Маҥааһын айхаллыыр

Оһуохай оһуорун дьэргэтэр,

Тапталлаах Маҥааһын айхаллыыр

Оһуокай оһуорун дьэргэтэр,

Харбаалам түннүгүн тырымын

Хайа да кэм умуорар буолбатын-

Өрүүтүн эдэр саас тапталын,

Оҕо саас оонньуутун санаттын!

Учуутал: Татьяна Ефремовна Винокурова-Сабыйа.

Кини Россия суруйааччыларын союһун чилиэнэ, элбэх хоһоон хомуурунньугун ааптара.

Идэтинэн саха тылын учуутала, билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор.

Бу “Харбаала уоттара”диэн кылгас хоһооҥҥо төрөөбүт Харбаалабыт олохтоохторун төрүт дьарыктара: бултара, муҥхалара, куустээх улэни кытта дьүөрэлии тутар ырыалара, оһуокайдара хоһуллубут.

2-ис ааҕааччы: Петров Захар Евгеньевич

Харбаала – төрөөбүт алааһым

Дьон-сэргэ олоҕун түстээбит

Айылҕа маанылыых дойдута,

Харбаала – төрөөбүт алааһым

Ийэлии истиҥҥин, сылааскын.

Ол иһин, быһыыта,

Өбүгэм таптаан олорбут,

Налыы томтордоро, өтөхтөрө

Ураты ааттаахтар-суоллаахтар.

Хоро сурда, Быыпсай өтөҕө,

Тиэрбэс, Чаайах, Булҕаһа,

Төгүрүк алааспын тулалыы

Киэркэйэ көҕөрө турдаҕа

Таптаан, түөрэх түһэрэн,

Төбүрүөннээн олоробут,

Томтор аайы дьиэ туттан

Олохпутун оҥостобут.

Таптыыр кэрэ алааспыт,

Күнүн аайы сайдан ис,

Үүнр кэрэ ыччаккынан

Сайдыы суолун эн тутус!

Учуутал: Петров Захар Евгеньевич – мелодист, учуутал этэ. Кини ырыалара «Үөһээ Бүлүүлэр ыллыыллар» диэн хомуурунньукка уонна Бүлүү педучилищетын выпускниктарын хомуурунньугар бэчээттэммиттэрэ. Бу хоһоон тыла борустуой эрээри, киһиэхэ ис хоһооно тиийимтиэ уонна дэриэбинэ хас да түөлбэттэн турара, сахалыы ааттарынан бэриллибитэ эдэр көлүөнэҕэ өбүгэтин билэ сатыырыгар төһүү буолар.

3-үс ааҕааччы: Любовь Мискяева (Прокопьева)

Дойдубар

(хоһоонтон быһа тардыы)

Истиҥ санаа аргыстаах

Айаннааммын кэлэбин

Мэлдьи сырдык ыралаах

Оҕо сааспын ахтаммын

Үөрэх сырдык уйатыгар,

Кэрэ сааспыт кэмигэр,

Билии биэрбит биһигэр,

Үбүлүөйдээх оскуолабар.

Ахтыбыт эбиппин алыһын

Иилиҥкэйдэһэн үөскээбит

Илин дэриэбинэм оҕолорун,

Кини күөх кырдалыгар

Көрүлүү-көтө улааппыт

Кыраман ыраах кэмнэрбин...

Санаатым аччыгый саастарбын,

Эһээм Тыаһыт оҕонньор

Сырдык уулаах Ынах Күөлүгэр

Илимин көрө барарын,

Тымтайын толору соҕустук

Балыктаах астынан кэлэрин,

Сэрбэйбит бэйэбин көтөҕөн

Сылаастык сыллаан ыларын.

Ыллык үктүүр ыкса ыалларыгар

Ыаҕаска өлүүлээн ыытарын,

Балыгын күндүлээн түҥэтэр

Үтүөкэн үгэстээх буолара.Элбэх да сыллар аастылар...

Учуутал: Кини билигин Бүлүү куоратыгар олорор, “Бүлүү куоратын сайдыытыгар кылаатын иһин” бэлиэ хаһаайына. Бу хоһооно истиҥ тылларынан хоһуллан төрөөбүт дойдуга тапталы саҕар, оҕо саас сырдык өйдөбүллэрин ураты кэрэтик арыйар.

4-үс ааҕааччы: Егорова Марфа Петровна

Ахтылҕан аргыстаах

Дорообо, оҕо сааһым уйата,

Итиллибит сайылыгым,

Ахтылҕан ырыа аргыстаах

Дойдум буоругар үктэнним,

Сайылыгым ахтылҕанын

Аргыс, доҕор оҥостон,

Күүстээх ыра санаабын

Көлө гынан көлүнэн,

Сатыы айан сылаатын

Билбэккэ да кэллим мин.

Сайылыгым сибэккинэн симэнэн,

Кэрэ кыыстыы киэркэйэн,

От-мас дыргыл сытынан,

Уруйдуу-айхаллаа көрүстүҥ.

Долгуйан, сонньуйан туран

Дойдум ыраас салгынын

Дириҥник өрө тыынан,

Тыҥам муҥунан эҕирийэн

Толору дьоллонон туран,

Тулабын эргиччи көрөбүн...

Оо, кэрэтиэн дойдум салгына,

Тапталлаах кыракый көлүччэм,

Дууһаны, сүрэҕи уоскутар

Туспа ураты көстүү.

Учуутал: Марфа Петровна билигин Үөһээ Бүлүүгэ олорор, үлэлиир. Бу кини хоһоонугар киһи хараҕар тута көстөн кэлэр наһаа үчүгэй уобарастаан этиилэр бааллар. Чахчы да төрөөбүт дойду ыраах тэлэһийэ сылдьар киһиэхэ ахтылҕаннаах да буоллаҕа.

5-ис кыттааччы: Саввина Мария Васильевна

Төрөөбүт дойдуну таптыахха

Төрөөбүт дойдуну таптыахха,

Мэлдьитин истиҥник саныахха,

Харыстыы арчылыы сылдьыахха,

Үтүөкэн кэһиилээх кэлиэххэ.

Төрөөбүт дойдуну таптыахха,

Өрүүтүн махтана ахтыахха,

Эгэлгэ араас кэрэтин

Элбэх дьоҥҥо тирдиэххэ.

Төрөөбүт дойдуну таптыахха,

Төрүт буору умнумуохха,

Тэлэһийэн да сылдьаммыт

Төннөн кэлэ туруохха.

Учуутал: Бары билэргит курдук, Маша билигин устудьуон, кини бу хоһоонун оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан суруйбута. Биир саастыылаахтарыгар анаан төрөөбүт дойдуну харыстыырга, таптыырга, биир санааҕа түмүллэргэ ыҥырар.

Биһиги биир дойдулаахтарбыт оҕо саастара ааспыт, тапталлаах төрөөбүт дойдуларыгар анаабыт хоһооннорун доргуччу аахтыбыт уонна бэйэбит эмиэ кичэм санаабытын хомоҕой тылынан ыпсаран, хоһоон гынан суруйуоҕуҥ эрэ.

/Учуутал оҕолорго эрдэ бэлэмнэммит илиистэри түҥэтэр, оҕолор суруйаллар, бүппүттэр илиистэрин биэрэллэр, учуутал илиистэрин холбоон тиһэр, илиинэн суруллубут чараас хомуурунньук буолан тахсар./

-Оҕолоор, бу суруйуубут барыта холбоһон, төрөөбүт дойдубутугар тапталбыт туоһута буолла, маны бары харыстаан көрөр сирбитигэр ыйыахпыт, ааҕыахпыт. Түмүктээн эттэххэ, киһиэхэ ханна да тиийбитин иһин оҕо сааһа ааспыт төрөөбүт дойдута олус күндү, ахтылҕаннаах буолар.

Туһаныллыбыт литература:

1. Маҥаастар. /Саха Өрөспүүбүлүкэтэ, «Үөһээ Бүлүү улууһа (оройуона)» МО дьаһалтата, “Маҥаас нэһилиэгэ” МТ дьаһалтата; хомуйан оҥордулар: М.П.Григорьев, Т.Е. Винокурова-Сабыйа.-Дьокуускай: Медиа-холдинг Якутия, 2018

2. Кынат анньыммыт кыһабыт... Коллектив Магасской СОШ, составление, 2016 Оформление. РИО медиа-холдинга,2016