Номивæджы нысаниуæг

Номивджыт æ с æ нысаниу æ гм æ

г æ сг æ в æ ййынц:

зд æ хг æ:

м æ хи, д æ хи, й æ хи, н æ хи, у æ хи, с æ хи

фарстон-ахастон:

ц æ сгомон:

чи, цы, кæцы,

цал, цас, цавæр, цыхуызæн

æ з, ды, уый, мах,сымах, уыдон

амонæн:

а, ай, уый, ацы, ахæм, уыцы…

б æ лвырд:

æ б æ лвырд:

æппæрццæг:

чид æ р, цыд æ р, к æ цыд æ р, цав æ рд æ р, исчи, исты…

ничи, ницы, мачи, мацы, никæцы, макæцы…

алы,алчи, алцы, алк æ цы, иууыл, инн æ…

Номивджыт æ æ з æ м æ мах -ы тасындз æ г

  æ з

æ хх æ ст хуыз

  Н.

  мах

цыбыр хуыз

  æ з

  Г.

м æ н

æ хх æ ст хуыз

  -

  Д.

м æ н æ н

  А.

  м æ

цыбыр хуыз

  мах

  мах

  И.

м æ нм æ

  мын

  -

  мах æ н

  м æ м

м æ н æ й

  н æ

  Æ.-б.

  нын

м æ ныл

  махм æ

  м æ

  Ц.

м æ ним æ

  мах æ й

  мыл

  н æ м

  Х.

  махыл

   н æ

  мем æ

м æ нау

  ныл

  махим æ

  -

  нем æ

  махау

  -

1. _____ ( 1 ц., иу.н., н.х ) федтон диссаг ныв.

2. Ныхъхъ æ быст æ к æ нын ф æ нды_______ ( 1 ц., иу.н., г.х.) ам н æ з æ хх æ н.

3. _____( 3 ц., иу.н., н.х. ) ск æ с æ н калы рухс, т æ м æ н.

4. М æ н, чи зоны, н æ хъуыди фемб æ лын _______

( 2 ц. иу.н., æ д.х.)

5. ______ ( 1 ц., иу.н., д.х .) м æ цард ды сомыбон куы ‘взарай.

6. Тынгд æ р, гъе уым æ н, _______( 2 ц., б.н., ц.х .) баст д æ н.

К æ р æ дзим æ с æ къухт æ радтой, х æ рзбон загътой æ м æ с æ б æ хтыл сбадтысты.

Байдыдта Сослан саджы ф æ дыл ц æ уын æ м æ иу æ рдузы байй æ фта иу саг.

Бады Сослан й æ мусонджы дуарм æ, й æ хиц æ н зарджыт æ к æ ны, алырд æ м ф æ лг æ сы.

Равз æ рста Сослан Нарты ф æ сив æ ды хуызд æ рты æ м æ с æ йем æ акодта Тары фыртты б æ ст æ м.

Х æ ссын æ н рог, х æ рын æ н адджын х æ рин æ гт æ ск æ нын кодта й æ хиц æ н ф æ ндагм æ.

«Æ з агурын м æ хиц æ й тыхджынд æ ры», - загъта Сосла н.

Тулдз æ м æ хъ æ з.

Н æ дыуу æ й æ тыхджынд æ р чи у, з æ гъг æ, дын тулдз æ м æ хъ æ з куы сбыц æ у уаиккой. Уалынм æ тыхджын дымг æ рацыди. Хъ æ з уайсахат æ ртасыд æ м æ ферв æ зти.

Тулдз та й æ риу дымг æ м æ ныддардта æ м æ æ д бындз æ фхад аф æ лд æ хт.

Æ мбисонд амоны: д æ хиц æ й тыхджынд æ ртим æ

тох ма к æ н. Эзоп

М æ га - коростель

Æ рт æ сыфон - клевер

Кæй уæрдоны бадай, уый зарæг кæн?

Кæй барвитон курæг, кæй та равдæла?

Зондамонæгмæ хъус, цы зæгъа,уый-иу кæн.

Кæуыл цы фидауы, уый аразы.

Цæуыл уыдис ныхас æмбырды?

Цæуыл дзурай, ууыл раздæр ахъуыды кæн.

Цæуыл цыдис ныхас æмбырды?

Æз уымæ нæ бацæудзынæн, уый хъуамæ мæнмæ æрбацæуа. Фæндаг мын чи ацамонид, иу ахæмы мын мемæ рарвит, бузныг дæ уыдзынæн, хорз ус. Дауджытæ фæстæмæ баздæхтысты, æрбадтысты та фынгыл æмæ, дисгæнгæ, радзырдтой, зæххыл цы федтой, уый.

Б æ лвырд æ м æ æ б æ лвырд номивджыт æ

Амонды ахсджиагдæр æууæлтæй иу у, адæймаг æмæ æрдзы бастдзинад хæлд куы нæ цæуа, уæд уый. Л.Н.Толстой

Бакæсын хъуыдыйæдтæ. Зæгъын, чи фæцæйцыд, цавæр фæндагыл, цы ссардта, цас дзы радта йе ‘мбалæн, уыдон бæрæг сты?

Чидæр фæцæйцыд цавæрдæр фæндагыл. Уалынмæ цыдæр ссардта.

Йæ кæцыдæр хай йын радта йе ‘мбалæн.

Рафыссын хъуыдыйæдтæ. Къæлæтты ист бæлвырд номивджытæ æвæрын амынд хауæнты.

(Алчи-г.х.) хызыны дæр разынд хъæбæрхоры кæрдзын æмæ цæхх, Сабанмæ та ма – цыхты къæртт дæр.

Хъуыддыг (иннæтæ-д.х.) дæр бамбарын кæн.Табу Хуыцауæн, цæуæнты ауадтæн, (иннæтæ-г.х.) дæр ма сахуыр кæндзынæн .

Кæимæ? (исчи) дзурын,

цæуыл? (исты) тыхсын,

кæй? (исчи) бафæрсын,

кæмæ? (иуæй-иу) фæкæсын,

кæмæн? (исчи) амонын,

цæимæ? (исты) нымайын.

Номивджытæ чи æмæ цы-йы тасындзæг

чи

Иууон нымæц

Н.

цы

Бирæон нымæц

Г.

чи

кæй

читæ

Иууон нымæц

Д.

Бирæон нымæц

кæйты

цы

А.

кæмæн

цытæ

цæй

И.

кæмæ

кæмæнты

цæйты

цæмæн

кæмæты

кæмæй

Æ.-б.

цæмæнты

цæмæ

кæмæйты

Ц.

кæуыл

Х.

кæимæ

кæуылты

цæмæй

цæмæты

цæуыл

цæмæйты

Кæимæты, кæйтимæ

кæйау

цæуылты

цæимæ

кæйтау

Цæимæты,цæйтимæ

цæйау

цæйтау

Æ пп æ рцц æ г номивджыт æ тасындз æ г к æ нынц, цы номивджыт æ й ар æ зт сты, уыдоны хуыз æ н.

Хау æ н

Ничи

Номон

Мачи

ничи

Гуырынон

Д æ ттынон

мачи

ник æ й(ы)

Ар æ зтон

ник æ м æ н

мак æ й (ы)

Ирт æ стон

ник æ м æ

мак æ м æ н

Æ ддагбынатон

ник æ м æ й

мак æ м æ

мак æ м æ й

ник æ уыл

Ц æ дисон

мак æ уыл

ник æ им æ

Хуыз æ нон

мак æ им æ

ник æ йау

мак æ йау

Хин æ йдзаг маргъ

• Халоны мыггаг м æ ргът æ й дз æ гъындз æ г æ й хинд æ р ничи у. Уый саразы æ рт æ- цыппар ахстоны. Иу дзы в æ ййы æ ц æ г, инн æ т æ та – ф æ ливын æ н. Ф æ лив æ н ахстоны сбады æ м æ уырдыг æ й хъ æ р к æ нын райдайы. Т æ ссаг æ й куы ницы фены, у æ д сус æ г æ й ахстоны смид æ г в æ ййы. Чысылд æ р исты т æ ссаг хабар куы бамбары, у æ д сус æ г æ й ат æ хы æ ц æ г ахстон æ й æ дард к æ мд æ р хъ æ р к æ нын райдайы.
• Дз æ гъындз æ г алы ахстоны с æ рм æ д æ р сбийы цары хуыз æ н, ц æ м æ й йыл къ æ вда ма уара æ м æ й æ ц æ м æ й у æ ле хъ æ рццыгъа ма фена. Й æ цъиуты хъомыл к æ ны хоры гагат æ æ м æ хъ æ ддаг дыргът æ й.