Елмай әле, син елмайсаң,
Яратыр олы-кече.
Дөньяда иң матур кеше-
Елмайган, көлгән кеше .
Карточка №1
Матур, карт, чибәр, ямьсез, зур, гүзәл.
Карточка №2
Бару, утыру, кайту, атлау, йоклау, хәрәкәт итү.
Карточка №3
Зур , кечкенә, олы, яшел, киң, дәү,
Карточка №4
Аска, кырыйга, түбәнгә, өскә,еракка, төпкә.
Карточка №1
Матур,, чибәр, гүзәл.
Карточка №2
Бару, атлау, , хәрәкәт итү.
Карточка №3
Зур , олы, дәү,
Карточка №4
Аска, түбәнгә, төпкә.
Яхшы тел яз кебек , ... тел көз кебек .
Тырышлык бәхет китерер , ... хурлык китерер.
Аз сөйлә , ... эшлә.
Ир егет үзе өчен туа , иле өчен ... .
Өең кысан булса да, күңелең ... булсын.
Яхшы сүз- җанга дару , ... сүз канга ... .
яман
ялкаулык
күп
үлә
иркен
агу
яман
Антонимнар
Табигать күренешләрен күрсәтәләр: җылы-салкын, аяз-болытлы...
Вакыт төшенчәсен белдерәләр: көн-төн, яз-көз...
Күренешләрнең, предметларның, кешеләрнең сыйфатлан белдерәләр: ак-кара, таза-ябык...
Антонимнарның төркемчәләре
Гомумирәк төшенчәләрне белдерәләр: байлык-ярлылык, сугыш-тынычлык...
Күренешләрнең озынлыгын, күләмен, урнашуын ачыклыйлар: аз –мул, озын-кыска...
Процессларны каршы куялар: бару-кайту, туу-үлү...
Күренешләрнең, предметларның, кешеләрнең сыйфатлары
Чиста - пычрак
Күренешләрнең, предметларның, кешеләрнең сыйфатлары
Ябык - таза
Кечкенә - зур
Карт - яшь
Биек - тәбәнәк
Киендерә - чишендерә
Кышын суык, җәен җылы
Антонимнар
- яхшы-яман
- яз-көз
- тырышлык-ялкаулык
- аз- күп
- туа-үлә
- кысан-иркен
- яхшы-яман
- дару- агу
сыйфат
исем
исем
рәвеш
фигыль
сыйфат
сыйфат
исем
Антонимнарны тап !
1. Күпме җырлар оттым
һәм оныттым,
Тик арышлар җырын онытмам. (Ф.Шәфигуллин)
Тормышның үрләренә.
Шатлыгым да, хәсрәтем дә
Тик туган җирдә генә. (Р.Рәсимов)
3. Үлгәннәрнең каберен бел,
Исәннәрнең кадерен бел! (Ш.Галиев)
Чит-чите буйлап кына.
Ак йөзләрем сары булды
Гел сине уйлап кына. (Җыр)
Антонимнар
оттым- оныттым
шатлыгым-хәсрәтем
үлгәннәрнең-исәннәрнең
ак- сары
даими
контекстуаль
Даими һәм контекстуаль антонимнарны билгеләгез .
1.Картлар сүзен капчыкка сал,
яшьләр сүзен янчыкка сал. (М.)
2. Җырлый белмиләр бөркетләр,
Сугыша белми былбыл.
Җырдан сызланмый бөркетләр
Сугышта үлми былбыл. (Зөлфәт)
3. Туры әйткән котылган,
ялганлаган тотылган. (М.)
4. Яхшы сүз - җан азыгы,
яман сүз - баш казыгы. (М.)
5. Мин үзем дә белми торган
Бер сәерлектә яшим.
Челләләрдә кайчак өшим,
Кышларын ярсып яшьним . (Р. Ф.)
картлар-яшьләр- даими
җырлый-сугыша- контекст.
бөркет-былбыл- контекст.
туры әйткән-ялганлаган - даими
котылган-тотылган - даими
яхшы-яман - даими
челләләрдә - кышларын– контекст .
Өшим-яшьним- контекст.
Антонимнар
капма –каршы м әгънәле сүзләр
даими
контекстуаль
Антонимнарга хас үзенчәлекләр:
- Бөтен сүзләрнең дә антонимнары булмый.
- Сыйфат һәм рәвеш сүз төркемнәрендә антонимнар күп очрый, чөнки алар билге белдерә.
- Даими антонимнар (тел антонимнары) контексттан тыш та антоним булалар, алар һәрвакыт капма-каршы мәг ъ нәле.
- Контекстуаль антонимнар билгеле бер контекстта гына антоним булалар.
- Антонимнардан парлы сүзләр күп ясала.
- Әдәбиятта антоним сүзләрдән сурәт ясау антитеза дип атала.
- Антонимнар мәкальләрдә, җырларда, табышмакларда күп очрый.
- Сөйләмдә антонимнарның сүзтезмә ясап бәйләнешкә керүе оксюморон дип атала.
Тормыш капма-каршылыклардан тора.
Килешәсезме?
Юк?! Димәк, сез бу тормышны аңламыйсыз. Сезгә һичшиксез ярдәм кирәк!
Әйе?! Чыннан да, яшәү ул каршылыкларны җиңү, дигән бер акыл иясе. Каршылыклар дөньясына рәхим итегез.
- 3. Кайсы сүз төркемнәре антоним була ала?
- а) исем, сыйфат;
- б) фигыль, рәвеш;
- в) барысы да.
- 4. Җылы сүзенең антонимын табыгыз
- а) матур
- б) салкын
- в) кечкенә
- 1. Антонимнар дип нинди сүзләргә әйтәләр?
- а) мәгънәдәш сүзләргә;
- б) капма-каршы мәгънәдәге сүзләргә;
- в) охшаш сүзләргә.
- 2. Нинди сүзләр антоним була ала?
- а) төрле сүз төркеменә кергән сүзләр;
- б) язылышлары бер төрле булган сүзләр;
- в) бер сүз төркеменә кергән сүзләр генә.
Игътибарыгыз өчен зур рәхмәт !
