Автомобильдер, ??рылысы жа?ынан ?те к?делі машиналар ?атарына жатады. ?йткені оны? ??рамына бірнеше механизмдер мен ж?йелер кіреді ж?не оларды? ??рылыстары ?рт?рлі болады.Деген менде, онда?ы негізгі механизмдер мен ж?йелерді? ж?мыстары белгілі бір принцип пен за?дылы??а ба?ынатынды?тан, ??рылыстары да ??сас болады.Ж?к машиналарыны? жалпы ??рылысы 1.3 – суретте, ал же?іл машиналардікі 1.4 – суретте к?рсетілген.
Автомобиль негізіне ?ш б?ліктен т?рады.Олар: кузов. Двигатель ж?не шасси.
Кузов тасылатын ж?кті орналастыру?а арнал?ан.Сонды?танда ол таситын ж?кті? т?ріне ?арай ?рт?рлі болады.Мысалы ж?к таситын машиналарды? кузовы науа т?різді жасалып, ж?ргізуші отыратын кабина жасалады.Ал адам таитын же?іл машина мен автобустарды? кузовына орынды?тар ?ойылып, тиісті санитарлы? жа?дайлармен ?амтамасыз ететін ?ондыр?ылар орнатылады.
Двигатель автомобильді? ж?руіне ж?не бас?а ж?мыстар?а арнал?ан ?ажетті ?уатты тудыратын б?лігі.Оны? негізгі ж?мыс принципі, энергияны? бір т?рін ( к?бінесе жылуды) екінші т?ріне (механикалы? энергия?а) айналдыру болып табылады.Осы двигательден алын?ан механикалы? энергия автомобильді? ж?ргізгіш д??гелегіне беріледі де ол жол бетімен жанасып, автомобильді ?оз?айтын к?ш тудырады.С?йтіп автомобиль жол бетімен ж?руге м?мкіндік береді.Сонды?танда двигательді? бас?а осындай ж?мыс ат?аратын генератордан айырмашылы?ы, двигательден тек ?ана механикалы? энергия алынады, ал генераторларда энергияны? бас?а т?рлері де алынуы м?мкін.
Шасси деп автомобильді? жол бетімен ж?руге арнал?ан бірнеше ?ондыр?ыларын біріктірген б?лігін айтады.О?ан трансмиссия, алды??ы ж?не арт?ы белдемелер ж?ретін д??гелектерімен, машина т??ыры, д??гелек аспалары, рульдік ж?не тежегіш ?ондыр?ылар кіреді. Осы ?ондыр?ыларды? ?р?айсысы белгілі бір ж?мысты ат?аратын, бірнеше механизмдер мен ж?йелерден т?ратын к?рделі ?ондыр?ы болып табылады.
Трансмиссия – двигателден келген ?уатты машинаны? ж?ретін д??гелегіне жеткізіп беретін ?ондыр?ы.Ол тек ?уатты тасымалдап ?ана ?оймайды, оны машина ?ажетіне ?арай т?рлендіріп - ?згертіп береді.Себебі машина?а ж?ргізуге ?ажетті к?ш к?п бол?ан жа?дайда, оны? жылдамды?ын азайтады немесе керісінше.Оны? ?стіне машина ж?ріс ба?ытын да ?згертуі м?мкін.Сондай жа?дайда автомобильді? арт?а ?арай ж?руін де ?амтамасыз етеді.С?йтіп трансмиссия к?птеген ?ызмет ат?аратын к?рделі ?ондыр?ы.
Алды??ы ж?не арт?ы белдемелер – негізінен автомобильді? салма?ын д??гелектер ар?ылы жол бетіне т?сіру ?ызметін ат?арады.Осы?ан ?осымша ол белдемелерде бірнеше т?рлі механизмдер орналасады.Мысалы арт?ы жетекші белдемеде трансмиссияны?, аспаны?, тежегішті т.с. б?лшектер орналасады, ал алды??ы бас?аратын белдемеде де бас?ару механизмдері сия?ты ?осымша б?лшектер орналасады. Олар 1.3 ж?не 1.4 – суреттерде белгіленген.
Машина т??ыры – автомобильді? шасси б?лігіні? барлы? механизмдерімен ?оса, двигатель мен кузовты да бекітуге арнал?ан ?ондыр?ы.Ол ?здеріні? ??рылысына ?арай ?рт?рлі болады. Кейбіреуі арнаулы рамадан жасалып, к?бінесе ж?к машиналарында б?лек ?ондыр?ы ???раса, кейбіреуі кузовпен бірге (же?іл машиналарда) жасалады.Осы ек і жа?дайда да бірдей оны? ?ызметі автомобильді? барлы? б?лшектерін біріктіріп, бекітетін ?ондыр?ы болып табылады.
Д??гелек аспалары – алды??ы ж?не арт?ы белдемелерді машина т??ырына бекітіп ?ана ?оймайды, ж?ріс кезінде автомобильді? ж?рісін ж?мсарту ?ызметін ат?арады.Себебі ж?ріс д??гелектері жол бетіні? бедерімен жанас?ан кезде неше т?рлі к?штер туып, автомобильді тербеліске келтіреді.Егер ол тербелісті? амплитудасын азайтып, жиілігін бір ?алып?а келтірмесе, машинаны? ж?ріс ж?мса?ты?ы б?зылады.С?йтіп оны? ж?мыс ?німділігіне кері ?серін тигізеді.
Бас?ару ж?йесі * к?птеген механизмдерден ??ралады.Оларды? негізгісі – машинаны? ж?ріс ба?ытын бас?аратын рульдік механизм.Сол рульдік механизм ар?ылы автомобильді? ж?рісін берілген траектория ар?ылы ба?ыттап отырады.
Тежеу ж?йесі – автомобильді? жылдамды?ын азайтып,тіпті то?тату ?ызметін ат?арады.Сонды?танда б?л механизм ар?ылы автомобильді? барлы? ж?ріс д??гелектерінде орналасып, оны? айналуын тежеу ар?ылы ауырлатады да ж?ріс жылдамды?ын азайту?а м?мкіндік жасайды.
Автомобильді? осы айтыл?ан б?ліктеріні? орналасу ?рт?рлі болуы м?мкін.Оны? негізгі себебі, оларды? эксплуатациялы? ?асиеттерін жа?сарту болып табылады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Автомобильдерді? жалпы ??рылысы»
АВТОМОБИЛЬДЕРДІҢ ЖАЛПЫ ҚҰРЫЛЫСЫ
Автомобильдер, құрылысы жағынан өте күделі машиналар қатарына жатады. Өйткені оның құрамына бірнеше механизмдер мен жүйелер кіреді және олардың құрылыстары әртүрлі болады.Деген менде, ондағы негізгі механизмдер мен жүйелердің жұмыстары белгілі бір принцип пен заңдылыққа бағынатындықтан, құрылыстары да ұқсас болады.Жүк машиналарының жалпы құрылысы 1.3 – суретте, ал жеңіл машиналардікі 1.4 – суретте көрсетілген.
Автомобиль негізіне үш бөліктен тұрады.Олар: кузов. Двигатель және шасси.
Кузов тасылатын жүкті орналастыруға арналған.Сондықтанда ол таситын жүктің түріне қарай әртүрлі болады.Мысалы жүк таситын машиналардың кузовы науа тәрізді жасалып, жүргізуші отыратын кабина жасалады.Ал адам таитын жеңіл машина мен автобустардың кузовына орындықтар қойылып, тиісті санитарлық жағдайлармен қамтамасыз ететін қондырғылар орнатылады.
Двигательавтомобильдің жүруіне және басқа жұмыстарға арналған қажетті қуатты тудыратын бөлігі.Оның негізгі жұмыс принципі, энергияның бір түрін ( көбінесе жылуды) екінші түріне (механикалық энергияға) айналдыру болып табылады.Осы двигательден алынған механикалық энергия автомобильдің жүргізгіш дөңгелегіне беріледі де ол жол бетімен жанасып, автомобильді қозғайтын күш тудырады.Сөйтіп автомобиль жол бетімен жүруге мүмкіндік береді.Сондықтанда двигательдің басқа осындай жұмыс атқаратын генератордан айырмашылығы, двигательден тек қана механикалық энергия алынады, ал генераторларда энергияның басқа түрлері де алынуы мүмкін.
Шасси деп автомобильдің жол бетімен жүруге арналған бірнеше қондырғыларын біріктірген бөлігін айтады.Оған трансмиссия, алдыңғы және артқы белдемелер жүретін дөңгелектерімен, машина тұғыры, дөңгелек аспалары, рульдік және тежегіш қондырғылар кіреді. Осы қондырғылардың әрқайсысы белгілі бір жұмысты атқаратын, бірнеше механизмдер мен жүйелерден тұратын күрделі қондырғы болып табылады.
Трансмиссия– двигателден келген қуатты машинаның жүретін дөңгелегіне жеткізіп беретін қондырғы.Ол тек қуатты тасымалдап қана қоймайды, оны машина қажетіне қарай түрлендіріп - өзгертіп береді.Себебі машинаға жүргізуге қажетті күш көп болған жағдайда, оның жылдамдығын азайтады немесе керісінше.Оның үстіне машина жүріс бағытын да өзгертуі мүмкін.Сондай жағдайда автомобильдің артқа қарай жүруін де қамтамасыз етеді.Сөйтіп трансмиссия көптеген қызмет атқаратын күрделі қондырғы.
Алдыңғы және артқы белдемелер – негізінен автомобильдің салмағын дөңгелектер арқылы жол бетіне түсіру қызметін атқарады.Осыған қосымша ол белдемелерде бірнеше түрлі механизмдер орналасады.Мысалы артқы жетекші белдемеде трансмиссияның, аспаның, тежегішті т.с. бөлшектер орналасады, ал алдыңғы басқаратын белдемеде де басқару механизмдері сияқты қосымша бөлшектер орналасады. Олар 1.3 және 1.4 – суреттерде белгіленген.
Машина тұғыры – автомобильдің шасси бөлігінің барлық механизмдерімен қоса, двигатель мен кузовты да бекітуге арналған қондырғы.Ол өздерінің құрылысына қарай әртүрлі болады. Кейбіреуі арнаулы рамадан жасалып, көбінесе жүк машиналарында бөлек қондырғы құүраса, кейбіреуі кузовпен бірге (жеңіл машиналарда) жасалады.Осы ек і жағдайда да бірдей оның қызметі автомобильдің барлық бөлшектерін біріктіріп, бекітетін қондырғы болып табылады.
Дөңгелек аспалары – алдыңғы және артқы белдемелерді машина тұғырына бекітіп қана қоймайды, жүріс кезінде автомобильдің жүрісін жұмсарту қызметін атқарады.Себебі жүріс дөңгелектері жол бетінің бедерімен жанасқан кезде неше түрлі күштер туып, автомобильді тербеліске келтіреді.Егер ол тербелістің амплитудасын азайтып, жиілігін бір қалыпқа келтірмесе, машинаның жүріс жұмсақтығы бұзылады.Сөйтіп оның жұмыс өнімділігіне кері әсерін тигізеді.
Басқару жүйесі * көптеген механизмдерден құралады.Олардың негізгісі – машинаның жүріс бағытын басқаратын рульдік механизм.Сол рульдік механизм арқылы автомобильдің жүрісін берілген траектория арқылы бағыттап отырады.
Тежеу жүйесі – автомобильдің жылдамдығын азайтып,тіпті тоқтату қызметін атқарады.Сондықтанда бұл механизм арқылы автомобильдің барлық жүріс дөңгелектерінде орналасып, оның айналуын тежеу арқылы ауырлатады да жүріс жылдамдығын азайтуға мүмкіндік жасайды.
Автомобильдің осы айтылған бөліктерінің орналасу әртүрлі болуы мүмкін.Оның негізгі себебі, олардың эксплуатациялық қасиеттерін жақсарту болып табылады.
