Урок казахского языка "Табыс септік"

КГУ «Ново –Жизненская основная средняя школа»

отдел образования Шемонаихинского района

Шаитова Ж.С.

Сабақ тақырыбы: Табыс септік
Сабақ мақсаты: 1. Білімділігі:Оқушыларға қазақ тіліндегі септіктерді меңгерту, сұрақтары мен жалғауларын жаттату.Табы септігінің тұрлаусыз мүше ретінде жұмсалатын білдіру.Табыс септігінің басқа септіктерден ерекшелігіне тақталау.
2. Дамытушылығы: өткен сабақтармен байланыстыра білу, сөздік қорын, ойлау қабілетін дамыту.
3.Тәрбиелігі: жеке тұлғалық, жолдастық көмекке баулу.
Пәнаралық байланыс: ана тілі, дүниетану
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру
Сабаққа әзірлік. Сабақ ерекшеліктеріне тоқталу.
- Балалар, қазір қай мезгіл?
- «Қыс мезгілі».

- Қыста жерде не жатыр?

- Қыста жер беті ақ көрпеге оралады.
Міне, қыстың екінші айы, яғни бүгін қысқы орманға серуенге шығайық. Серуенге шығуға дайынсыңдар ма? Ендеше дайындықтарыңды тексеру үшін үй тапсырмасын тексеріп алайық.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. (3-4 оқушыдан сұрау)
Дайындықтарыңды тексердік. Дайын екенсіңдер. Септігі туралы білімімізді толықтырамыз. Қазақ тілінде  7 септік түрі бар. Атау септік ойдың, іс-әрекеттің иесін білдірді.Бала(кім?) жүгірді.Ілік септік зат кімнің меншігі екенін,  не нәрсеге тән екенін білдіреді: Асқардың(кімнің?) қаламы.Барыс септігі іс қимылдың бағытын,мекенін, мезгілін білдіреді: Мектепке (қайда?)барды.Табыс септігі іс-қимылдың объектісін білдіреді, яғни затты нұсқайды: суретті(нені?) көрді. Жатыс септік іс-қимылдың орнын, мекенін, мезгілін, кімде екенін білдіреді:тауда (қайда?) өседі.Шығыс  септік заттық мағынаны, затт істелу тегін, әрекеттің шығуын көзін,мезгілін, мекенін білдіреді: үйден (қайдан?)шықты. Көмектес  септігі іс-қимылдың амалын, істелу құралын, бірлестікті білдіреді: Асқармен(кіммен?) бірге істеді.

ІІІ. Жаңа сабақ 

Жауабы: ТАБЫС СЕПТІК. Дұрыс бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Табыс септік (Винительный падеж )»

1) После всех сонорных и звонких ж з окончания первой строки таблицы (ды/дi): 
тауды – гору,   жұлдызды – звезду,   орамалды – платок,   қолшатырды –
үйдi – дом,   кiлемдi – ковёр,   үстелдi – стол,   жердi – землю      қаламды әкел – ручку принеси,   теледидарды көр – телевизор смотри     
қағазды толтыр – бумагу заполни,   сағызды шайна – жевачку жуй     
жұмысымды – мою работу,   хатыңды – твоё письмо,   алмаңызды – Ваше
суретiмдi – мою картину,   шелектерiмiздi – наши вёдра,   әкеңдi – твоего
тапсырмаларыңды тексер – твои задания проверь,   менiң кiтабымды алма – мою книгу не бери       
2) Окончания второй строчки таблицы (ты/тi) следуют после глухих согласных и б в г д: 
орындықты – стул,   тамақты – еду,   тасты – камень,   ағашты – дерево    шелектi – ведро,   үтiктi – утюг,   көйлектi – платье,   мектептi – школу      суретті ал – картину возьми,   кітапты бер – книгу дай       
3) После гласных окончания третьей строчки таблицы (ны/нi): 
айнаны – зеркало,   шанышқыны – вилку,   жүлденi – приз,   кеменi – корабль      ботқаны пісір – кашу приготовь,   терезені жу – окно вымой      алманы бер – яблоко дай,   тәрелкені апар – тарелку унеси    

Табыс септiк – винительный падеж. 

табу – находить,   табыс – доход, достижение, успех 
Здесь давайте рассуждать так: чего ты достиг? и что теперь имеешь? или что ты нашёл? (взял машину, купил дачу, принёс галстук), и соответственно вопросы: кiмдi? (кого?), ненi? (что?). Таким образом мы связали перевод слова "табу" – "находить", но "потерять" что-либо будет в том же падеже:))), главное, чтобы существительное отвечало на вопросы кого? что? (вытер пол, потерял очки, забыл тетрадь). В принципе, это тоже находки-достижения, только с отрицательным оттенком:))). Окончания – ды/дi, ты/тi, ны/нi, н.
Запоминаем:
       табу – находить
       табыс – достижение
       табыс септiк – винительный падеж

Ал, ендеше серуенге кеттік. Алдымызда үлкен ағаш тұр. Өзі бір жәй ағаш емес-ау деймін. Жақындап көрейік. шынымен діңінде конверт тұр. Оның қасында сауысқан тұр. Неге сауысқаннан басқа құс жоқ?
Мынау не конверт екен? Ағашқа өрмелеп конвертті алайық.
(конвертті ашып, хатты оқиық)
Мен сиқырлы ағашпын. Мына сауысқанға тапсырма беріп едім. Ол орындай алмай тұр. Оған көмектесетін құстар әлі жылы жақтан келмеген екен.
Сендер көмектесе аласындар ма?
Менің тапсырмам:
Берілген сөздерді септе:

Атау септік  су                         гүлдер

Ілік септік    су-дың                  гүлдер-дің

Барыс септік су-ға                    гүлдер-ге

- Балалар, біз сауысқанға көмектестік. Сауысқан не дер екен?
(Жарайсыңдар, балалар, рахмет!)
- Серуенімізді жалғастырып, әрі қарай жүріп кетеміз. Мәссаған, мына аппақ қардың үстінде іздер ненің ізі (аңдардың)
Сауысқанның тапсырмасы: 1. Жанар, Әсем, Алма, Болат, Сәуле, Жапар.

Составьте таблицу: 

Балалар әрі қарай серуенімізді жалғастырайық
- Енді алдымыздан қоян шықты
- Балалар қоянның қыста түсі неге ақ?
- Бұл жауынан қорғану үшін қажет
Біздің келетінімізді сезгендей ол да тапсырма дайындап қойыпты.
Сергіту сәті 
1,2,3 
1,2,3 
Ал, қанеки ұш, 
Ал қанкеи ұш 
4,5,6,7 
4,5,6,7 
Анау шеті, мынау шеті 
8,9,10, 
8,9,10 
Ал канеки қон. 
Ал қанеки қон 
Асықпаңдар, саспаңдар 
Бәрін қайта бастаңдар 

Қоянның тапсырмасы
Балалар, қоян бізге бірдеңе айтқысы келіп тұр
Қоян:Балалар сіздерге рахмет. Туған жердің табиғатын қорғай біліңдер.
- Мынау қандай құс?
Ол қыста қалатын құс (құр)
Ол да бізге тапсырма бергісі келіп тұр.
Атау:

Барлығыңа үлгі болар, қарақтар,

Байсалды да, ақылды да Марат бар.

Ілік:

Жеке басым ең алдымен Мараттың

Жасы үлкенді сыйлағанын жараттым.

Барыс:

Сенбейсің бе, күнделікті парақта:

Талай бестік қойылыпты Маратқа.

Септік жалғауын тап.
Құрдың сөзі:Қоршаған ортаға әрқашанда қайырымды болыңдар.
Олай болса , балалар табиғат деген бізді қоршаған орта тау, тас, су, ауа, жер, құс.
Табиғаттың адамға берері мол. Өсімдікдіктерді алсақ- ол отын да, құрылыс материаллы да, дәрі-дәрмек те. Адам саялайтын көлеңке, қағаз, шырпы, мал азығы. сондықтан да табиғатты қорғауымыз керек. Ол үшін ағашты сындырмау, гүлдерді жұлмау, орманға қоқыс тастамау, құстарды аялау керек.
Қысқы орманды тамашаладық. Жолда сыныбымызға келгенше тест тапсырмасын орындайық
1. Барыс септігінің жалғауын тап
А) -ға, -ге, -қа, -ке
Ә) -мен, -бен, -пен
Б) -ның, -нің, -тың, -тің
2. Кім?не?сұрақтарына жауап беретін септік
А)атау септік
Ә)барыс септік
Б)көмектес септік
3. Ілік септікте тұрған сөзді тап
Үйдің қабырғасын балшықпен сыладым
А)үйдің
Ә)қабырғасын
Б)балшықпен
4. Табы септіктегі сөз қай сөзбен байланысып тұр
Әсет ағашты арамен кесті.
А)Әсет
Ә)кесті
Б)арамен
Үйге тапсырма :
ереже

ІV Сабақты бекіту 
- Балалар, бүгін сабақта не істедік? 
- Табыс септікте қандай жалғау бар? 
- -ды/ - ді қашан жазылады? 
- -ты/ - ті қашан жазылады ? 

• -ны/ - ні қашан жазылады
  Ребята вам понравился урок? 
  Рефлексия: ребята у нас сначала урока был в гостях сауысқан, қоян, құр. Смотрите зимний солнечный день и вам нужно выбрать соответствующий цвет .  
  Синий цвет – «Мне все равно» 
  Красный цвет – «Мне не понравилось» 
  Розовый цвет – «Мне все понравилось» . 
  
  - Сабағымыз аяқталды. Сау болыңдар!

Собираемся в поход 
(Винительный падеж) 
А давай в поход пойдём?!
И друзей с собой возьмём. 


Я их складывать начну,
Ты ж на помощь поспеши,
Что нам надо взять, скажи!
Но послушай мой совет:
Укажи какой предмет
Мы в поход с тобой возьмём,
Назови его, потом
«ді» добавь, и я пойму
И предмет в рюкзак сложу. 

Помни мой совет простой:
Если хочешь ты с собой
Взять конкретные предметы,
Называешь их, при этом
К их названью должен ты
«ді» добавить или «ды». 

Всё в рюкзак с тобой сложили
Или что-то позабыли?
Вот предметы пред тобой,
Что ещё возьмём с собой? 

К твёрдым мы словам должны
Добавлять ни «ті», а «ты». 

Ты представь, что нам куда-то
Эти взять предметы надо.
Все их верно назови,
«ті» добавив или «ты»
Всё теперь в поход собрали!
Но немного разбросали
Вещи разные, игрушки…
Нам прибраться срочно нужно!