Шы?армашылы? ж?мыс

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ

ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУДЫҢТЕОРИЯЛЫҚ

НЕГІЗІ

№ 75 мектеп-гимназиясы

Бастауыш сынып мұғалімі:

Керимбекова Қаламқас

Қазіргі әлемдік ауқымды қайта құрулар, жедел ақпараттандыру, білім саласындағы өзгерістер адамзат қоғамы алдында білім сапасын арттыру қажеттілігін туындататыны анық. Оқу үрдісінің тиімділігін арттыруда жаңа технологияларды қолдану орын алған.Бұл оқушының логикалық, шығармашылық потенциалын арттыру, жас ұрпақты жаңа қоғам жағдайына өмір сүруіне дайындау мақсатымен ұштасып жатыр. Қазіргі кезде білім беруді ақпараттандыру процесі жүргізілуде. Ақпараттық-коммуникативтік технологияларды және компьютерлік желі арқылы жаңа білім әдістерін пайдалану кеңейтіліп келеді. Жаңа заман талабы жеке тұлғаны дамыту мен танымдық ауқымын кеңейту деңгейінде әртүрлі технологияларды және әдістерді қолдануды қажет етеді. Сондықтан бастауыш сыныпта ақпараттық технологияны қолдану арқылы оқушылардың ойлау қабілеттерін арттыру үшін қолданылатын тренингттік жаттығулардың да орны ерекше деп ойлаймын. Себебі, мектепке жаңа келген бүлдіршін қабілеттерін арттыру, білімге қызығушылығын шығармашыл деңгейге көтеру, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту-бастауыш сынып мұғалімдерінің атқаратын жұмыстарының бірі. Өйткені, бастауыш сатыдағы кезең - оқушы іс-әрекетінің қалыптасуының өте ыңғайлы кезеңі. В. Давыдовтың «Бастауыш сынып оқушысының психологиялық даму» еңбегінде: «Оқыту үрдісіндегі оқушылардың логикалық ойлау қабілетін қалыптастыру өзіндік мақсат емес, ол – белсенді тұлғаны тәрбиелеу құралдарының бірі» делінген.

Шығармашылық тұлғаны қалыптастыру

Әр түрлі деңгейдегі білім,білік дағдыны қалыптастыру

Практикалық

қызмет

Жеке тұлғаның өзін-өзі басқаруы

Адамгершілік эмоционалдық сферада

Шығарма жазу

Мазмұндама

жазу

Көркем әдеби

шығармалар оқу

Әр түрлі

тесттер

Математикалық

жаттығуларды

орындау

Дүние танымдық

көзқарасының

Ой қызметінің

әдістері

Дамытушылық ойындар

Қазіргі кезде ғылымда тұлғаның өзін-өзі ұйымдастыруына тәрбиелеу жөнінде яки түрлі пікір қалыптасқан. Олардың бірі-өзін ұйымдастыру тәрбиеге байланысты десе, екіншісі – тәрбиеге байланыссыз деп тұжырымдайды.Көпшілік ғалымдар тәрбиеге байланысты деген пікірді қуаттайды. Шын мәнінде адамның барлық жақсы қасиеттері, жақсы сапасы тек қана биологиялық емес әлеуметтік жағдайлардан да болып, ол өмір бойы игеріледі. Өзін дамыту, пайдалану адамның интеллектуалдық ерекшелігіне және еріктік бағытта болатын әрі қарай әрекетке дамитын қабілет. Бұл қабілет жоғары деңгейде өзін дамыта, ұйымдастыра алатын тұлғаларда ақыл-ойдың дербестігі, өзіне сенімділігі, табандылық сияқты қасиеттер арқылы шығармашылықты дамытады. Өзін жетілдіру, өзін-өзі ұйымдастыру үшін қажетті аса маңызды қасиет – ол салауаттылық.

Өйткені ол үшін денсаулық мәдениеті, еңбек қабілеті, рухани байлық қажет, сонда ғана адам өзін-өзі жеңеді, жетілдіреді, бұл жеңістің төресі. Бұл – шығармашылық.

Адамзаттан қоғамдық тәжірібесін меңгеруге баланың әрекеті мен мінез – қылығын бағыттайтын белсенді үрдіс – оқыту деп аталады.

Дидактиктер М.Я.Лернер, В.В.Краевскийлер 70-жылдары оқушылардың шығармашылық әрекетіне көңіл бөлінбегенін, оған себеп әдістер концепциясында бағыттау болмағандығынан деп көрсетеді. Зерттеушілік әдіс және проблемалық оқытудың басқа да әдістері алғаш кеңес педагогикасы номенклатурасында жоқ болып, тек әңгіме әдісі басым болғанын айтады.

Ізденушілік дағды, оқудың интеллектуалды біліктілігі кейіннен барып зерттеу пәні ретінде арнайы қалыптастырылды. Себебі осыларсыз индивидтің шығармашылық дамуы қиын деп барлық оқыту әдістерін тізіп келіп танымдық ойындар мен проблемалық – ізденушілік әдістер де қажет деген. Оқушылардың ойлау дербестігін дамыту, проблемалық тапсырмаларды өздерінің құрастыруы аса бағалы, өйткені соның арқасында шығармашылық әрекет тәжірібесін меңгеруге ықпал етуге болады.

Осы тұрғысында қарастыратын болсақ, бала дербестігін жүйелі түрде белсенді оқыту арқылы арттырып, содан шығармашылық қырларын қалыптастыруға болатындығы көрінеді Білім беру жүйесінің қай саласында болса да қарастырылмай кетпейтін жеке адам қалыптасуының ең басты компоненті – өзін-өзі ұйымдастыру, өзін-өзі дамыту, өзін пайдалану төмендегі 1-суретте көрсетілгендей өзін-өзі ұйымдастыру, дамыту – бұл өзін жетілдірудегі саналы жұмыс .

Педагогика үшін анықтаушы сұрақтардың бірі-кез келген әрекет барысындағы баланың позициясы, оның әрекетші ретіндегі белсенді және өзіндік рөлі. Бастысы – әрекет кезінде ол біреудің тапсырмасын пассивті орындаушы емес, белгіленген мақсатты шығармашылықпен іске асырушы, әрекет етуші объектісін жаңадан жасаушы, қосымша міндеттер ұстанушы жасампаз белсенділігі. Жеке адам белсенділігі – оның болмысындағы негізгі мәселенің бірі. Әрекетшілік – тіршілік мәнісінің бәріне тән өз бетімен жауап қайтару қабілеті.

Өмір құбылысын педагогикалық тұрғыда қабылдап бағалау, өсіп келе жатқан тұлғасына қарым-қатынастың педагогикалық бағытын қалыптастыру мынадай фактордың өзара әрекеттесуінен туындайды:

а) зерде ой-санасы;

ә) эмоция және ырық;

б) тәжірибелік іс-әрекет.

Адам ой-әрекетін табиғаттан даяр күйінде алмайды, ол ойлауды үйренеді. Ұстаздың міндеті – осы үрдісті шебер басқара білу, тек ойлау іс-әрекеттің нәтижесін ғана емес, оның қалыптасу барысында бақылап отыру.

Қазақ тілі сабағында сызба, кесте арқылы ауызша сөйлеуінің жетілгендігі, шығармашылық деңгейінің қандай деңгейде екендігін анықтау.Жұмыс барында қолданылатын тірек сызбаларды мынадай түрге бөлуге:

1.Сөзге қатысты сызбалар;

2.Сөйлемге қатысты сызбалар

3.Мәтінге қатысты сызбалар.

Кез - келген дамыған өндіріс қазіргі таңда шығармашылықпен жұмыс жасауды талап ететін адамды қажет етеді. Шығармашылықпен жұмыс жасайтын адамның негізгі іс - әрекеті ақыл - ойға, әрі алған білімді басқа таныс емес іс - әрекетте тасымалдай алуға негіздейді. «Шығармашылық» ұғымы жөнінде Қазақстан Республикасы Орта білімді дамыту тұжырымдамасында: «Шығармашылық - бұл адамның өмір шындығында өзін - өзі тануға ұмтылуы, ізденуі. Өмірде дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түюі, өздігінен сапалы, дәлелді шешімдер қабылдай білуге үйренуі қажет.

Қазақстан Республикасының “Білім туралы” заңының 5 - тарауындағы 41 - баптың 1 - бөліміндегі “Педагог қызметкерлер өз біліктілігін артыруға міндетті” деп көрсетілуі, “Қазақстан - 2030” стратегиялық бағдарламасында елбасының “біз балаларымызға өзіміздің жақын және алыс көршілерімізбен достық қарым - қатынасымызды мұра етіп қалдыруымыз керек” деген сөзі бүкіл ағартушы қауым алдында “Оқу тәрбие үрдісіне жаңа педагогикалық технологияларды енгізу арқылы оқушылардың білім сапасын арттыру, шығармашылық қабілетін дамыту” өзекті мәселелер енгізіп отырғаны белгілі. Осы мақсатты жүзеге асыруда мектеп басшысы, ұжымдағы мұғалімдердің кәсіби шеберлігі мен шығармашылық ізденісін дамытуға аса мән беру қажет.

Егеменді елдің жас ұрпақтарын тәрбиелеу, талапқа сай білім беру, бүгінгі күннің уақыт күттірмес мәселелерінің бірі болып табылады. Сондықтан да бастауыш мектеп алдында балаға жүйеленіп, дайындалып берген белгілі бір білімді ғана беріп қоймай, оны жалпы дамыту, яғни сөйлеу, оқу, қоршаған орта жөнінде дұрыс көзқарас қалыптастыру, жағдайларды объективті түрде бақылап, талдау жасауға үйрету, ойын дұрыс жеткізе білуге, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне, шығармашылық бағытта жұмыс істейтін, біртума ойлау қабілетімен ерекшеленетін жеке тұлға қалыптастыру міндеті тұр. Дамыта оқытудың да басты мақсаты - баланы оқыта отырып, оны шығармашылық бағытта жан - жақты дамыту.

Б. Д. Эльконин шығармашылыққа мынандай анықтама береді: «Шығармашылық -бұл ерекше тұрғыдағы жасампаздық, жаңадан жасалған нәрсе бұрынғы нәрселердің механикалық қайталануы емес, өзінің сонылығымен, біртумалығымен ерекшеленетін болса, өзін - өзі куәландыратын, дәлелдейтін болса, онда бұл нәрсені туғызған шығармашылық акт туралы сөз қозғауға болады.

Сабақ барысында оқушылардың

шығармашылық қабілеттерін

қалыптастыру

міндеттері

өзіндік пікірлерін дәлелдеу;

пікірталастар мен талқылауларға қатысуы

өзінің жолдасына мұғалімдерге сұрақ қоюы

жолдасының жауабыңа пікір айту

сыныптасының жауабы мен жазбаша жұмысын бағалау;

үлгерімі нашар сыныптастарын оқытумен айналысу;

үлгермеушілерге түсініксіз жерін түсіндіру

өз бетімен қиындау тапсырмаларды таңдау

танымдық тапсырманың шешімдерін табуда бірнеше нұсқасын көрсету

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі №75 мектеп - гимназиясы

Пәні: “Ана тілі”

Тақырыбы: “Әйел- Ана”

Орындаған: Керимбекова Қаламқас Заманханқызы

Ұйымдастыру бөлімі

Оқушыларды ана тілі сабағына бейімдеу Жан азығы адамның ана тілі Тек сонымен ашылған дала гүлі “Өнер алды-қызыл тіл”-дейді қазақ Бұл мәтелдің тереңде мәңгі сыры Оқушыларды IV топқа бөлу: І ші топ: “Білімділер” ІІ топ: “Ойшылдар” ІІІ топ: “Зейінділер” IV топ: “Алғырлар”

Үйге берілген тапсырмамен жұмыс

Баубек Бұлқышевтың “Ана” мәтінін жатқа айту “Менің Анам” тақырыбына жазылған шығармаларды тыңдау

Жаңа сабақ: “Әйел-Ана”

• Мағынаны тану.
• Автордың қысқаша өмірбаяны

Өте білімді жазушы

Шығармалары орыс

1942ж. Қарағанды облысы Жаңаарқа ауданында дүниеге келді.

қазақ тілдерінде

жазылған

Л. И. Гумилев атындағы Евразия университетінде жұмыс істейді.

Филология ғылымының докторы, профессор

әдебиет зерттеуші

Жазушы

“ Аудитория” газетінің бас редакторы

Серпер

Күйші

Қазақ әлемі

Кеніш

Бетпақбала

Алпамыс

батыр

Сөздік жұмыс

Бағынышты болу

Кіріптар

Біреуге күні түсу

Мешіттің күмбезі

Мұнара

Биік үйдің күмбезі

Биік тастан жасалған

қамал

Қорған

Тастан жасалған

қоршау

уайымдады

Қапа болды

ренжіді

Ой толғаныс

Күншуақ елінің

табиғаты

"Ой толғаныс"

Қыздары аққудан

әдемі

Аналары

кемеңгер екен

Қыздарының ақылына көркі сай

Жігіттері ер

көңіл

Күншуақ елінің

қасиеттері

Қариялары

ақылгөй

дана екен

Жігіттері жау

жүрек

Байлықтарын

мақтан етіпті

Қанағатшыл

екен

Ешбір жерге

қызықпапты

Сергіту

Қане, сапты түзейік,

Тіземізді бүгейік.

Ыршып алға түсейік,

Ыршып артқа түсейік.

Көбелекше ұшамыз,

Отырамыз, тұрамыз.

Сергітуге мың алғыс!

Шығармашылық жұмыс

• Сызба арқылы өлең құрастыру.
• 1. _____ _____ _____ _____ _____ елім
• 2. _____ _____ _____ _____ ____ жерім
• 3. _____ _____ _____ жайқалған
• 4. _____ _____ _____ _____ жасарған
• 5. _____ _____ _____ жайған
• 6. _____ _____ Қазақстан.

Қорытынды

Бағалау

• Туған тіліміз – Ана тілі мен Ананың арасынан қандай байланыс байқадыңдар?

Сабақтың тақырыбы : Ағаштар неге ашуланды?

Сабақтың мақсаты :

Қазақтың көрнекті балалар жазушысы Б. Соқпақбаевтың өмірі мен шығармалары туралы тереңірек танысып әңгіменің тақырыбы мен жазушының идеялық мұратын мәтінге сүйене отырып ашу. Шығарманың түрлері туралы білімді қалыптастыру.Қысқаша мағлұмат беру. Өлеңнің

негізгі мазмұнын ашу тәрбиелік мәнін меңгерту.

Дамытушылық :

Оқушыларға бағыт бере отырып өздіктерінен жұмыс істеу, ой-өрісін дамыту, білім, іскерлік дағдыларын қалыптыстыру,өзіндік талдау, жеке топтық жұмыста шапшаңдық танытуға, өз ойын әдеби тілмен өрнектей білуге машықтандыру.

Тәрбиелік :

Әңгіме арқылы еңбек сүйгіштікке баулу. Жалқаулық пен еріншектіктен аулақ болуға тәрбиелеу. Туған жеріміздің табиғатын қорғау, аялап күтуге тәрбиелеу.

Пәнаралық байланыс : Дүниетану.

Сабақтың көрнекілігі : Бердібек Соқпақбаев суреті,шығармалары, сабаққа қатысты сызбалар.

Әдістері : Оқу мен жазуды сын тұрғысынан

ойлау стратегиясы.

Түрі : Аралас сабақ. Топпен жұмыс.

Сабақ барысы :

• Ұйымдастыру кезеңі.

1. Оқушылардың жаңа сабаққа бейімдеу.

• Психологиялық дайындық.

2-2. Қызығушылықты ояту:

Оқушыларды топқа бөлу әдісі

1-топ-Қыс айында туылғандар (Қайың жапырақтарын алады)

2-топ-Көктем айында туылғандар (Шырша жапырақтарын алады)

3-топ-Жаз айында туылғандар (Қарағай жапырақтарын алады)

4-топ-Күз айында туылғандар (Емен жапырақтарын алады)

« Топтастыру» стратегиясы :

Әр топқа тапсырмалар беріледі.

• Әр топтан оқушылар С. Жиенбаевтың «Ұшып келем» өлеңін жатқа айтады.

1-топқа: Ақын өлеңінде кім туралы жырлап отыр?

2-топқа: Қазақстанда қандай биік таулар мен айдын көлдер бар?

3-топқа: Туған жердің құдіретті күшін көрсететін шумақты тауып, мағынасын түсіндіру.

Ал енді балалар бүгін Б.Соқпақбаевтың «Ағаштар неге ашуланады?» әңгімесімен танысамыз.

Б. Соқпақбаев туралы не білесіңдер?

III. Ой ашар. Жаңа сабақ:

Әр топтың оқушылары өз түсініктерін, парақшаларына жазады. Топ басшылары тақтаға апарып іледі.

«Менің атым Қожа»

«Жекпе-жек»

1924-1992

Б. Соқпақбаев

Балалар жазушысы

«Чемпион»

IV.Мағынаны тандау:

Ал енді балалар Б. Соқпақбаевтың «Ағаштарнеге ашуланады?» әңгімесін

ынта қойып тыңдаңдар.

• Әңгімені оқушылардың тізбектей мәнерлеп оқу.
• Әңгімені төрт бөлімге бөліп,әр бөлімге ат қою.

а) Ағаш отырғызу апталығы

ә) Алмабектің жалқаулығы

б) Самал желдің сыбдыры

в) Ормандағы оқиға

3. Әр бөлім бойынша тақырыптың атын дәлелдеп мазмұнын айту.

4.«Жылдам оқу» минуты.

5. Әңгіменің идеясын ашып оқушылардың әңгімелеуі.

V. Ой толғаныс :

1. «Үшбұрыш» стратегиясы бойынша пысықтау.

_ Ағаш туралы не білесіңдер ?

_Өсімдіктердің жер бетінде неше түрі бар ?

• «Еркін жазу» стратегиясы.
• Тақтада топ өз жапырақтарынан ағаштар құрастырып, топ басшылары ең үздік шығармаларды оқиды.

II. Шырша тобы

I. Қайың тобы

«Еңбексіз жалқау,еріншек,

«Ер еңбегімен озады, еріншек езілумен тозады»

көрінгеннен тілемсек»

III. Қарағай тобы

IV. Емен тобы

« Еңбек туралы Мақал-мәтел »

«Ағаш көркі жапырақ»

VI. Қорытынды.

VII. Топтық бағалау.

VIII. Үйге тапсырма.

Үй тапсырмасын сұрау:

Балалар, сабақтан қандай әсер алдыңдар?

Алмабектің жалқаулығы сендерге ұнады ма?

Дене еңбегі дегеніміз не?

Ой еңбегі дегеніміз не?

Ал, енді балалар жалқаулықтан аулақ болып, мектебімізді, Шымқаламызда көркейтуге ат салысайық!

Сабақтың тақырыбы: Қарлығаштың құйрығы неге айыр?

Сабақтың мақсаттары:

Білімділік: Оқушылардың ана тілі пәніне сүйіспеншілігін арттыру. Қазақ ертегілерінің түрлері туралы түсінікті кеңейту есте сақтау,шығармашылық қабілеттерін арттыру.

Дамытушылық: Оқушылардын ой өрісін,сурет бойынша байланыстыра сөйлеу дағдыларын дамыту.

Тәрбиелік: Ертегілер мазмұны бойынша адалдыққа, еңбек сүйгіштікке, әдептілікке, әсемдікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрлері: ертегі сабақ.

Сабақтың әдісі: «Сын тұрғысынан ойлау» стратегиялары .

Бағалау: «Өзін-өзі бағалау» стратегиясы бойынша.

Сабақтың көрнекілігі: Суреттегі фильм көріністері, ертегі түрлері, фишкалар, ойындар .

Пән аралық байланыс: математика, дүниетану.

Сабақтың барысы:

• Ұйымдыстыру кезеңі.

Оқушыларды үш топқа бөлу. Сабаққа дайындығын тексеру. Әр топқа тапсырмалар беріледі.

Бүгінгі сабақты фишкалармен «Өзін-өзі бағалау» стратегиясымен бағаланатынын ескерту.

1.-топ. Ертегіні мәнерлеп оқу. Кезектесіп оқу стратегиясы.

2.-топ. Ертегі мазмұнын рөлге бөліп әңгімелеу.

3.-топ. « Еңбекші құмырсқа » тақырыбына жазылмаған шығарманы оқу.

• Қызығушылықты ояту.

1. Ертегілер еліне саяхат стратегиясы бойынша оқушылардың өздері салған ертегілерін әңгімелеп қорғауы.

• «Ой қозғау» сұрақ –жауаппен сабаққа ынталандыру.
• Балалар ертегінің қандай түрлерін білесіңдер ?
• Қандай тақырыптағы ертегілер ұнайды ?

Ертегі оқу балаларға не үшін керек

4 . Мағынаны тану.

Ал балалар бүгін «Қарлығаштың құйрығы неге айыр?» ертегісімен танысасыңдар. Бұл ертегі бойынша қойылған мультфильмді көрген боларсыңдар. Олардың бірін қоюшы автор, қазақтың көрнекті компазиторы Н.Тілендиев.

Ал бүгін осы ертегіге салынған суретті фильмді көріп тыңдаңдар.

Ертегі көріністері бойынша суретті фильмді көрсете отырып ,өлеңді жатқа айтып түсіндіру

• Ертегіні оқушылардың мәнерлеп оқуы.

5. Ой толғаныс.

1. «Салыстыру стратегиясы» мультфильм мен суретті фильмді салыстыру.

2. Ойын « Кім жылдам »

Парақшалардағы ретсіз орналасқан сандарды жылдам тауып оқу. Уақыт: 30 секунд, 40 секугд, 60 секунд.

3. Жылдам оқу минуты. Тақырыбы: Қарлығаштың қасиеті.

6. Қорытынды :

Көгершіндер мен қарлығаштар арқылы достарына ашық « Хат жазу » стратегиясы.

Қарлығаштар мен көгершіндер арқылы бір-біріне тілек айтуы. Бүгінгі сабақ туралы пікірлерін жазады.

• Бағалау.

Оқушылардың фишкалары арқылы соңғы қорытынды бағаны қоюуы.

• Үйге тапсырма .

Ертегіні суреттеп әңгімелеу.

Ертегінің басқа қойылымдарының авторларын білу

Кездескенше