Шебер сыныпты? та?ырыбы: О?у сауаттылы?ын дамытуда м?тіндік граффитилермен, т?тас м?тіндермен ж?мыс ж?ргізу жолдары

Шебер сыныптың тақырыбы:

Оқу сауаттылығын дамытуда мәтіндік граффитилермен, тұтас мәтіндермен жұмыс жүргізу жолдары

Мейірімді жүрекпен,

Нұр-сәулелі тілекпен,

Амандасып алайық,

Бір жадырап калайық!

Сәлеметсіздер ме құрметті әріптестер!

Мәтіндер дегеніміз не?

Мәтін

 — бұл жалпы (бір) тақырып төңірігіндегі біріккен, сабақтастық пен тұтастық тән, ақпаратты жеткізетін мазмұнды (мәнді) сөйлемдердің тізбегі.

Мәтін (лат. textus -тін, өрілім, бірігу сөздерінен шыққан «text» еуропа тілдерінде қолданылуда) термині лингвистикада, әдебиеттануда, мәдениеттануда, сондай-ақ,  философияда кеңінен қолданылады.

• Тұтас мәтін;
• Жадағай (тұтас емес) мәтін;
• Аралас мәтін.

Мәтін ұғымын 3 сала зерттейді:

• Мәтінтану(текстология)
•   Герменевтика
•   Поэтика

Мәтінтану қарастырылып отырған мәтіннің қай дәуірге немесе авторға тиесілі екендігін анықтайды.

Герменевтика мәтінді түсіндірумен айналысады. 

Мәтінді қарастыру шеберлігін поэтика зерттейді. Ол Мәтіннің қалай құрылғанын, оның құрылымы мен композициясын қарастырады

Антика дәуірін зерттеушілер тасқа басылған мәтіндерді “граффити” (“graffito” - тырналған) деп атайды. Ежелгі Грекия мен Рим де жарнамалық хабарламалар ағаш тақтайларда жазылған, немесе сүйектерге ойылып басылған.

Осы күндерге дейін жеткен тарихи жазбалар көрсеткендей, Ежелгі Рим қабырғалары гладиаторлар күресі, құлдар мен үй жануарларын сату сияқты хабарламаларға тола болатын.

Біздің түп тамырымыз түркілер заманынан хабар беретін Орхон-Енисей жазбалары да мәтіндік граффитилердің мысалы бола алады

Екі қасқыр

Бұрынырақта қарт үндіс немересіне ақыл айтып отырады.

- Әрбір адамның ішінде екі қасқырдың соғысы болып отырады. Оның бірі – жамандық, арамдық, өтірік, менмендік сияқты жаман қасиеттер болса, екінші қасқыр қайырымдылық, жақсылық, бейбітшілік, үміт, шындық секілді жақсы қасиеттерді білдіреді.

• Ал соңында қай қасқыр жеңеді?-дейді ойлы кейіппен немересі.

Сонда қария:

- Қай қасқырды асырасаң, сол жеңбек, - деген екен.

Мысалдар

Мысал дегеніміз - шығарманың ішіндегі ең қысқа түрі. Көбіне, аң, хайуанат, жәндік туралы жазылады. Сол арқылы адам бойындағы мін, кемшілік әзілге айналдырылып, сықақпен сыналады. Мысалда түйінді ой болады.

Түйінді ой дегеніміз – мысалдың соңында ақынның айтар өсиеті.

«Мысалдар» тақырыбына ұлы ақын Абай да қалам тартқан. Сонымен қатар, А. Байтұрсынұлы қалдырған бай мұраның тағы бір саласы — көркем аударма. Ол орыс классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аударып, көркем қазынаның бұл саласын байытуға мол үлес қосты. И.А. Крылов мысалдарының бір тобын қазақ тіліне аударып, «Қырық мысал» деген атпен жеке жинақ баспадан шығарды.

«Мысалдар»   аллегориялық образға лайықталып жазылады. Аллегориялау ,  ( көне грекше : allёgorіa — пернелеп айту),  пернелеу  — оқырманның не көрерменнің санасына, қиялына ерекше әсер ететіндей, образ жасаудың бейнелеуші құралы, көркемдік тәсіл. Аллегорлау көркемдік тәсілдердің ең көнесі, бастауын  мифтен  алып,  фольклорда  ерекше дамыған.

Түлкі — қулық, арыстан — күштілік, қасқыр — қастық, қоян — қорқақтық, есек — ақымақтық, аққу — адалдық, махаббат т.б. түрінде бейнеленетін  персонаждарда  адамдарға тән мінез пернелеп айтылса да, бірден санаға, қиялға әсер етіп, көз алдыңа елестейді.

Мысалдар балаларды адамгершілікке, қарапайымдылыққа, өз бойларына асыл қасиеттерді сіңіре білуге, жаман, жат қылықтардан аулақ болуға тәрбиелейді. Өйкені әрбір мысалдың астарында үлкен шындық жатады.

«Қартайған арыстан » мысалы

«Ат пен есек » мысалы

«Еменнің түбіндегі шошқа» мысалы

«Жүргіншілер мен иттер» мысалы

№ 1 тапсырма

Берілген мысалдарды мұқият оқу

№ 2 тапсырма

Қарсыластың мысалын оқып сол бойынша сұрақ дайындау

№ 3 тапсырма

Әр топ өзіне берілген тапсырманы рет бойынша «Ыстық орындыққа» отырып баяндайды, қарсы топ сұрақ қояды

№ 4 тапсырма

------------------------ болыпты,

---------------------- барыпты.

--------------------------- айтып,

--------------------------- қалыпты.

Мәтінді өзгертіп әңгімелеу немесе интерпретациялау

(перефразировать)

Берілген жоспар бойынша жазбаша немесе ауызша әңгіме құрау

• Балалар орманға келді
• Асанның адасуы
• Аюға құрылған тұзақ
• Ымырт ормандағы жанталас
• Аңшы шалдың әрекеті

Берілген жағдаяттық тапсырмаға сәйкес әңгіме құрау  

Сіз бір күн жұмысқа келмей қалдыңыз. Сол күні сіздің басыңыздан өткен оқиға тап бір голливуд фильмдеріндегідей шытырман болды.

Тіпті бастығыңызға телефон шалып, келе алмайтыныңызды хабарлауға да уақыт болмады. Бастығыңыз өте қатал, әрі әңгімесі көп адам. Ол не болғанын түгелдей білгісі келеді. Таңертеңнен бастап, кешке дейін әр сағатта не болғанын әңгімелеп, бастығыңызды сендіруге тырысыңыз.

Топтық ойындар

«Бұл кім?» ойыны

Тапсырма: Топқа 1 адамның бет-бейнесі, мінезін  суреттеледі. Ал әр топ сол адам кім екенін анықтап, портретін салуы керек.    Мақсаты: өтілген грамматикалық, лексикалық тақырыпты пайдаланып, адам бейнесі мен мінезін дұрыс беру. Әр топ берілген мінездемені түсініп, адам бейнесін салу.    Нәтиже: Естігенін түсіну, еске сақтау, өтілген тақырыпты пайдалана отырып, өз ойларын дұрыс жеткізе білулері басты нәтиже болып табылады

Ұзын бойлы, бұйра шашты, кең иықты, көк көзді, маңдайын әжім басқан, сақалы бар, толық денелі,жайдары ер адам еді.

Қабағы тырысқан, көрінгенмен ұрысқан, тізесіне шекпені жетпеген, басынан жаманшылық кетпеген, бір ширек бойы бар, адам таппас ойы бар адам еді.

№ 4 тапсырма («Мозайка» әдісі)

• Өзіңізге берілген мысал бөлігін оқып шығыңыз
• Орныңызға келіп рет бойынша тыңдаушыға әңгімелеп беріңіз
• тыңдаушының сұрағына жауап беріңіз
• Тыңдаушы мысалды әңгімелеп берсін.

Сергіту сәті

Кейіпкердің атауы

Оны сипаттайтын сын есімдер

Мысалдағы әрекеті

Фрейер моделі

Шынайы өмірмен байланыс

Ат пен есек

«Венн диаграммасы» стратегиясы

«Ат пен есек» мысалы бойынша салыстыру, ортақ қасиеттері мен айырмашылықтарын табу

«Басқаша айт» стратегиясы

«Емен түбіндегі шошқа» мысалынан кез келген бір зат есімді берілген қағазға жазып, жасырады. Содан кейін реттік сан бойынша жасырылған сөздің анықтамасын айтады. Нәтижесінде қарсылас сол зат есімді табуы қажет.

4 топ. Кластер әдісі

«Жүргіншілер мен иттер» мысалы неге тәрбиелейді?

Жүргіншілер мен иттер

Қатысымдық тапсырмалар

«Синквейн» стратегиясы

(жеке жұмыс)

• Зат есім
• 2 сын есім
• 3 етістік
• Түйін сөйлем
• Айқындауыш синоним

Кубизм әдісі ( берілген тапсырма бойынша)

1.Оқыған шығармаңыз туралы мәлімет беріңіз?

2.Кейіпкерлер арқылы қандай образдар сипатталады?

3.Мысалды шынайы өмірмен салыстыра сипаттаңыз?

4.Кейіпкерлерге анықтама беріңіз?

5.Мысалды жазғандағы ақынның мақсаты не?

6. Мысалдан өзіңіз қандай ой түйдіңіз?

« Идеялар себеті » стратегиясы

Ашық тест жұмысы

Бағалау

4

3

5

Бағалау (өзін – өзі бағалау)

№

Оқу тапсырмалары

1

бағасы

Мысалды оқып, мазмұнын түсіндім

2

Мысал бойынша берілген тапсырмаларды дұрыс орындадым

3

Топтық жұмыстарды орындап мысалдан тұжырым жасадым

Сабақ аяқталды