"САБА?ТЫ? Д?РЫС ?ЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ – БАЛА ДЕНСАУЛЫ?ЫНЫ? КЕПIЛI" (облысты? конференцияда о?ыл?ан баяндама).

САБАҚТЫҢ ДҰРЫС ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ – БАЛА ДЕНСАУЛЫҒЫНЫҢ КЕПIЛI.

Россейкина Анна Михайловна.

Ыбырай Алтынсарин атындағы ЖББОМ.

“Баланың ынтасын ояту үшін

оқытатын нәрседе бір жаңалық

болуы керек”.

/ Ж. Аймауытов/.

Бүгінгі мектепте оқу – тәрбие қызметінің баты мақсаты түлекті жан – жақты дамыған, әлеуметтенген, өзін - өзі тәрбиелей алатын, қарым – қатынасқа дағдыланған, өзін көрсете білетін тәрбиелі, білімді жеке тұлға етіп қалыптастыру.

Мұндай ауқымды үрдісті толыққанды жүзеге асыру үшін білім саласында үлкен реформалар жасаумен қатар, бұрын болмаған қызмет түрлерінде мектептерде енгізуде. Солардың бірі десаулық сақтау әдістері.

Адам денсаулығын қалыптастыру және нығайту – медицинаның ғана емес, сонымен бірге барлық оқыту мен тәрбиелеу, білім беру негізгі мақсаты мен міндеті. Себебі, шәкірт денсаулығының жағдайы оның оқу үлгеріміне, мінез – құлқына, қарым – қатынастарына тікелей әсер етеді. Мысалы, сабақтар аяқтала келгенде, сау балалардың жұмыс қабілеті – 27% төмендесе, ревматизммен ауыратындар сау балаларға қарағанда сабақтарды 2,2 есе артық жіберетіні анықталған. Салауатты өмір салтын қалыптастырудың Ұлттық орталығының мәліметі бойынша тексерілген 627 мың оқушының 45,6% - да қандай да бір ауру табылған, 66% диспансерлік есепте тұр.

Мектеп ішіндегі медициналық құжаттар, денсаулықты скринингтік зерттеу, ауылдық емхананың, медициналық комиссияның кешенді тексеруінің мәліметтері, негізгі спорт түрлерінен тестілеу толық дені сау , денсаулығында әр түрлі ауытқушылықтары бар, тұрақты түрде ауыратын оқушылардың санын, денелік даму дәрежесін анықтауға мүмкіндік берді. Сөйтіп, жұмысымыздың негізгі бағыттарының бірі – балалардың денсаулығын жақсарту, денелік дамуын арттыру.

Ғалымдардың мәліметтері бойынша адамның денсаулығын анықтайтын 4 негізгі фактор бар:

Адамның денсаулығын анықтайтын факторлар:

медицина

/емдеу

денелік даярланғандығы, генетикалық өмір салты сапасы

қозғалыс белсенділігі, алғышарт, /еңбек, тұрғын үй, т.б./

30 - 40 % 20 - 25% тамақтануы т.б./ 5 - 10%

15 - 25%

Осы факторларға мектеп педагогикалық ұжымының әсер ете алатын және дәрменсіз жағдайлары бар. Мысалы, қоршаған ортаның жағымсыз әсеріне, оқушылардың тұрмыстық жағдайын, тамақтану сапасына, медициналық толық қамтамасыз етуде, т.б. мектеп шешуші роль атқара алмайды.

Мектебіміздің педагогикалық ұжымы мен психолог, медбике арқылы „Менің денсаулығым” анкетасын, құжаттарды талдау, сабақтарға қатысу, әңгімелесу бақылауы арқылы мектеп жағдайында оқушылардың денсаулығына әсер ететін факторларды зерттеу мыналарды көрсетті:

• оқушылардың біразы денсаулықтың адам өміріндегі басты базалық құндылық екендігін ұғынбаған;

• оқыту үрдісінде сабақтағы психологиялық ахуал жағдайына жеткіліксіз көңіл бөлінеді;

• оқушыларда нервтік – эмоционалдық кернеу байқалды, бұл мұғалімнің қоятын талабы оқушылардың жас ерекшелігінің мүмкіндігіне сәйкес еместігінен, оқушылардың іс - әрекетін тек орындаған тапсырмалардың нәтижесіне қарай, бірін – бірі салыстыруға құрылудан болып отыр.

Осындай кемшіліктерден айырылу әрбір метеп үшін аса маңызды, себебі өте жақсы оқу үшін – мықты денсаулық та қажет деп. ойлаймын.

Ең алдымен оқудың артық жүктемесінің болмауының алдын алу қажет. Оның жағдайын білу үшін „Менің оқуым”, „Үй тапсырмасын мөлшерлеу”, „Оқушыларда жалпы оқу іскерлігін және дағдысын қалыптастыру жағдайы” әдістемелер арқылы апарат алынып, педагогикалық ұжым алдында нақты міндеттер қойылуы керек.

Сабақтың үстінде бала организмін шаршатуының әсерін төмендетудің бір құралы – мұғалімнің күші, денсаулық сақтайтын оқыту технологияларын, әдістерін және құралдарын пайдалануы, өзінің шеберлігін үнемі арттыруы.

Облыстық педагог кадрларының біліктілігін артттыру және қайта даярлау институтының педагогіка кафедрасының мамандары эксперимент өткізді. Оның қорытындысы бойынша мониторинг жүйесінің фазалары анықталды:

1/ Бейіндеп оқыту жағдайында балалардың денсаулығын медициналық дәрі –

дәрмексіз түзету әдестерін мегеру және практикада қолдану;

2/ Психологиялық көмекті қажет ететін балаларды анықтау, сенсорлық

жағдайлар мен ауытқулардың диагностикасының нәтижелі жүйесін құру;

3/ Қарқынды оқыту барысында балаларды аурудан сақтандырудың

ұйымдастыру шараларының кешенін жоспарлау;

4/ Балалардың денсаулық мәселесін алдын алу жөнінде мектептің ата –

аналармен жүргізетін әзірлік жұмыстарының жүйесін жоспарлау;

5/ Анықталған ауытқуларды түзету шараларының кешенін жоспарлау;

6/ Оқу – тәрбие жұмысын сауықтандыру /валеологія пәні/.

Қазіргі кезде експеримент денсаулық сақтау педагогикасын, оқыту технологиясының қырларын, денсаулық сақтайтын фактор ретінде, сабақты зерттеу кезеңіне жетті.

топтап оқыту Нәтижелі жеке тұлғаны технологиясы сауықтандыру дамытуға

технологиялары бағытталған

технология

модульдік

технология саралап оқыту

технологиясы

деңгейлеп оқыту

технологиясы

Кейде балаларды шаршатпау үшін, бұл технологиялардың тек элементтерін де қолдануға болады. Дәстүрлі сабақты өткізу барысында да сауықтандыру мөлшерінің бағамы болатынын ескеру керек. Бұл бағамдар мұғалімдер үшін барынша қарапайым және орындауға жеңіл. Оларға мыналар жатады:

Сауатты оқушыны Жас ерекшеліктерін

қалыптастырудағы ескерту

сабақтастық

Сауықтыру

бағасының СӨС қалыптастыруға

бағамы бағытталған мазмұнды

Тиімді бақылау жинақтау, интеграция

Жүктеменің Техникалық Тиімді әдістер мен

асып кетуін құралдарды көптүрлілігі

болдырмау қолдану

Әр сабақтың денсаулық сақтау талаптарына:

• топтық жұмыс;

• жұмыс түрлерінің ауысып тұруы;

• қысылуын түсіру әдістерін қолдану;

• деңгейлеп саралау;

• жағымды психологиялық ахуал, жеке тұлғаны сыйлауға бағытталған қарым – қатынас кіреді.

Біздің оқушыларымыздың денсаулықтарын нығайту үшін сабақта үнемі денсаулық сақтау технологияларын қолданып, сауықтыру ортасы құрылды.

Сауықтыру ортасы

1 саты Денсаулық 3 саты

оқу сақтау жеке тұлғалық

валеологиялық технологиясы валеологиялық

дайындық /Мазмұнның тұтастығы. дайындық

/1 – 4 кл./ Оқу – тәрбие /8 – 9 кл./

процесінің

валеология мен

2 саты қатар жүруі. 4 саты

мектептік әлеуметтік

валеологиялық дайындық

дайындық /10 – 11 кл./

/5 – 7 кл. /

Мұғалімнің кәсіби шеберлігі

Мектепте тұтас денсаулық сақтау ортасын қалыптастыру, педагогтардан

ерекше құзырлылықты талап етеді. Оған кіретін құзырлылықтар:

• психолого – педагогикалық құзырлылық;

• әдістемелік құзырлылық;

• көзқарастық құзырлылық;

• пәндік құзырлылық;

• зерттеушілік және инновациялық қызметтегі құзырлылық.

Оқыту процесінде денсаулық сақтау қатынас нақтылы класс оқушыларының даму ерекшеліктеріне сай оқыту әдістері мен үлгілерінің жүйелерін іріктеп, қарастырылады. Осы қатынас оқу материалды меңгеру үшін қолайлы психоәсерлік ахуалымен баланың денсаулығын нығайтуына бағдарланады. “Қозғалмай отыр!”. Осы сөз бәрімізге де таныс. Оны біздер балалық шақтан бастап ата-аналарымызбен мұғалімдерден естіп жүреміз. Ғалымдардың бақылауы қорытындысы бойынша, сабақта отырғанда міндетті түрде қозғалу керек. Осы әрекет баланың қан айналымын жақсартады, миын оттегімен қамтамасыз етеді, шаршаудан сақтандырады.

Сабақ кезінде мұғалім бір орында тұрмай, отырмай, қозғалу, жүру керек. Ол кезде бала да қозғалады. Жаңа сабақ сұраған кезде оқушылардың бәріде жауап беріп тұрған оқушыны өз орындарынан тындау керек. Осылай сабақтың маңызды бөлімі туындайды: балалар жауап беріп тұрған кезде оларды мұқият тындауына үйренеді де, келесі сабақтарда өз ойларын ұялмай, еркін жеткізуге ұмтылады. Сабақта қолданылатын көрнекіліктер: схемалар, суреттер, сызбалар, таблицалар кезектесіп, кластың әр қабырғасына іліну керек, өйткені, осылай балалар еркін, қозғалып отыруға үйренеді. Балалардың психологиялық жағдайларын жақсарту үшін әр сабақта үнемі сергіту жаттығулары өткізілу керек. Мысалы: “Жұбату”, “Мен қорықпаймын”, “Дене тыныштығы”, “Еркіндік” т.б.

Көз шаршауын шешу үшін, әсіресе мәтін, схемамен жұмыстанғанда, өз сабақтарымда мен Н.Зайцев ұсынған “Алысқа немесе терезеге қарап, еш нәрсеге көңіліңді бөлме” жаттығуын жиі қолданамын.

Әр сабағына мұғалім өз шығармашылығын, шеберлігін қосып, тиімді әдістемелерді қолданып, әзірлену керек деп ойлаймын. Сабақты қызықты өткізу үшін әр сабақта міндетті түрде 4-5 жұмыс түрлерін қолдану керек.

Баланы қызықтырып, жұмыс істеуіне белсенділігін арттыру үшін өз сабақтарымда түрлі жаттығуларды қолданып жүрмін. Мысалы: әр түрлі ойындар, сөз жұмбақтар, т.б.

Мысалы: 3 класта “Дүниетану” сабағында “Менің Отаным –Қазақстан” тақырыбында – алтын, Отаным, бесігім деген сөздерін беріп, “сөйлемді құрастыр” жаттығуын қолдануға болады. Кім бірінші сөйлемді құрастырады, сол жеңімпаз атағына ие болады да, “Отаным – алтын бесігім” мақал-мәтелі сабақтың эпиграфы болып алынады.

Егер осының бәрі қолданылса мынандай нәтижеге жетеміз деп ойлаймын:

Өмірден өзін табуға дайындық

Жеке тұлғаның дайындығы. Кәсіби

Түлектің физиологиялық, дайындық.

Жеке тұлғалық психологиялық және әлеуметтік Жеке тұлғаның

құзырлылық дамуының дұрыс бағалынуы. маңызды кәсіби

Бағдар бойынша әдістемелік, қасиеттерін өзіндік

жалпы мәдени, отансүйгіштік бағалау. Бағдар

құзырлылық, коммуникативтік бойынша кәсіби

Білімділік біліктілік, креативтілік, терең қызметте. Жұмыс

құзырлылық білім мен дағдының жүйесі, қабілетін өзі анық-

т.б. қасиеттері. тау және өз - өзін

бақылау қабілеті,

Мотивациялық т.б.

бағыттылық

Денсаулық және оны қорғауға қабілеттілік.

Валеологиялық сауаттылық.

Тiркеу формасы.

1. Тегi, аты – жөнi /толығымен/: Россейкина Анна Михайловна.

2. Жас ұстаздың санаты, ғылыми атағы: 10 разряд, бастауыш

класс мұғалiмi.

1. Мектептiң аты /толығымен/: Ыбырай Алтынсарин атындағы

ЖББОМ.

1. Мекен – жайы: Батыс Қазақстан облысы, Теректi ауданы,

Шағатай ауылы.

1. Телефон /жұмыс, үй, ұялы/: 98 - 711 - 43 - 94 - 3 – 72 /жұмыс орны/,

87012433055 /ұялы телефон/.

1. Секция: Екiншi секция.

2. Қажеттi техникалық құралдар т.б.: компьютер, мультимедиялық тақта.