2015 ел
Максатыбыз:
1. Безд? к?чм? ??м торак кошларны к?з?т?, т?рл?рен билгел??,алар н?рс?г? мохта? ик?нлеген ачыклау.
2. Кошлар турында табышмаклар, шигырьл?р, м?кальл?р ?йр?н?, р?семн?р ясау, кош оялары ясап эл?.
3. Кошларны? табигатьт?ге ролен ачыклау.
4. “Кошлар ничек очалар?”- соравына ?авап эзл??, т??риб?л?р ?тк?р?.
5. Кошларга сакчыл караш уяту.
6. Компьютерда эшли бел? к?некм?сен ?стер?.
Укытучы апабыз кошларсыз табигатьне? яши алмавын ??м кошлар безне? ярд?мг? мохта? ик?нлеген а?латты.Шушы к?нн?н башлап, без кошлар турында укый башладык, аларны? н?рс? бел?н туклануын, ничек к?н к?р?л?ре бел?н кызыксына башладык.Укытучы апа безг? кошлар турында эзл?н? эше алып барырга т?къдим итте.
Кошлар –г??д?л?ре каурый бел?н капланган ?ылы канлы хайваннар.Алар азыкка яраклы ?семлек ??м хайваннар булган ?ирд?: урман ??м бакчаларда, болын ??м сазлыкларда, дала,тундра ??м ч?лл?рд? яши.
Кошлар ?ир й?зенд? и? к?п таралган тереклек иясе. Х?зер аларны? бик к?п т?ре бар. Кошлар очарга ?айлашкан. Шу?а к?р? аларны кырыс Антарктидада да, биек тау кыяларында да очратырга м?мкин. Кошларны? и? кечкен?се – колибри, ? и? зур кош – Африка т?в? кошы(страус). Алар и? оста й?гер?чел?р. ? и? к?чле кошлар – б?ркетл?р.
Кереш
Без табигатьне, кошларны яратабыз. Безг? кошларны к?з?т? ошый. Без кошлар турында кайгыртабыз: кыш к?не ?ебез янында агачта ?имлекл?р элдек, яз ?итк?ч оялар куябыз. Без кошларны клеткада тотучыларга каршы. Алар иркенд? очарга тиеш, ?зл?рене? сайраулары бел?н безне с?ендерерг? тиеш.
Т?п ?леш
1.?ир шарында 9600 т?рле кош яши. Татарстанда 200 т?рд?н, кыш айларында 40 лап т?р кош очратырга була. Кошлар ?авада очарга ?айлашканнар. Шу?а к?р? алар кеше аягы басмаган урыннарда да яшил?р. Бер илд?н икенче илг?, таулар, урманнар ??м ди?гезл?р аша к?чеп кит? кошлар ?чен авыр т?гел. Кошлар бик тиз очалар:
Яр карлыгачы (кер?ш?) 1 с?г. – 150 км.
Карлыгач – 90 км.
Сыерчык – 80 км.
Карга – 50 км.
Чыпчык – 30 км.
Кошлар зарарлы б???кл?рне ч?пл?п авыл ху?алыгына зур файда китер?л?р. Миллионлаган т?п ашлыкны б???кл?рд?н саклап калалар.
Кошларны? к?зл?ре, колаклары сизгер. К?пчелек кошлар бер урында гына яш?мил?р. Елны? вакытына ??м табигый шартларны? ?зг?р?ен? карап, алар бер урыннан икенче урынга к?чеп й?рил?р. Бала чыгару ?чен ?ылы яклардан безне? якларга очып кил?л?р, Бу кошлар к?чм? кошлар дип атала. ? салкын кышларда безд? кышлаучы кошлар торак кошлар дип атала.
Эзл?н? барышында нинди эшл?р эшл?н?:
К?ЧМ? КОШЛАР
ТОРАК КОШЛАР
Утрак кошлар
Саескан – сорока
Ала карга – ворона
Ч??к? – галка
Бо?ыр – рябчик
К?ртлек – глухарь
Чыпчык – воробей
К?г?рчен – голубь
Песн?к – синица
Тукран – дятел
?рм?л?ч – поползень
Ябалак – сова
Мил?ш чыпчыгы – дрозд
Карчыга - ястреб
К?ченеп й?р?че кошлар
Караб?рек – снегирь
Чукыр – клест
Чи-чи чыпчык – чечётка
Сызгырак чыпчык – свиристель
Урман саесканы - сойка
Безд? кышлаучы кошларны суыклар куркытмый, ? мен? ачлык — аларны? и? явыз дошманы. 10 песн?кне? бары тик 1-2се ген? кышны ис?н-сау чыга ала.
Кыш ?иттеме- кошлар ?чен
Без ашхан? ачабыз.
??м кошларга энд?ш?без:
-Р?хим итеп, ашагыз!
?имлек ясап бирде ми?а абыем.
Шунда х?зер кошлар ?чен
?имн?р сиб?м мин.
Бире кил? к?к к?г?рчен,
Песн?к ??м чыпчык,
?ыелалар бер-бер артлы
Пыр-пыр очынып.
Ашап туйгач кит? алар
Т?рле якка.
Тик к?г?рчен ген? кала
И? азакка.
Ул да туйган,
Биег?н к?к уйнап й?ри.
Ми?а р?хм?т ?йтк?н сыман
“Г?лдерг?”,- ди.
Син бел?се?ме?
Белгечл?р билгел?г?нч?, х?зерге вакытта ?ир шарында ??р кешег? якынча 50 кош туры кил?. Л?кин кошларны? к?бесе “Кызыл китап” ка кертелг?н, дим?к алар азайган диг?н с?з. Кызыл китап безне кис?т?:
Кошларга таш атма
Баласын елатма
Таш атма кошларга, атма син
Кошлар бит – дуслары?
Буранлы кышларда
Ярд?м ит, аларны сакла син
Нинди кошлар саны к?п, кайсылары аз санда?
Аз санда :
- тукран
- караб?рек
- ?рм?л?ч
К?п санда:
- карга
- к?г?рчен
- чыпчык
- акчарлак
- саескан
- песн?к
С?б?пл?ре:
Ш???р ??м авыл ?ирл?ренд? ч?плек урыннара к?плект?н кайбер т?р кошларны? к?п ?рч?ен? китер? (каргалар,к?г?рченн?р,
чыпчыклар).
Кечкен? кошларга ?имлекл?рне? аз булуы.
Кошларга канатлар ни ?чен кир?к?
Бу сорауга ?авап бирер ?чен каурыйлар бел?н т??риб?л?р ?тк?рдек:
Йомгаклау
Эзл?н? н?ти??сенд? без шуны а?ладык. Кошлар безне? ярд?мг? бик мохта?. Без аларга ярд?м итеп,кошларны гына т?гел, ?зебезне? табигатебезне д? саклыйбыз. Кошлар елына нич?ш?р миллион кортларны юк ит?.Урман, кырларыбызны, басуларыбызны корткычлардан саклый. Матур итеп сайраулары бел?н д?ньяны матур мо?га к?м?. Без р?х?тл?неп кошлар сайравын ты?лыйбыз. Аларны саклыйк,кайгыртыйк ??м ?зебезне? кулдан килг?нч? ярд?м итик.
Кошлар ??м кил?ч?к
Кешел?рг? кошлар н?рс?л?р бир??
т?сл?р
матур мо?нар
х?р?к?т
матурлык
Иркенлек ??м шатлыклар
