Презентация на тему "??мырс?аны? адам?а тигізер пайдалары"

Тақырыбы: Құмырсқаның адамға тигізер

пайдалары

• Мақсаты: Жергілікті жерде кездесетін түрін

анықтау.

• Міндеті: -Құмырсқаның адамға тигізер

пайдасын анықтайды.

- Қай жерлерде қолдануға болатынын

нақтылайды.

• Тақырыптың өзектілігі: Жергілікті жердің

құмырсқаларын бақылауға алу.

• Шөп арасындағы жіңішке «соқпақпен»

бірдеңелерді тістеп,әлек боп сүйреп

жатқан құмырсқаларды сан рет көрдім.

Бірақ «Олар не тасып жүр, қайда апара-

ды?» деп менен сұраса,мен оған жауап бере алмас едім. Себебі мен оны

білмеймін.Сонда ғана мен де «Е,расында,

оны білу керек екен!» деген ой туды.

Сөйтіп,мен құмырсқаларды бақылауға

қызықтым.

Құмырсқалар өз илеуін ағаш-тың,түбірдің немесе бұтаның оңтүстік жағына салады.Илеудің оңтүстік жағы түйетайлы (көл-беу),солтүстік беткейі одан гөрі

қиялау келеді.

• Бір жұп құмырсқаның ұрпағы бір жыл ішінде 120 миллиондай жән-дік,150 мыңдай жұлдызқұрт жейді. Ал бір жазда бір илеу құмырсқаның,5 миллион ағаш зиянкестерін жоятындығына ғалымдардың көзі жеткен.Құмырсқаның тіршілік әрекеті күшті болу үшін 30-350 С ыстықтық қажет.

• Дүниеде бал беретін құмырсқаларда кездеседі.Олар бал жинау кезінде аралар сияқты жер кезіп, шірне жинайды.Бірақ құмырсқа балы қышқыл болады. Бал беретін құмырсқалар Австралияда және Орталық Америкада кездеседі. Құмырсқа балынан салқын сусындар,емдік дәрі-дәрмектер жасалады. Тіпті осы бал беретін құмырсқаларды ауызға салып кәдімгі шекілдеуікше шағып жейтін де ел бар.Құмырсқа балды ара сияқты ұяда емес,өз бойларына жинай-ды.Сондықтан бал жинаған кезде құмырсқа-лар торсықтай болып семіріп кетеді де,өте дәмді болады.

• Құмырсқаның емдік қасиеті де бар. Оның уы адамға қауіпті аурулардың көпшілігінен жаза

алады. Құмырсқаның уы сүзек-тің,обаның,туберкулездің бацил-ларын оп-оңай құртатыны

байқалған. Құмырсқаның уын ғалымда иридомирмецин деп атайды.

Есепші құмырсқалар

А- барлаушы құмырсқалар

• Құмырсқалар сонымен қатар арифметиканы меңгерген және ойлау қабілеті жоғары жәндік. Оған дәлел ретінде тәжірибе жасадым. Тәжірибенің барысын былай баяндайын:ол үшін жақын жердегі құмырсқа илеуін іздестіріп тауып,қолыма қағаздан жасаған үш қорап алдым. Оның екеуі кіші, біреуі үлкен болды. Өзіме бақылап тұру үшін қорап бетін ашық қылдым . Екі кішкене қорапшаны үлкен қорапшаның екі жағынан жалғастырдым.Құмырсқа илеуін аздап қопарыстыр-дым,одан құмырсқа жұмыртқаларын табу оңай,сол

жұмыртқалардың он бірін санап алдым да сегізін бір қорап-қа,үшеуін бір қорапқа ұстап алып,екі қорапқа жібердім. Құмырсқалар біраз арлы-берлі жүреді де бір-бірден жұмыртқа тістеп ұясына тартты. Аздан соң жаңағы құмырсқалар кейін қайтты ,бірақ олар өздері ғана емес,қастарына ертіп алған нөкерлері бар.Барлы-ғының саны қорапта қалған жұмыртқалардың саны мен бірдей болды. Сонда олар қораптың ішінде 9 жұмыртқа қалғанын қайдан біледі? Қанша көмекші

керек екенін де ойлап алғандығына таң қалдым.

Б –екінші рет нөкерлерімен келеді.

• Құмырсқалар егінші ретінде де жақсы таныс. Егінші құмырсқалар жапырақ кеміргіш деп те аталады. Олай дейті-ні,олар тропикалық жерлерде ағаш жапы-рағын жинастырады. Ондай құмырсқалар бір түннің ішінде үлкен ағашты жапыра-ғынан жұрдай етіп,сидытып кетуі мүм-кін.Бірақ олар жапырақты, түйірлеп бө-ліп-бөліп өз ұяларына жеткізеді де,арна-йы даярланған орынға әкеліп үйеді. Жас жапырақ үйіндісінен іші қызған теплица пайда болады. Теплицаға құмырсқалар саңырауқұлақ өсіреді.

• Қызыққа толы әлем → Құмырсқалар өркениеті

Адам мен құмырсқа арасын байланыстырар ортақ не бар? Ештеңе де болып көрінуі мүмкін. Адам - саналы "Һомо сапи-енс" қой. Ал құмырсқаларда бір жасушаға татыр бастапқы сананың болуы туралы әңгіменің өзі қисынсыз. Әрине,адамдық өлшеммен есептегенде. Тіпті адам құмырсқаны мыжып өткенін қаперіне де алмауы мүмкін. Бірақ, құмырсқалардың өмір сүру тәсілін микроскоп астына алып зерделейтін болсақ, адам мен олардың қоғамдық құрылысында таңқалдырар ұқсастықтар бар екенін байқауға болады.Бірден-бір ұқсастығын мысалға алса олардың еңбек қорлықтары, тынымсыз еңбек етуі.

Құмырсқалардың қызыққа толы қоғамдық құрылымы голливудтықпродюсерлердің де назарынан тыс қалмапты, олар 1998 жылы "Антц" мультфильмін түсірген еді. Оған дейін де одан кейін де бұл қызығушылық еш

толастамаған екен.

Әдебиетте де құндылықсыз инстинктке құрылған құмырсқалар өркениеті мен қызыққа

толы құрылымы жазушылардың назарын бір аудармасы анық еді. Мұқтар Мағауиннің "Құмырсқа-қырғын" әңгімесі дәл осы тақырыпқа арналған. Ондағы көркемдік сипаттама құмырсқалар өмірі жайлы тамаша жасалған әліппелердің бірі.

“ Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл,ғылым,ар,мінез деген нәрселермен озады.Онан басқа нәрсемен оздым ғой демектің бәрі де ақымақшылық”

Абай.