Ot -so'z turkumi. Otlarda egalik qo'shimchalari

Samarqand viloyat Kattaqo’rg’on shahar 14-umumiy o’rta ta’lim maktabi boshlang’ich sinf o’qituvchisi Axmedova Muborak Ikromovnaning

Ot-so’z turkumi. Otlarda egalik qo’shimshalari mavzusida

BIR SOATLIK

DARS ISHLANMASI

Darsning rejasi:

• Tashkiliy qism:
• Ma’naviyat daqiqasi
• 2.O’tilganlarni takrorlash:
• 179-mashqni tekshirish. Savol-javob o’tkazish,
• 3.O‘tilgan mavzuni mustahkamlash:
• Musobaqa tarzida guruhlar bellashuvi.
• I-shart: Tezkor savol-javoblar
• Lug’at diktant. Konstitutsiya so’zi asosida.
• II-sh:“Mantiqiy zanjirlar ketma-ketligi.“
• 4.Yangi mavzu bayoni:
• QOIDA.Darslik bilan ishlash.
• III-sh:„Mozaika“usuli. Tarqoq so’zlarni o’rinli joylashtirish. 180-mashq asosida.
• 5.Yangi mavzuni mustahkamlash:
• IV-sh:“Qo’shimcha o’rnini top”
• V-sh:“Jumlani to’g’ri tuz”
• 6.Dars yakuni:
• Oquvchilarni baholash va rag’batlantirish.

Ma’naviyat daqiqasi 1992-yil 8-dekabr O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi kuni

1992-yil 10-dekabr O’zbekiston Respublikasi Madhiyasi qabul qilingan kun

O’tilganlarni takrorlash:

179-mashq.

I- shart:

“ Bayrog’imiz-faxrimiz”metodi.

“ Refleksiya”

(Takrorlash) metodi TEZKOR SAVOL JAVOBLAR .

Lug’at diktant

K – eng yaqin do’stimiz . O – tunda ko’kda nur sochar. N – milliy bayramimiz . S – bahor taomi . T – respublikamiz poytaxti . I - sovuqning aksi. T – gapiradigan qush. U - boshpanamiz. T – shohning bosh kiyimi. S – avgustdan keyingi oy . I – bilmasvoyning bahosi . Y – Yangi yil qaysi oydan boshlanadi. A – onalar qo’shig’i.

K – eng yaqin do’stimiz. - Kitob O – tunda ko’kda nur sochar. - Oy N – milliy bayramimiz. - Navro’z S – bahor taomi. - Sumalak T – respublikamiz poytaxti. -Toshkent. I - sovuqning aksi. - Issiq. T – gapiradigan qush. -To’ti U - boshpanamiz. - Uy. T – shohning bosh kiyimi. -Toj. S – avgustdan keyingi oy. - Sentabr. I – bilmasvoyning bahosi. - Ikki. Y – Yangi yil qaysi oydan boshlanadi. -Yanvar. A – onalar qo’shig’i. - Alla

II- shart:

“ Charxpalak” metodi “Chalkashtirilgan mantiqiy

zanjirlar ketma-ketligi”.

T

Asosiy ro’yxat

/r

1

MASHINA

2

OT

SIFAT

GULLADI

3

SON

QIZIL

4

FE’L

IZLAYDI

5

KITOB

6

SERQUYOSH

7

YUZTA

8

OSMON

9

KELMADI

10

MOVIY

11

YOG’DI

12

UCHINCHI

13

KOMPYUTER

14

YIGIRMA

15

ODOBLI

Qoida: -m, -im, -ng, -ing, -si, -i, -miz, -imiz, -ngiz, -ingiz, -lari – egalik qo’shimchalaridir. Egalik qo’shimchalari shaxs va narsa-buyumlarning qaysi shaxsga qarashliligini bildiradi.

Shaxs Birlik Ko’plik

I kitob im kitob imiz

II kitob ing kitob ingiz

III kitob i kitob lari

Tilda 3 ta shaxs bor:

I shaxs – so’zlovchi.

II shaxs – tinglovchi.

III shaxs - oz’ga .

Egalik qo’shimchalari gapda so’zlarni bir-biriga bog’laydi.

Egalik qo’shimchalari so’z o’zgartiruvchi qo’shimchalardir.

Ba’zi otlarga egalik qo’shimchasi qo’shilganda o’zakda quyidagicha tovush o’zgarishi yuz beradi. *unli tovush tushib qoladi;

*undosh tovush almashadi.

shahar shahrim

burun im burnim

og’iz og’zim

singil singlim

III- shart:

“ Mozaika” usuli.

180-mashq asosida.

Tarqoq so‘zlarni o‘rinli joylashtirib, gap hosil qilish

180-mashq. Nuqtalar o’rniga II shaxs birlikdagi egalik qo’shimchasi qo’yib o‘qing va yozing. Turar boylikka kon tog’ ing , Quyosh erur chin o‘rtog’ ing . O’ynab oqar sho’x bulog’ ing , Mening yurtim, O’zbekiston. So’z o’zagida qanday tovush o’zgarishi yuz berganini ayting.

DAM OLISH DAQIQASI

Shaxs

I

Birlik

maqsad-im

II

Ko’plik

maqsad-ing

III

maqsad-imiz

maqsad-i

maqsad-ingiz

maqsad-lari

Shaxs

Birlik

I

II

vazifa-m

Ko’plik

vazifa-ng

III

vazifa-miz

vazifa-ngiz

vazifa-si

vazifa-lari

Shaxs

I

Birlik

II

Ko’plik

xohish-im

xohish-imiz

III

xohish-ing

xohish-ingiz

xohish-i

xohish-lari

181-mashq. Nuqtalar o’rniga egalik qo’shimchalaridan mosini qo’yib, topishmoqlarni o’qing, javobini toping. 1.Chaqolmaysan tezda, qattiq po’cho g’i , Chaqsang mag’zi mazali, yog’dir o’cho g’i . (Yong’oq) 2.Barmog’ i bor-u, tirnog’ i yo’q. (Qo’lqop) 3.Oyog’ i yo’q qochadi, Qanot i yo’q uchadi. (Bulut) Ko’chiring. Tovush o’zgarishlarining sababini tushuntiring.

V- shart:

“ Jumlani to’gri tuz” o’yini

182-mashq asosida

182-mashq. Nuqtalar o’rniga III shaxs birlikdagi egalik qo’shimchalarini qo’yib, maqollarni o‘qing va yozing. So’z o’zagida qanday tovush yuz berganini ayting .

1.Bila gi zo’r birni yiqar,

Bilim i zo’r mingni yiqar.

2. Daraxt yapro g’i bilan ko’rkam,

3.Ilm aql bulo g’i ,

Odam mehnat i bilan ko’rkam.

Aql yashash chiro g’i .

183-mashq. She’rni ifodali o’qing.

Yosh ko’nglimda orzularim mo’l, Quyosh erir yurak taftimga. Men osmonga uzatganda qo’l, Sayyoralar qo’nar kaftimga.

(Erkin Vohidov)

Ko’chiring. Egalik qo’shimchalarini olgan otlarni aniqlang, shaxs-sonini ayting. Qaysi so’z o‘zagida o’zgarish bo’ldi.

So’zlarni tarjima qiling

T/r

O’zbek tilida

1

Rus tilida

Yangi yil

2

Ingliz tilida

Baxtli

3

Qirq besh

4

Oila

5

Shanba

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

E’tiboringiz uchun rahmat.