Кластан тыс шара "Бастауыш көшбасшысы"

Уақыты: 2.03.2016

Тақырыбы: “Бастауыш көшбасшысы” интеллектуалдық ойын

Мақсаты: 1. Пәннен алған білімдерін кеңейту, тереңдету, жетілдіру, қалыптастыру.

2. Алған білімдерін практика жүзінде қолдана білулерін дамыту. Білімге деген құштарлығын, қызығушылығын арттыру.

3. Өзгенің пікірін құрметтеуге, ұйымшылдыққа, ауызбіршілікке баулу.

Ойын барысы

І.Кіріспе сөз.

Құрметті ата-аналар, оқушылар, ұстаздар! Бүгінгі 3-4 класс оқушылары арасында өткізілгелі отырған «Бастауыш көшбасшысы» интелектуалдық сайысқа қош келдіңіздер.

Сайыс төрт кезеңнен тұрады.

1.Бәйге.

2.Полиглот

3.Ғажайып алаң

4.Жорға.

Бәйгеге түсіп жарыспай

Жүйріктің бағы жанар ма?

Білім мен өнер жарысып,

Тәрбие, тәлім табар мән.

Бұл бәйге ойдың бәйгесі

Кім жүйрік ойға, сол алда,-дегендей, бүгінгі интеллектуалды ойынымыз сайыс түрінде өтеді. Осы уақытқа дейін алған білімдерін оқушылар ортаға салады.

“Бастауыш көшбасшысы ” атты интеллектуалдық ойынымызды бастайық. Ойынға 3,4 сыныптан 10 оқушы қатысады.

ӘДІЛ-ҚАЗЫЛАР АЛҚАСЫ САЙЛАНАДЫ

1.Қыдыр Степан

2.Әбдіғалиев Замир

Сұрақтар қойылған кезде дұрыс қол көтеріп, нақты жауап береміз. Тез әрі жауабы дұрыс оқушыға ұпай беріледі. Ұпайы аз 1 оқушы ойыннан шығады.

1.«БӘЙГЕ» кезеңі

Сұрақтар:

1. Сөздің әрі қарай бөлінбейтін, мағыналы бөлігі? (Түбір)

2. Сын есімнің сұрақтары...(Қай? Қандай?)

3. Ң жазылатын бір сөз ата. (қараңғы)

4. Оңнан солға қарай оқысаң да, солдан оңға қарай оқысаң да сол сөз шығатын сөзді ата... (қызық, қазақ, қалақ)

5. Әдемі сөзіне жуық мәндес сөзді ата.  (сұлу)

6. Сұраулы сөйлемнің аяғында не қойылады? (сұрақ белгісі)

7. Заттың қимылын, іс- әрекетін білдіретін сөздер...(Етістік)

8. Жалқы есімдер қалай жазылады?

9. Жаман деген сөзге қарсы мағыналы сөз... (Жақсы)

10. Сөздің мағынасын өзгертетін қосымша?(Жұрнақ)

11. Сан есімнің сұрақтары...(Неше? Нешінші? Қанша?)

12. Сөз бен сөзді байланыстыратын қосымша... (жалғау)

13. Жалпы есімдер қалай жазылады?

14. Заттың санын, ретін білдіретін сөздер... (сан есім)

15. Етістіктің сұрақтары... (не істеді? Не қылды? Қайтті?)

16. Аласа сөзіне қарсы мәндес сөз... (биік)

17. Ф әрпі жазылатын сөздер... (фонтан)

18. Заттың сынын, сапасын білдіретін сөздер... (сын есім)

19. Хабарлы сөйлемнің аяғына қойылатын таңба... (нүкте)

1. Дауыссыз дыбыстар неше топқа бөлінеді?(3)

2.«Полиглот» кезеңі

ЖҰМБАҚТАР

Бұл айналымда жұмбақ жасырамын, сендер жұмбақтың шешуін 2 тілде (қазақша, орысша) айтуларың керек. Әр топ кезекпен 1 жұмбақты оқып, шешуін айтады.

(Слайдпен көрсету, оқушыларға оқыту)

1.Қолы менен қаламы жоқ,

Бірақ сурет салады көп. (аяз – мороз)

2.Қоймасын қыс ақтарып,
Жерді жапты ақ мамық. (қар – снег)

3.Бірін-бірі қоштаған,

Бір үйден көрдім,

Қырық екі дос-жаран. (әріп – буква)

1. Жұқа тақтай бөлшегі,

2. Ұзындықтың өлшемі. (сызғыш – линейка)

5. Қалқиып екі құлағы,
Елеңдеп, қорқып тұрады. (қоян - заяц)

6. Жолбарыстан аумайды,
Тышқандарды аулайды.(мысық – кошка)

7. Жеп көріп ем өзім мен,
Жас шығарды көзімнен. (пияз – лук)

8. Бұлаңдаған құйрығы,
Бір алдарлық қулығы. (түлкі – лиса)

9. Әттең, даусым, тілім жоқ,
Құшағымда білім көп. (кітап – книга)

10.Сағат сайын қағылады,

Тек мектептен табылады( қоңырау-звонок)

3.«ҒАЖАЙЫП АЛАҢ» кезеңі

«Ғажайып алаңда» оқушылар әр тор көзден өзі білем деген тор көзді таңдап, егерде жауап берген жағдайда сол ұпайлық жүйе беріледі. Ұпайы аз 2ойыншы ойыннан шығады.

қазақ тілі	математика	дүниетану		мәдениет
10	10	10		10
20	20	20		20
30	30	30		30
40	40	40		40
50	50	50		50

Қазақ тілі 10

Зат есім сұрақтары ? ( кім?не? нелер?кімдер?)

Қазақ тілі 20

Күн жылынды. Лепті сөйлемге айналдыр. (Алақай ,күн жылынды!)

Қазақ тілі 30

Төмендегі сөздерге қарсы мәндес сөздер айт.

Жомарт - /сараң/ Жақсылық - /жамандық/

Қазақ тілі 40

Мәтін түрлерін ата./Әңгімелеу, сипатттау, пайымдау/

Қазақ тілі 50

Екі немесе одан да көп түбірден жасалған сөзді қалай атайды? /күрделі /

Дүниетану 10

Бөле деген кім?(апалы-сіңлілі қыздардан туған бала)

Дүниетану 20

Түсті металдарды ата.(мыс,қорғасын,мырыш,алюминий)

Дүниетану 30

Гүлзар деген не?(екі жағына ағаш отырғызылып жасалған жол)

Дүниетану 40

Қазақстандағы ірі өзендерді ата.(Жайық,Іле,Ертіс,Сырдария,Есіл,Нұра)

Дүниетану 50

Қ.Р.Конституциясы қашан қабылданды?(1995ж 30 тамыз)

Математика 10

4 пен 3-тің көбейтіндісі нешеге тең?/12/

а=5 болғандағы 4+4•а= өрнегінің мәні н айт/24/

Математика 30

Шаршы мен тіктөртбұрыштың ортақ қасиеттерін ата./ барлық бұрыштары тік, қарама-қарсы қабырғасы паралель, төрт бұрышы бар/

Математика 40

Қосынданы санға көбейту кезінде көбейткіш 0-ге тең болса, өрнектің мәні нешеге тең болады? /мәні 0 болады (2+2)•0=0/

Математика 50

3 тәулікте неше сағат бар?/3•24= 72 сағат бар/

Мәдениет 10

Абай атынлдағы Мемлекеттік Академиялық опера және балет театры қашан құрылған./ 1934 жылы/

Мәдениет 20

Есік қорғанынан табылған сақтардың ең құнды ескерткішін ата. /Алтын адам/

Мәдениет 30

Көшіп-қонып жүруге лайықтап жасалған, ыңғайлы баспана. / киіз үй /

Мәдениет 40

Белгілі жазушы Б.Соқпақбаевтың шығармасы бойынша түсірілген киноны ата. /Менің атым Қожа /

Мәдениет 50

Бұл адамқазақ бейнелеу өнерінің негізін қалаушы, есімі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Өнер музейіне берілген. /Ә. Қастеев/

4.Жорға

Сұрақтары:

1-оқушыға:

1. ҚР Тәуелсіздігін қай жылы алды? (1991 жыл)

2. 16 желтоқсан-қандай мереке? (Тәуелсіздік күні)

3. Қазақстанның солтүстік көршісін ата. (Ресей)

4. Тұңғыш қазақ ғарышкері кім? (Т.Әубәкіров)

5.Абайдың шын аты.(Ибраһим)

6.Атақты қазақ күйшісі кім? (Құрманғазы Сағырбайұлы)

7.ҚР Конституциясы қай жылы қабылданды? (1995ж.)

8. Сәулелі жұлдыз іздеген адам. (Ы.Алтынсарин)

9.Парталас көршің?

10. Қазақтың үш биін ата.(Әйтеке би, Төле би, Қазыбек би)

2- оқушыға:

1.ҚР Елбасы Н.Назарбаев президент болып қай жылы сайланды?(1991ж)

2.Білім күні қашан тойланады? (1-қыркүйек)

3.Үш жүздің басын біріктірген хан.(Абылай хан)

4.Ертең аптаның қай күні? (Сейсенбі)

5.Азаттық жолында күрескен кім? (Тоқаш Бокин)

6. Балаларға тұңғыш Әліппе жазған кім? (А.Байтұрсынов)

7.Құрманғазының шәкірті. ( Дина)

8.4 жасынан бастап білім алған ақын ( Мағжан)

9.Нешінші сыныпта оқисың? (үшінші)

10.Кімнің баласысың?

ҚОРЫТЫНДЫ.

Ақыл керек білім таңдап аларға,
Білім керек іске жақсы қарарға.
Ақыл-шырақ, қара түнді ашатын,
Білім-жарық, нұрын саған шашатын.

Әділ қазы мүшелері қорытынды жасап, командаларды марапаттайды. Сайысымыз аяқталды.

Оқу мен жазу арқылы бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілетін арттыру.

Оқу мен жазу арқылы бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілетін арттыру.
Қазақстанның болашағы мектептен басталады.
Н.Ә. Назарбаев.
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінің қазіргі кезін әлемдік деңгейдегі білім беру тенденциясынан бөліп қарауға болмайды. Бұл әлемдік деңдейдегі қатынастың күшейе түсуіне байланысты. Қазіргі кезде Қазақстан бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына ену үшін білім мен ғылымды дамыту жолына түсті. Еліміздегі білім беру саласының алдында 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу, білім берудің сапасын халықаралық стандарттарға жеткізу, ол үшін әрине білім беру саласының алдында оқушылардың білім сапасын көтеру міндеті қойылып отыр.
Білім-ел қазынасы, халқымыздың білімділігі еліміздің байлығының ең маңызды бөлігі десек, білімнің негізі мектептегі инновациялық жұмысты жандандыруда дер едім.
Қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістер нәтижесінде мектеп оқушыларына білім беру бұрын қалыптасқан жүйеден әлдеқайда жоғары талаптар қояды. Бұл талапты жүзеге асыру үшін мұғалім қызметі арта түседі Білім сапасын заман талабына сай көтеру үшін оқытудың жаңа технологиясын күнделікті сабақ жоспарына енгізген, үнемі ізденуден жалықпайтын жаңа әдісті тиімді қолдана білуді меңгерген ұстаз ғана нәтижелі табысқа жете алады.Қазіргі көзқарастар бойынша мұғалім оқушыны оқытпауы керек, оқушы өзі оқуы тиіс. Ал мұғалім оқушының ақыл-ойының дамуын ұйымдастырушы, балаға бағыт-бағдар беріп, басшылық жасауы тиіс.Сонда ғана білім сапасын жоғарылатып, қоғамға лайықты азамат тұлғасын тәрбиелеп шығарамыз. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуальді, кәсіптік, адамгершілік, рухани-азаматтық және де басқа көптеген адами қабілетінің қалыптасуына әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үлгісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Бүгінгі мектептің басты мақсаты-болашақта өркениетті елдердің жоғары технологиясын меңгеріп, дүниежүзілік білім кеңістігіне шығу. Ол үшін бүгінгі таңда білім беру саласында оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес.
Ұстаздан білім мен тәрбие алған шәкірттің алғыр, озық ойлы, жақсы болуы-ұстаздың айтқан сөзінде емес, оның көрсеткен үлгісінде. Ұстаз-ұстаз болып танылуы үшін оған ең алдымен үлкен білім мен білік, ұйымдастырушылық қабілет керек.ХХ ғасырдың басында Жүсіпбек Аймауытов: «Сабақ беру-үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол жаңадан жаңаны табатын өнер»деген екен. Қазіргі таңда мектеп оқушыларының мұғалімнен күтері көп. Оларды сабаққа белсене қатыстыру үшін әр сабақ барысын жеке формада, жаңа әдісте жүргізу шарт. Сабақтың тиімділігіне бір-бірімен тығыз байланысты екі жағдай әсер етеді:
1.Мұқият дайындалу.
2.Шеберлікпен өткізу.
Дұрыс жоспарланбаған, оқушылардың оқу мүмкіндігімен санаспайтын сабақтың сапасы болмайды. Сабаққа дайындалу-нәтижеге жеткізетін шаралар жүйесін жасау, оқу-тәрбие процесін дұрыс ұйымдастыру. Инновациялық технология бұл әдістердің бастамасы, яғни интербелсенді тақтаны қолданып сабақ жоспарын ұйымдастыру.Қазіргі кезде ортамызда орын алып жатқан оқытудың жаңашыл жобалары басшылыққа алынып келеді.Олардың бірі Қазақстанда 1997 жылдан бастап етек жая бастаған «Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы».
«Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасы- ашық қоғам негізі. Ол өз алдына сұрақтар қойып және үнемі оларға жауап іздеу, әр мәселеге байланысты өз пікірін айтып, оны дәлелдей алу. Сонымен қатар басқалардың пікірлерін дәлірек қарастыруды және сол дәлелдермен қисынын зерттеу дегенді білдіреді.Оқушылардың ойлау, қабылдау қабілетін аңғаруға топтық жұмыс өте тиімді, яғни сабақты деңгейлеп оқыту арқылы іске асыру және оқушыға тиянақты білім беру, оның сабаққа деген қызығушылығын арттыру, ізденгіштігін, байқампаздығын дамытып, жеке тұлға болып дамудың биіктігіне шығуына әкелер жолдың бірі- «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасы деген болар едім.
Сын тұрғысынан ойлау-ең алдымен шығармашылық ойлау. Шығармашылық сөзінің төркіні- «шығару», «іздену», «ойлап табу» деген мағынаны білдіреді. Демек, бұрын тәжірибеде болмаған жаңа нәрсе ойлап табу, жетістікке қол жеткізу деген сөз. Шығармашылық деп жаңалық ойлап табатын іс-әрекеті деп тұжырымдалады.Шығармашылық ойлау нәтижесінде жаңалық ашылады, тұлғаның дамуы жеделдейді. (Л.С.Выготский) Оқушы шығармашылығын шыңдауға «оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасының берер көмегі зор.
«Сыни ойлауды дамыту»жобасы авторының бірі Ч. Темпл төмендегідей әдістерді ұсынады.
- Күтілетін нәтижелерді нақты айқындау;
- Жазба жұмыстарын жиі орындау;
- Оқушының ой-өрісін белсенділендіретін сұрақтар қою;
- Бірлесе оқу тәсілдерін қолдану;
- Оқыту пәндерін әлеммен, күнделікті өмірмен байланысын орнықтыру;
Сын тұрғысынан ойлау-сынау емес, шыңдалған ойлау. Бұл деңгейде ойлау тек ересек адамдарға, жоғары сынып оқушыларына ғана тән деп ойлау аса дұрыс түсінік емес. Жас балалардың да бұл жұмысты дұрыс ұйымдастырған жағдайда өз даму деңгейіне сәйкес оны шыңдалып, белгілі бір жетістіктерге жетері сөзсіз.Олай дейтінім мен осы бағдарламаны басшылыққа алып жұмыс жасау барысында көз жеткіздім. Мұғалімдік кәсіби шеберлігім жетіле түсті. Бағдарламаны басшылыққа алып сабаққа пайдаланғаннан бері оқушылардың пәнге қызығушылығы артып, болжау қабілеттері мен жаңалықты тез қабылдауы, өз бетінше шығармашылықпен ізденуге бейімделгенін байқадым.
Әсіресе ана тілі, қазақ тілі пәні бойынша үйге берілген мәтін бойынша ұнаған көрініске сурет салып келу, сол тақырыпқа сай өлең құрастыру немесе ребус пен сөзжұмбақ құрастыру тапсырылады. Бұндай тапсырманы оқушылар ерекше ынтамен орындап келеді. Нәтижесінде бала ойлай отырып, елестетеді, қиялдайды, болжам жасайды. Оқушыға тақырыптың мазмұнын толық меңгерте отырып, әсіресе, сурет салуға бейім балалардың ойын ұштай түстім. Сурет немесе шығарма жұмысы арқылы оқушының өзін-өзі тануына ықпал жасадым. Әрбір баланың еңбегін бағалап, мадақтау қажет. Мысалы, ана тілі сабағында «Еліктің лағы» атты мәтінді өткенде ой-толғаныс сәтінде оқушыларға өлең құрастыру тапсырылды. Солардың бір-екеуіне тоқталсам:
Нұрдос:Келе ғой лағым,
Міне тұр бұлағың.
Су іше ғой қанекей,
Мен күтіп тұрамын.
Назым:Қанекей лағым,
Дайын тұр бұлағың.
Су іше ғой қанекей,
Сені күтіп тұрамын- деген өлең шумақтарын бірнеше оқушылар құрастырды. Ал «Ғылым таппай мақтанба» өлеңін өткенде оқушылардың қызығушылығын ояту сатысында Абай туралы не білеміз?- деп сұрадым. Оқушылар:



Зере Ұлжан Ибрагим

Құнанбай Ұлы ақын

Табиғат Күз Қыс
суретшісі

Ал қорытындылау кезінде оқушылар сөзжұмбақ шешті.

Бағдарламаның ішкі құрылымында өзіндік ерекшелік бар. Құрылым үш деңгейден тұратын оқыту мен үйрету моделі. Білімнің болашақта пайдаға асуы, қажетке жарауын қалыптастырады. Көп ақпаратты талдай, жинақтай отырып, ішінен қажеттісін алуға үйретеді. Сонымен қатар оқушылардың тілін, ойын, еркін сөйлеуін дамытып, топпен жұмыс істеу кезінде бірін-бірі тыңдай білуге, құрметтей білуге үйренеді.
«Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасымен жұмыс жасауды бастаған мұғалімдер сабақта баланың танымдық белсенділігінің артқандығын, өз бетінше жұмыс жасауға үйренгендігін, шығармашылығын қалыптастыруға ықпал ететіндігін айтса, оқушылар- сабақтарының қызықты, жеңіл өтетіндігін, ұжымды бірлесіп жұмыс жасауға үйрететіндігін, білімнің тереңдігі әрі тиянақтылығы артатындығын баяндайды.
Бағдарлама құрылымы үш деңгейден тұрады:
1. Қызығушылықты ояту. Оқушы тақырыпқа байланысты өз білімін анықтайды, еске түсіреді. Тіпті қағазға жазып, көршісімен бөліседі, тобында талқылайды. Оқушы бұл кезеңде жаңа білім жайлы ақпарат жинап, оны байырғы біліммен ұштастырады. Яғни тақырыпқа қызығушылық басталып, зерттеу қалыптасады, белсенділігі артады.
2. Мағынаны тану.Бұл кезеңде оқушы жаңа ақпаратпен танысады, тақырып бойынша жұмыс істейді, тапсырмалар орындайды.
3. Ой толғаныс: Оқушылар өз ойлары мен байқаған ақпараттарды өз сөздерімен айта біліп, өзара алмасады. Өзгелердің ой кестесін үйренеді.Үйренгендерін саралап, салмақтап, оны қандай жағдайда, қалай қолдану керектігін ой елегінен өткізеді.Бір-бірімен ой алмастырады, ой түйістіреді, әр түрлі шығармашылықпен көріне алады.
Өз сабағымда осы бағдарламаның әдіс-тәсілдерін пайдалану арқылы көптеген нәтижелерге қол жеткізіп келемін. Ең әуелі оқушылар ойын шыңдап, кез-келген даму деңгейіне сыни көзбен қарай алады. Бір-бірімен дұрыс қарым-қатынас жасауды және бірін-бірі тыңдай білуді үйренеді. Өздеріне сенімсіздік білдіріп, бұйығып отыратын оқушылар да өз ойларын аз да болса жүйелеп еркін айтатын болады. Сабақта оқушыларды орталықтарға бөлу кезінде сабаққа деген қызығушылығы артып, бір-бірімен пікір алмасып, еркін сөйлеуге үйренеді және сөздік қорлары молаяды.
Оқушы–ізденуші тұлға. Оқушының тілін ойын дамытып, байланыстырып сөйлеуге машықтандыруда жазу жұмысы басты рөл атқарады. Жазу арқылы оқушы тақырыпты тереңірек түсінеді, қызығушылығы артады, ойын дамытады және жазу дағдысын қалыптастырады. Ал жазуға дейін бала мәтінді оқып, тыңдап көңілге тоқып түсінеді. Мәтінді өз бетінше талдай отырып оның тақырыбы мен мазмұнын игеруде «Түртіп алу стратегиясы», «ЖИГСО», «ББҮ» әдістерінің маңызы зор. Ой қорытыу жинақтап бір түйінді пікір жасау үшін «Эссе», «Бес жолды өлең» әдістерін пайдалануда оқушылардың қызығушылығы артып, қисынды ойлап, сабаққа деген белсенділігі де артатындығын байқадым.
Оқуға зауқы жоқ, үлгерімі нашар деген баланың бойынан жоқ дегенде бір жақсы қасиет табуға болады. Осындай баланың ерекшелігін көре алатын мұғалім ғана өз ісінің маманы ретінде танылады. Кез-келген пәнге оқушы қызығушылығын арттыру үшін дәстүрлі әдеттерге қоса хабарлама, көрнекі көрсету,безендіру әдістерін қолдану, сонымен қатар зертханалық және сарамандық тәжірибелерді дұрыс ұйымдастыра білу мұғалім шеберлігінің бір көрінісі.
Адам топ ішінде ғана толығады десек, оқушылардың топтасып жұмыс істеуі өз әсерін береді. Ойды ой жетелейді. Сабақтың байланысып, бір-бірімен сабақтасып жатуына бағдарлама әдістерін пайдалану септігін тигізеді.Сонымен бірге оқушыларды сабаққа ынталандыру сабақ жоспарының түрлеріне де байланысты. Мәселен, жарыс сабақ, сахналау сабақ және ойын сабақтарын қолдану баланың дүниетанымын кеңейтіп, қарым-қатынас жасау белсенділігін дамытады.
Қазіргі қолданылып жүрген сын тұрғысынан ойлау бағдарламасын пән ерекшелігіне қарай қолдана білу, оқыту мақсатына жеткізудің бірден-бір жолы. Мақсатқа жету оқушылардың өзі арқылы жүзеге асады.
Біз оқушыларымыздың таланттарын шыңдай түсуін, шығармашылығын көрсете білуін және оны жетілдіре меңгеруін қалаймыз. Ол үшін мектеп, мұғалім оқушының табиғи нышандарының оянуына, оның ақиқатқа айналуына көмектесуі қажет. Осы тұрғыда «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасын өз уақытында қолға алынған дидактиканың бүгінгі күнгі көкейтесті мәселесін шешуге бағытталған бағдарлама деуге әбден болады.
Оқыту мен үйрену кезінде оқушының тек белсенді түрде ғана меңгерген білімі маңызды әрі тиімді.
Бүгінгі таңда мұғалім қандай болу керек, оның кәсіби біліктілігі қандай жолдармен көрінеді дегенде, мұғалім ең алдымен бала жанының тамыршысы болуы тиіс. Бала жүрегінің пердерерін дәл тауып, оны ойната білу оңайлықпен келмейді. Бұл ұстаздың өз мамандығына деген сенімділігі, бейімділігінен, айқын мақсатынан және бала жүрегіне жол таба білуінен көрінеді. Осы үшеуі мұғалім мейірімділігімен ұштасқанда нағыз тамыршы бола алады. Өз ісіне берілген, жаңалықты жатсынбай қабылдайтын, ұлттық қасиеттеріміздің асылдарын асқақтата отырып, шәкіртіне нұр құятын ұстазды ғана бүгінгі күннің лайықты тұлғасы деуге болады. Ал лайықты тұлғаға жету үшін үнемі ізденісте жүру қажет деп ойлаймын. Атақты педагог К.Д.Ушинскидің «Мұғалім жас бала үшін теңдесі жоқ күннің құдіретті сәулесі сияқты» деген сөздерді әр мұғалім үнемі жадында ұстау керек.
Қорыта айтқанда дәстүрлі оқыту баланы оқуға, жаттауға, есте сақтауға үйретсе «оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасы баланың дербес немесе топтаса, ұжымда бірлесіп шығармашылықпен жұмыс жасауына, алған білімін өмірде пайдалана алуға үйретеді. Заман талабына сай технологиялық ақпараттарды қолданып, олар арқылы сауатты да білімді ұрпақ тәрбиелеу әрбір ұстаздың борышы .

Таныстыру

Армысыздар, жиналған дана халқым!
Сәлем беру ежелден ата –салтым.
Үздіктер сайысына талаптанып,
Ақшатаудан сәлем алып келіп қалдым.
Мектеп – бастау,білім мөлдір бұлағы,
Әнін қосқан шәкірт бейне құрағы.
Сылдыр қаққан қоңыраудың жыр –әні,
Сыр ақтарған сүйкімді үн боп тұр әлі.
Уақыты болмайтын еш дамылдар,
Кеудесінде, сөнбейтін от,жалын бар –
Сағат сайын бір жаңалық ашатын,
Ұстаз атты ұлағатты дарын бар.
Ақшатауда білімнің бар ұясы,
Тәрбиенің , тәлімнің дариясы.
«Білім берген ұстаздар,мың жаса» -деп,
Тілек айтты ауылдың қариясы.
Қызымын Ақсуаттың дараланған,
Ата-анам әрқашан да пана болған.
Киелі Ақшатауға келін болдым,
Жолдасым бар Мұхиттай қамқор болған.
Әулеттің кең тараған бәйтерегі,
Жанұям жанға шуақ,күш береді.
Ата-енем ұстаз болған елге сыйлы,
Шәкірттері жасауда игі істерді.
Қос қанатым - қос ұлым шуақ болған,
Оқуда озат,ал күресте жүлделі орын алған.
Оза шауып, білімнің бәйгесінен,
Тимур – студент,білім грантын жеңіп алған.
Мансурым шахмат десе шабыт алар,
Озат оқып,қатарынан алға озар.
Талаптанып өнерге де құшақ ашқан,
Осындай екі ұлымды мақтан етем.
Маңдайдағы жұлдызым Индирам бар,
Оқуда озат,әсіресе биге құмар.
Сан түрлі сайыстарда бағы жанып,
Жүлделі орындары тағы да бар.
Жарасымды жанұяның анасымын,
Үш баламның ақылшысы,данасымын.
Елбасы да қолдау берді отбасына,
Мен осылай таныстырдым отбасымды.

Армысыздар жиналған көпшіл қауым,

Биік қойған жанынан қыздың арын!

Қыз өсірген қазақтың қайғысы осы,

Қатал сынға салатын әр қадамын!

Шын сыналған жүйрікте мін болмайды,

Ақылы озық - біреуге күң болмайды!

Келіні дана болған қазағымның,

Ұлдары өзге елге құл болмайды!

Көпшілік мен де өзімді сынға салдым,

Ұлықтап қазағымның дәстүр салтын!

Топтан озу мақсатым болмаса да,

Ару болу мақсатым инабатты!

Әділқазы алқасы армысыздар!

Бейне бір жауатұғын қармысыздар.

Аруларға әділ баға беретұғын,

Әділеттен жаралған жанбысыздар?!

Атым - ..... болады сұрасаңыз,

Албан екен кешегі бір атамыз.

Әкем аты ..... асқар тауым,

Пана болып біздерге жүз жасаңыз!

Анашым Тугленшедей Бәленше қызы,

Жүзінен төгілетін күннің нұры.

Атыңа кір келтірмей өтсем сенің,

Мойнымнан түсер ме екен перзент жүгі..!

Ұстазым - ... апай аяулы адам,

Біздерден бар білгенін аямаған!

Осындай ұстаздардың арқасында,

Көпшіліктің көңілі тояр маған!

Көп айтып өз жайымды не қылайын,

Өнеріммен одан да таң қылайын!

Кішіге үлгі, үлкенге өнеге боп,

Сахнаның төрінде сән құрайын!

Бас иіп сәлем берем баршаңызға,
Бас ию ежелден болған халқымызда .
Куантай Алмат мен боламын,
Руым Есенгелді, шыққанбыз кіші жүзден.
Әрқашан әділдікке басымды ием,
Бәйтерегім саялы Галия анам.
Алтынбек асқар тауым,аяулы әкем,
Қатысамын «Жігіттер сұлтаны» байқауына.
2-ші нөмірлі Джолдасбаев Назарбайдың таныстыруы:
Ізетпен сәлемдесу адамдыққа бастайды,
Жаратқан ұрпағының адал ісін қостайды.
Басымды иіп сәлем бердім бәріңе,
Әділ қазы шын жүйріктің бұл бәйгеде растайды.
Джолдасбаев Назарбай мен боламын,
Жарық күнде сәуле қуған мен балаң.
Ұстаздарым үмітіңді ақтармын,
Сіздерге де көкте өшпес жол салам.
3-ші нөмірлі Сейтназар Арманның таныстыруы:
Сейтназар Арман мен боламын,
Биыл мен тоғыз жасқа толамын.
Әкем Жаңабай мен шешем Еркінайдың,
Сүйікті ұлы болу бір қалауым.
Бұл сайысты көптен мен күткен едім,
Қырдың қызғалдағы мен көктеммін.
Мақсатым биіктен көріну
Мен сол үшін маңдай терін төкекенмін.
4-ші нөмірлі Маденбай Ғалымжанның таныстыруы:
Ассалаумағалейкум,дана халқым!
Құрметтеген халқымның ата салтын.
Ізетпенен бас иіп сәлем берем,
Тілеймін болсын мәңгі жүзің жарқын.
Таныстырып кетейін мен өзімді,
Тыңда халқым құлақ сал сөзімді.
Қанатұлы Ғалымжан мен боламын,
Болсам деймін нағыз жігіт қиындыққа төзімді.
5-ші нөмірлі Доксабинов Абылайханның таныстыруы:
Таныстырып өтейін мен өзімді,
Құлақ салып тыңдаңыздар сөзімді.
Мен боламын Өмірбекұлы Абылаймын,
Топқа түсіп бағым сынар, төзімді.
Білім нәрін тамызуда ұстаздар,
Ұстаз ұлы, ұстазымда ұстам бар.
6-шы нөмірлі Асан Асылбектің таныстыруы:
Жігіт сұлтаны сайысына келіп тұрмын,
Бойымда бар өнерді беріп тұрмын.
Ассалаумағалейкум жиылған жұрт,
Көзіңнен қуанышты көріп тұрмын.
Атым менің Асылбек
Қойған болсын асыл деп.
Неге асыл болмасқа?
Шыққан тегім асыл тек.
Ел үмітін ақтаймын
Қарап тыныш жатпаймын.
Айгүл апайдың әр сөзін
Жүрегімде сақтаймын.
7-ші нөмірлі Араббаев Анвардың таныстыруы:
Ассалаумағалейкум халқым менің,
Амандасу сөз басы салтым менің.
Сәлем бердім қазылар алқасына
Әділ баға берсін деп баршасына.
Атым менің Анвар
Шыққан тегім тәжікті.
Айгүл апай үйреткен
42 әріпті.
Ұлтым басқа болса да,
Қазақ тілін оқимын.
Қазақтың салт –дәстүрін
Көкейіме тоқимын.
8-ші нөмірлі Азатбаев Дауранбектің таныстыруы:
Армысыздар ұлағатты ұстаздар,
Бармысыздар аға-әпке,құрдастар
Жігіттің сұлтаны сайысына қатысқан жігіттердің,
Сөзіне құлақ салып тыңдаңыздар.
Қазақ батырларының жолын қудым,
Мәнін ұқтым қайсарлық пен батырлықтың.
Азатбаев Дауранбек мен боламын,
Алла бұйыртса ұстазымның төккен терін ақтармын.
2-жүргізуші:Қазылар алқасы ,таныстыру кезеңінің ба

Қазақстанның болашағы мектептен басталады.

Н.Ә. Назарбаев.

Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінің қазіргі кезін әлемдік деңгейдегі білім беру тенденциясынан бөліп қарауға болмайды. Бұл әлемдік деңдейдегі қатынастың күшейе түсуіне байланысты. Қазіргі кезде Қазақстан бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына ену үшін білім мен ғылымды дамыту жолына түсті. Еліміздегі білім беру саласының алдында 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу, білім берудің сапасын халықаралық стандарттарға жеткізу, ол үшін әрине білім беру саласының алдында оқушылардың білім сапасын көтеру міндеті қойылып отыр.

Білім-ел қазынасы, халқымыздың білімділігі еліміздің байлығының  ең маңызды бөлігі десек, білімнің негізі мектептегі инновациялық жұмысты жандандыруда дер едім.

Қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістер нәтижесінде мектеп оқушыларына білім беру бұрын қалыптасқан жүйеден әлдеқайда жоғары талаптар қояды. Бұл талапты жүзеге асыру үшін мұғалім қызметі арта түседі Білім сапасын заман талабына сай көтеру үшін оқытудың жаңа технологиясын күнделікті сабақ жоспарына енгізген, үнемі ізденуден жалықпайтын жаңа әдісті тиімді қолдана білуді меңгерген ұстаз ғана нәтижелі табысқа жете алады.Қазіргі көзқарастар бойынша мұғалім оқушыны оқытпауы керек, оқушы өзі оқуы тиіс. Ал мұғалім оқушының ақыл-ойының дамуын ұйымдастырушы, балаға бағыт-бағдар беріп, басшылық жасауы тиіс.Сонда ғана білім сапасын жоғарылатып, қоғамға лайықты азамат тұлғасын тәрбиелеп шығарамыз. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуальді, кәсіптік, адамгершілік, рухани-азаматтық және де басқа көптеген адами қабілетінің қалыптасуына әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үлгісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.

Бүгінгі мектептің басты мақсаты-болашақта өркениетті елдердің жоғары технологиясын меңгеріп, дүниежүзілік білім кеңістігіне шығу. Ол үшін бүгінгі таңда білім беру саласында оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес.

Ұстаздан білім мен тәрбие алған шәкірттің алғыр, озық ойлы, жақсы болуы-ұстаздың айтқан сөзінде емес, оның көрсеткен үлгісінде. Ұстаз-ұстаз болып танылуы үшін оған ең алдымен үлкен білім мен білік, ұйымдастырушылық қабілет керек.ХХ ғасырдың басында Жүсіпбек Аймауытов: «Сабақ беру-үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол жаңадан жаңаны табатын өнер»деген екен.  Қазіргі таңда мектеп оқушыларының мұғалімнен күтері көп. Оларды сабаққа белсене қатыстыру үшін әр сабақ барысын жеке формада, жаңа әдісте жүргізу шарт. Сабақтың тиімділігіне бір-бірімен тығыз байланысты екі жағдай әсер етеді:

1.Мұқият дайындалу.

2.Шеберлікпен өткізу.

Дұрыс жоспарланбаған, оқушылардың оқу мүмкіндігімен санаспайтын сабақтың сапасы болмайды. Сабаққа дайындалу-нәтижеге жеткізетін шаралар жүйесін жасау, оқу-тәрбие процесін дұрыс ұйымдастыру. Инновациялық технология бұл әдістердің бастамасы, яғни интербелсенді тақтаны қолданып сабақ жоспарын ұйымдастыру.Қазіргі кезде ортамызда орын алып жатқан оқытудың жаңашыл жобалары басшылыққа алынып келеді.Олардың бірі Қазақстанда 1997 жылдан бастап етек жая бастаған «Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту жобасы».

«Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасы- ашық қоғам негізі. Ол өз алдына сұрақтар қойып және үнемі оларға жауап іздеу, әр мәселеге байланысты өз пікірін айтып, оны дәлелдей алу. Сонымен қатар басқалардың пікірлерін дәлірек қарастыруды және сол дәлелдермен қисынын зерттеу дегенді білдіреді.Оқушылардың ойлау, қабылдау қабілетін аңғаруға топтық жұмыс өте тиімді, яғни сабақты деңгейлеп оқыту арқылы іске асыру және оқушыға тиянақты білім беру, оның сабаққа деген қызығушылығын арттыру, ізденгіштігін, байқампаздығын дамытып, жеке тұлға болып дамудың биіктігіне шығуына әкелер жолдың бірі- «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасы деген болар едім.

Сын тұрғысынан ойлау-ең алдымен шығармашылық ойлау.  Шығармашылық сөзінің төркіні- «шығару», «іздену», «ойлап табу» деген мағынаны білдіреді. Демек, бұрын тәжірибеде болмаған жаңа нәрсе ойлап табу, жетістікке қол жеткізу деген сөз. Шығармашылық деп жаңалық ойлап табатын іс-әрекеті деп тұжырымдалады.Шығармашылық ойлау нәтижесінде жаңалық ашылады, тұлғаның дамуы жеделдейді. (Л.С.Выготский) Оқушы шығармашылығын шыңдауға «оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасының берер көмегі зор.

«Сыни ойлауды дамыту»жобасы авторының бірі Ч. Темпл төмендегідей әдістерді ұсынады.

— Күтілетін нәтижелерді нақты айқындау;

— Жазба жұмыстарын жиі орындау;

— Оқушының ой-өрісін белсенділендіретін сұрақтар қою;

— Бірлесе оқу тәсілдерін қолдану;

— Оқыту пәндерін әлеммен, күнделікті өмірмен байланысын орнықтыру;

Сын тұрғысынан ойлау-сынау емес, шыңдалған ойлау. Бұл деңгейде ойлау тек ересек адамдарға, жоғары сынып оқушыларына ғана тән деп ойлау аса дұрыс түсінік емес. Жас балалардың да бұл жұмысты дұрыс ұйымдастырған жағдайда өз даму деңгейіне сәйкес оны шыңдалып, белгілі бір жетістіктерге жетері сөзсіз.Олай дейтінім мен осы бағдарламаны басшылыққа алып жұмыс жасау барысында көз жеткіздім. Мұғалімдік кәсіби шеберлігім жетіле түсті. Бағдарламаны басшылыққа алып сабаққа пайдаланғаннан бері оқушылардың пәнге қызығушылығы артып, болжау қабілеттері мен жаңалықты тез қабылдауы, өз бетінше шығармашылықпен ізденуге бейімделгенін байқадым.

Әсіресе ана тілі, қазақ тілі пәні бойынша үйге берілген мәтін бойынша ұнаған көрініске сурет салып келу, сол тақырыпқа сай өлең құрастыру немесе ребус пен сөзжұмбақ құрастыру тапсырылады. Бұндай тапсырманы оқушылар ерекше ынтамен орындап келеді. Нәтижесінде бала ойлай отырып, елестетеді, қиялдайды, болжам жасайды. Оқушыға тақырыптың мазмұнын толық меңгерте отырып, әсіресе, сурет салуға бейім балалардың ойын ұштай түстім. Сурет немесе шығарма жұмысы арқылы оқушының өзін-өзі тануына ықпал жасадым. Әрбір баланың еңбегін бағалап, мадақтау қажет. Мысалы, ана тілі сабағында «Еліктің лағы» атты мәтінді өткенде  ой-толғаныс сәтінде оқушыларға өлең құрастыру тапсырылды. Солардың бір-екеуіне тоқталсам:

Нұрдос:Келе ғой лағым,

Міне тұр бұлағың.

Су іше ғой қанекей,

Мен күтіп тұрамын.

Назым:Қанекей лағым,

Дайын тұр бұлағың.

Су іше ғой қанекей,

Сені күтіп тұрамын- деген өлең шумақтарын бірнеше оқушылар құрастырды. Ал  «Ғылым таппай мақтанба» өлеңін  өткенде  оқушылардың қызығушылығын ояту сатысында Абай туралы не  білеміз?- деп сұрадым. Оқушылар:

Ab Gymnic Пояс для тренировки мышц пресса и спины ab-gymnics.com

Мечты сбываются Точь-в-точь iPhone 6. Порадуйте любимых! tvoi-mag.org 39 900 тенге

Груда мышц КСБ 55. Закажите сегодня и через месяц Вас не узнают! mysclemax.com

Бағдарламаның ішкі құрылымында өзіндік ерекшелік бар. Құрылым үш деңгейден тұратын оқыту мен үйрету моделі. Білімнің болашақта пайдаға асуы, қажетке жарауын қалыптастырады. Көп ақпаратты талдай, жинақтай отырып, ішінен қажеттісін алуға үйретеді. Сонымен қатар оқушылардың тілін, ойын, еркін сөйлеуін дамытып, топпен жұмыс істеу кезінде бірін-бірі тыңдай білуге, құрметтей білуге  үйренеді.

«Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту» бағдарламасымен жұмыс жасауды бастаған мұғалімдер сабақта баланың танымдық белсенділігінің артқандығын, өз бетінше жұмыс жасауға үйренгендігін, шығармашылығын қалыптастыруға ықпал ететіндігін айтса, оқушылар- сабақтарының қызықты, жеңіл өтетіндігін, ұжымды бірлесіп жұмыс жасауға үйрететіндігін, білімнің тереңдігі әрі тиянақтылығы артатындығын баяндайды.

Бағдарлама құрылымы үш деңгейден тұрады:

1. Қызығушылықты ояту. Оқушы тақырыпқа байланысты өз білімін анықтайды, еске түсіреді. Тіпті қағазға жазып, көршісімен бөліседі, тобында талқылайды. Оқушы бұл кезеңде жаңа білім жайлы ақпарат жинап, оны байырғы біліммен ұштастырады. Яғни тақырыпқа қызығушылық басталып, зерттеу қалыптасады, белсенділігі артады.

2. Мағынаны тану.Бұл кезеңде оқушы жаңа ақпаратпен танысады, тақырып бойынша жұмыс істейді, тапсырмалар орындайды.

3. Ой толғаныс: Оқушылар өз ойлары мен байқаған ақпараттарды өз сөздерімен айта біліп, өзара алмасады. Өзгелердің ой кестесін үйренеді.Үйренгендерін саралап, салмақтап, оны қандай жағдайда, қалай қолдану керектігін ой елегінен өткізеді.Бір-бірімен ой алмастырады, ой түйістіреді, әр түрлі шығармашылықпен көріне алады.

Өз сабағымда осы бағдарламаның әдіс-тәсілдерін пайдалану арқылы көптеген нәтижелерге қол жеткізіп  келемін. Ең әуелі оқушылар ойын шыңдап, кез-келген даму деңгейіне сыни көзбен қарай алады. Бір-бірімен дұрыс қарым-қатынас жасауды және бірін-бірі тыңдай білуді үйренеді. Өздеріне сенімсіздік білдіріп, бұйығып отыратын оқушылар да өз ойларын  аз да болса жүйелеп еркін айтатын болады. Сабақта оқушыларды орталықтарға бөлу кезінде сабаққа деген қызығушылығы артып, бір-бірімен пікір алмасып, еркін сөйлеуге үйренеді және сөздік қорлары молаяды.

Оқушы–ізденуші тұлға. Оқушының тілін ойын дамытып, байланыстырып сөйлеуге машықтандыруда жазу жұмысы басты рөл атқарады. Жазу арқылы оқушы тақырыпты тереңірек түсінеді, қызығушылығы артады, ойын дамытады және жазу дағдысын қалыптастырады. Ал жазуға дейін бала мәтінді оқып, тыңдап көңілге тоқып түсінеді. Мәтінді өз бетінше талдай отырып оның тақырыбы мен мазмұнын игеруде «Түртіп алу стратегиясы», «ЖИГСО», «ББҮ» әдістерінің маңызы зор. Ой қорытыу жинақтап бір түйінді пікір жасау үшін «Эссе», «Бес жолды өлең» әдістерін пайдалануда оқушылардың қызығушылығы артып, қисынды ойлап, сабаққа деген белсенділігі де артатындығын байқадым.

Оқуға зауқы жоқ, үлгерімі нашар деген баланың бойынан жоқ дегенде бір жақсы қасиет табуға болады. Осындай баланың ерекшелігін көре алатын мұғалім ғана өз ісінің маманы ретінде танылады. Кез-келген пәнге оқушы қызығушылығын арттыру үшін дәстүрлі әдеттерге қоса хабарлама, көрнекі көрсету,безендіру әдістерін қолдану, сонымен қатар зертханалық және сарамандық тәжірибелерді дұрыс ұйымдастыра білу мұғалім шеберлігінің бір көрінісі.

Адам топ ішінде ғана толығады десек, оқушылардың топтасып жұмыс істеуі өз әсерін береді. Ойды ой жетелейді. Сабақтың байланысып, бір-бірімен сабақтасып жатуына бағдарлама әдістерін пайдалану септігін тигізеді.Сонымен бірге оқушыларды сабаққа ынталандыру сабақ жоспарының түрлеріне де байланысты. Мәселен, жарыс сабақ, сахналау сабақ және ойын сабақтарын қолдану баланың дүниетанымын кеңейтіп, қарым-қатынас жасау белсенділігін дамытады.

Қазіргі қолданылып жүрген сын тұрғысынан ойлау бағдарламасын пән ерекшелігіне қарай қолдана білу, оқыту мақсатына жеткізудің бірден-бір жолы. Мақсатқа жету оқушылардың өзі арқылы жүзеге асады.

Біз оқушыларымыздың таланттарын шыңдай түсуін, шығармашылығын көрсете білуін және оны жетілдіре меңгеруін қалаймыз. Ол үшін мектеп, мұғалім оқушының табиғи нышандарының оянуына, оның ақиқатқа айналуына көмектесуі қажет. Осы тұрғыда «Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасын өз уақытында қолға алынған дидактиканың бүгінгі күнгі көкейтесті мәселесін шешуге бағытталған бағдарлама деуге әбден болады.

Оқыту мен үйрену кезінде оқушының тек белсенді түрде ғана меңгерген білімі маңызды әрі тиімді.

Бүгінгі таңда мұғалім қандай болу керек, оның кәсіби біліктілігі қандай жолдармен көрінеді дегенде, мұғалім ең алдымен бала жанының тамыршысы болуы тиіс. Бала жүрегінің пердерерін дәл тауып, оны ойната білу оңайлықпен келмейді. Бұл ұстаздың өз мамандығына деген сенімділігі, бейімділігінен, айқын мақсатынан және бала жүрегіне жол таба білуінен көрінеді. Осы үшеуі мұғалім мейірімділігімен ұштасқанда нағыз тамыршы бола алады. Өз ісіне берілген, жаңалықты жатсынбай қабылдайтын, ұлттық қасиеттеріміздің асылдарын асқақтата отырып, шәкіртіне нұр құятын ұстазды ғана бүгінгі күннің лайықты тұлғасы деуге болады. Ал лайықты тұлғаға жету үшін үнемі ізденісте жүру қажет деп ойлаймын. Атақты педагог К.Д.Ушинскидің  «Мұғалім жас бала үшін теңдесі жоқ күннің құдіретті сәулесі сияқты» деген сөздерді әр мұғалім үнемі жадында ұстау керек.

Қорыта айтқанда дәстүрлі оқыту баланы оқуға, жаттауға, есте сақтауға үйретсе «оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасы баланың дербес немесе топтаса, ұжымда бірлесіп шығармашылықпен жұмыс жасауына, алған білімін өмірде пайдалана алуға үйретеді. Заман талабына сай технологиялық ақпараттарды қолданып, олар арқылы сауатты да білімді ұрпақ тәрбиелеу әрбір ұстаздың  борышы.

 

   "Бастауыш сыныптарда оқытудың жаңа  технологиясын

                                                 сабақта тиімді қолдану"

  Болашақта өркениетті дамыған елдер қатарына ену үшін заман талабына сай білім қажет. Өйткені, тәуелсіз Қазақстанды дамыған бәсекеге қабілетті елу елдің қатарында, терезесін тең ететін – білім. Сондықтан қазіргі даму кезеңі білім беру жүйесінің алдына оқу үрдісін технологияландыру мәселесін қойып отыр. Мектеп өміріне еніп отырған жаңа технологиялардың ерекшелігі өсіп келе жатқан жеке тұлғаны жан –жақты дамыту. Соның ішінде мүмкіндігі шектеулі оқушылардың дамуына да жаңа технология элементтерін пайдалану өз әсерін тигізуде. Бастауыш мектеп- оқушы тұлғасы мен санасының дамуы қуатты жүретін, ерекше құнды, қайталанбас кезең.Сондықтан бастауыш білім үздіксіз білім берудің алғашқы баспалдағы, қиын да жауапты іс. Оқытудың әртүрлі технологиялары сарапталып, жаңашыл педагогтардың іс- тәжірибесі зерттеліп,мектеп өміріне енуде. Қазіргі заманның талабына сай болу және жаңа формация мектебінде жұмыс істеп жүрген педагогтардың алдында тұрған  проблемаларды шешу негізгі мақсат болып табылады, олар:

·        баланы оқи білуге үйрету

·        баланы ойлауға үйрету

·        баланың өзін-өзі тұлға ретінде дамуына жағдай жасау.

Осыған орай мектеп білімі түбегейлі жаңартылып, мұғалімнің қызметінің мақсаттары кеңейіп, үлкен өзгерістер үстінде. Әр педагогтың міндеті-оқушының шығармашылық ойына бағыт беру, шығармашылық ізденісті қолдау, жағдаяттар туғызып, оның шешімін табуға бағыттау, жаңаны іздеуге, жүйелі зерттеулерге талдау жасауға талпыныс беру. 

Бұл технология несімен өзіне баурап алғандығын бірнеше сұрақ- жауап ретінде бергім келіп отыр. 

«Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясы немен қызықтырады? 

• Кез келген ұстазға сапалы сабақ беруге мүмкіндік беретіндігімен. 

• Оқыту мен ұйымдастырудың тиімді әдістерінің /стратегияларының/ көптігімен. 

• Оқу мотивацияларын өзгертуге пайдалы екендігімен. 

«Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясының өзге технологиялардан қандай ерекшеліктері бар? 

• Сын тұрғысынан ойлау сабақтарының құрылымы /қызығышылықты ояту, мағынаны ажырату, ой толғаныс/ . 

• Негізгі үш кезенінің маңыздылығы. 

• Стратегиялардың психологиялық астары мен ерекшеліктері. 

Осы жобамен жұмыс жасау барысында мұғалім оқушының өзін ізденуге жетелейді, ойлануға үйретеді. Педагогикалық технология оқушылардың жеке басын дамыту мен білім беру мақсатына жету жолындағы педагогикалық қызметтің, іс- әрекеттің жүйелі дамып отыратын жобасы ретінде оқушы белсенділігін арттыруды көздейді. Ал, оқушы белсенділігінің артуы оны шығармашылыққа жетелейді. 

Шығармашылық дегеніміз – адамның өмір шындығында өзін-өзі тануға , жаңалық ашуға, жаңа тәсілдер табуға ұмтылуы,ізденуі. Шығармашылық қабілет әр баланың табиғатында болуы мүмкін. Біздің міндетіміз – оқушыға оның бойында жасырынып жатқан мүмкіндіктерін ашып көрсету. Өз тәжірибемде бастауыш сынып оқушыларының шығармашылық қабілеттерін, сабақта және сабақтан тыс уақытта дамытуда Сын тұрғысынан ойлау  жобасының көптеген әдіс- тәсілдерін қолданамын: 

• Тақырыпты мазмұнына қарай жинақтау,арнаулы бір тақырыпқа пікірталас тудыру /ой қозғау, «инсерт» кестесі/ 

• Берілген тапсырманы түрлендіру бағыттағы жұмыс / эссе,шығарма, сауаттылықты ашатын хаттар т.б стратегиялар/ 

• әңгіменің ұқсастығын салыстыру, бөліктерге бөлу, ат қойғызу, 

мәтіндегі ұқсастық пен айырмашылықты табуға /Вендиаграммасы, аялдамамен оқу стратегиясы/ 

• Қиялдау арқылы сурет салғызу /сурет салу стратегиясы/ 

• Кейіпкерге мінездеме беру өз ойын жазғызу /авторға, кейіпкерге хат жазу стратегиясы 

• Шығармада екі кейіпкердің қарама – қарсы элементтерін сипаттау /қарама-қайшы элементтер стратегиясы/ 

• Өлең шұмақтарын құрастыру / 5 жолды өлең/ 

Мен үшінші деңгейлік оқыту курсынан биылғы жылы өтіп,  өзімнің іс-тәжірибемде 

 «Сын тұрғысынан ойлау технологиясын»  қолданып жүрмін.

«Сын тұрғысынан ойлау» бағдарламасының модулдерін  ұтымды пайдалану оқушылардың шығармашылық қасиетін анықтауда, күшейтуде, оқытудың тиімділігін, сапасын арттыруда ерекше маңызды.

Бұл бағдарламаның мақсаты – барлық жастағы, соның ішінде бастауыш сынып оқушыларының кез келген мазмұн түсінікке сыни тұрғыдан қарап, ең керекті пікір, ұйғарым таңдауға, шешім қабылдауға үйрету. Оқушылардың білім деңгейін көтеруге, шығармашылыққа баулуға, ойларын еркін айтуға жетелеу.

Сын тұрғысынан ойлау сынау емес, шыңдалған, бірін – бірі толықтырған ойлау. Ең бастысы жекелей, топта, сыныпта оқушылардың білім деңгейін көтеруге ретімен сұрыптап қолданған стратегиялардың қай – қайсысы болсын сабақтың сапасын арттыруда үлесі зор.

Жаңа білімді қабылдау, бекіту, іскерлік пен дағдыны тәрбиелеу барысында жұмыс жүйесін, оқушылардың дербес белсенді әрекетін дамытуда, өздік жұмысының тиімділігін арттыруда «Сын тұрғысынан ойлау» барысындағы  әдіс-тәсілдер білімді меңгертудің әр түрлі кезеңінде қолдануға болатынын тәжірибе көрсетті.

Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы ұстаз бен оқушыны ізденуге жетелейтін, шығармашылық шабыт беретін, болашаққа деген үмітті арттыратын бағыт.

Әр оқушыда өзін – өзі дамыта, жетілдіре бақылай алатын дағды қалыптастыру, соған сәйкес өз бетінше білім алуға үйрету, дамудың ең биік шыңына жету болып табылады. Яғни, ең алдымен, шығармашылық ойлау нәтижесінде жаңалық ашылады, тұлғаның дамуы жеделдейді. Оқушы ойын осылайша шыңдауға мүмкіндік туады.

Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына шараларды білу қажет:

1.Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін уақыт керек.

2.Оқушыларға ойланып, толғануға, ойын ашық айтуға рұқсат беру.

3.Әр түрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау.

4.Үйрену барысында оқушылардың белсенді іс – әрекетін қолдану.

5. Кейбір оқушылардан жауабының, сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету.

6.Сын тұрғысынан ойлауды бағалау.

Сын тұрғысынан ойлау технологияларын пайдалану нәтижесінде қазіргі оқушының:

- Сабаққа қызығушылығы артады;

- Нақты өз деңгейінде бағаланады;

- Жеке қабілеті айқындалады;

- Өз бетімен жұмыс істеуге үйренеді;

- Даму мониторингі айқын көрінеді;

Өз пікірін ашық білдіруді талап ету қажет. Тек сонда ғана олар:

- Мен осы мәселе туралы не ойлаймын?

- Осы мазмұннан алған ақпарат менің бұрынғы білетініме сәйкес пе?

- Маған бұл жаңа ойлар қаншалықты әсер етті, -деген сауалдар төңірегінде ойлауға үйренеді.

Сын тұрғысынан ойлау сабақтарының алғы шарттары:

- Сабақты белсенді өткізіп, әр баладан еркін жауап алуға жағдай жасау;

- Сенімділікке тәрбиелеу үшін баланың жауабын санмен бағалау;

- Қиялын дамыту үшін «Менің ойымша» деген жауапқа дағдыландыру;

- Әр түрлі жауапқа бірдей қарау, жақсысын мадақтап, жаманын сынамау;

- Тіл байлығын дамыту үшін қалайда жауабын соңына дейін тыңдау;

- Жауап беруге тілек білдірмеген баланың өз еркінсіз, қинап сұрамау;

- Жеке тұлға ретінде «Мен» деген рөлін көтеру, өз пікірін қалыптастыру.

Өз іс-тәжірибемде сыни тұрғысынан ойлау технологиясы арқылы оқушылардың танымдық қызығушылығын қалыптастырып, шығармашылыққа баулуға көп көңіл бөлемін.

     Қазіргі кезде мектептерде жиі қолданылып отырған жаңа технологиялардың бірі – сын тұрғысынан ойлауды дамыту  қабілетін қалыптастыруға бағытталған әдіс-тәсілдер. Осындай әдістеме негізінде жасөспірімдерге терең де тиянақты білім беруді өз тәжірибемде жиі қолданамын.  Сын тұрғысынан ойлау технологиясының басты ерекшеліктерін сабақтарымда қолданылу жолдарына тоқталмақмын.  

  Менің өз іс- тәжірибемде әдебиеттік оқу  сабағынан өткізген  М.Дулатовтың «Қыс» тақырыбында  өткізген сабағыма тоқтала өтейін. 

 Сабағымды бастамас бұрын, оқушыларымның психологиялық жағынан көңіл күйлерін қалыптастыру және олардың арасында достық қарым- қатынас орнату мақсатында түрлі көңіл көтеретін тренингтер қолдандым. Тренинг барысында көңілді әуені ойналып тұрды. «Құрдастар тобындағы өзара қарым- қатынас оқуда маңызды рөл атқаратынын көрсетті.Оқушылар жұпта немесе топтарда жұмыс істегенде, олар «мұғалім- оқушы» сұхбаты түріндегі өзара іс -қимылға қарағанда мейлінше «симметриялы» болып табылатын өзара іс- қимылға таратылады, осылайша, негізділген дәлелдерді әзірлеуде және қадағаланатын оқиғаларды сипаттауда түрлі мүмкіндіктерге ие болды» деген Мерсердің ойын негізге ала отырып, оқушылардың ұйымшылдық қарым -қатынастарын жақсарту мақсатында топтарға бөлдім.Оқушыларды топқа әр түсті фишкалар арқылы бөлдім. Фишка түстес көрсеткіші бар партаға барып отырады. 

Мен бұл сабақтарымды мынандай кезеңдерден құрдым:

Балалардың қызығушылықтарын ояту мақсатында сөзжұмбақ  шешіліп, бүгінгі күннің тақырыбын оқушылар өздері анықтады.

1. «Болжау» стратегиясы

2. «Екі жақты күнделік» стратегиясы

3. «Топтастыру» стратегиясы

4. «Әдебиет үйірмесі»

5. «Бес жолды өлең» стратегиясы

1-ші «Болжау» стратегиясы.

Оқушылардың алдына әңгімеден үзінді беру. Яғни, оны оқушылар ары қарай жалғастырып оқиғаны немен аяқталғанын өз ойларымен жеткізеді.

2-ші «Екі жақты күнделік» стратегиясы.

1. Мәтіннен өздеріне әсер етіп ойында қалған үзіндіні жаз.

2. Қысқы мезгілдегі табиғаттағы тіршілік

3.Жылқышының еңбегі

3-ші «Топтастыру» стратегиясы.

«Қыс мезгілі» сөзін оқушылар қағаз бетіне түсіреді.

4-ші «Әдебиет үйірмесі» 

• Шағын әңгіме «Қыс мезгіліндегі тіршілік»

• «Қызықты қыс еліне» суретті аяқта

5-ші «Бес жолды өлең» стратегиясы

1.Зат есім (1 сөз)

2. Сын есім (2 сөз)

3. Етістік ( 3 сөз )

4. Қорытынды ой (4 сөз )

5. Зат есімге жуық мәндес сөз (1 сөз)

Ал сабақтың нәтижелігін көрсететін кезеңнің бірі -бағалау. Балаларды ынталандыру мақсатында формативті бағалаудың орны ерекше .Өйткені, әр топ қорғаған сәтте оқушылардың бір- бірін қошеметтеп, күш жігер беріп отыратындарын көргенде көз қуантты.   Топ басшылары өз топтарындағы балаларды бағалайды. 

    

    Қорыта келгенде, Пажарестің «білім беру стилін таңдау кезінде мұғалімнің білімділігінен гөрі сенімге негізделген ой-тармақтарының ықпалы күштірек деп сендіреді:оқыту үдерісінде қалыптасқан көзқарастар мұғалімнің сыныптағы «іс-әрекетіне пәннің қалай оқу керектігі жөнінде әбден  қалыптасып  қалған пікірлер анағұрлым күштірек ықпал етеді.» дегендей, «Сенім» ұғымына тереңірек ұғынып, сабақтарымда тиімді қолдануға тырысамын. Оқушыларда сенімділік артқан сайын , олар жұмыс істеуінде жылдамдықтың, нақтылықтың көріне бастағандығының куәсі болдым.Сыныптағы оқушылардың ұйымшылдығы қалыптасып, топта бірлесе жұмыс жасаулары көз қуантады. Мені ең таң қалдырған іс-әрекеттердің бірі бірде-  бір оқушы тақырыпты талдаудан тыс қалып қоймайды. Адам бойындағы қабілеттерін дамытып, олардың өшуіне жол бермеу адамның рухани күшін нығайтып, өзін-өзі тануына көмектеседі.Оқушының өз болмысын тануға көмектесіп, қабілетін ояту, жаңа рухани күш беру білімнің ең маңызды мақсаты болып табылады.

Оқушыларды шығармашылық жұмысқа баулып, олардың белсенділіктерін, қызығушылығын арттыра түсу үшін, шығармашылық қабілеттерін сабаққа және сабақтан тыс уақытта дамытуда әр түрлі әдіс-тәсілдерді қолдануға болады

      Мұнда басты назар аударатын нәрсе – оқушылардың ауызша, жазбаша тілдерінің өзара ұштастырыла отырып және соған сәйкес жұмыстың ауызша, жазбаша түрде көрініс табуларын талап ету. Соның негізінде ғана біздіңше, тіл байлығы мол, сауатты да шығармашыл жас жеткіншекті тәрбиелей аламыз.

Оқушыларды шығармашылық бағытта жан-жақты дамыту-бүгінгі күннің басты талабы. Осы талап тұрғысынан алғанда оқу –тәрбие үрдісін ұйымдастырудың сан түрлі әдіс-тәсілдерін іздестіру жаңа технологияларды тиімді пайдаланудың маңызы ерекше. 

      Қазіргі таңда оқытудың елуден астам технологиясы бар екенін ғалымдарымыз айтып, осылардың кейбіреуі біздің білім беру жүйемізге еніп, тәжірибемізден орын алуда. Қазіргі ұстаздар қауымының алдында тұрған үлкен мақсат-өмірдің барлық саласында белсенді, шығармашылық іс-әрекетке қабілетті, еркін және жан-жақты жетілген тұлға тәрбиелеу. Өмірдегі сан алуан қиындықтарды шеше білу тек шығармашыл адамның қолынан келеді. 

    Қандай технологияны пайдаланған кезде де оқушының белсенділігі, мақсатқа ұмтылуы, ақпаратты өзі іздеп табуы, шапшағаңдығы мен еркіндігі, шығармашылдығы, көңіл-күйінің көтеріңкі болуы қамтамасыз етіледі.

Оқушылардың шығармашылығын, танымдық белсенділігін арттыруда шығармашылық сабақтарды өткізудің, оқушының өз бетімен ізденіп, шығармашылық ой-өрісін арттыруда алатын маңызы ерекше.

Оқушыларым қазіргі таңда топпен, жұппен жұмыс атқара біледі. Өз ойларын ашық ,нақты және сыни тұрғыдан ойлай біледі. Оқушыларымның сабаққа деген қызығушылықтары артып, сыныптың білім сапасы көтерілді.Егер де жаңа технология элементтерің сабақта өз дәрежесінде ұйымдастыра білсек, өз нәтижесін береді деп ойлаймын. Баяндамамды Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың мына сөзімен аяқтағым келеді: «Еліміздің ертеңі бүгінгі ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздың қолында»

Кіші жастағы оқушылардың көркем әдебиетке қызығушылығын дамыту жолдары

Тәуелсіз Қазақстанның білім жүйесінің реформалануымен байланысты бастауыш сыныптардағы барлық пәндерді игертудің құралы болып саналатын ана тілін оқыту үрдісінде оқушының тілдік дағдыларын қалыптастырудың барлық мүмкіндіктері айқындалу үстінде.

Мұндай біліктілікті меңгерту үшін бастауыш сынып оқушысының әдеби сауатын ашуға басымдылық беріліп, тілдің танымдық, көркемдік сапаларын тану мен еркін сөйлеу әрекетін игерту, оқушыны өз әрекетінің субъектісі деп санайтын білім беру. Соған орай мектептің бастауыш сатысында баланың оқу дағдысын талапқа сай қалыптастыру, дұрыс сөйлеуге төселдіру, өз ойын ана тілінде емін-еркін жеткізуге баулу мен сөйлеу шеберлігін арттыру - «Әдебиеттік оқу» пәніне тән оқу әрекеттері десек, оны үйрету теория түрінде емес, жүйелі ұйымдастырылатын дамытушылық сипаттағы тапсырмаларды орындау арқылы жүзеге асырылады.

Бұдан сөйлеуді әрекет ретінде қарастырудан тіл дамыту жұмысын коммуникативтік тұрғыдан ұйымдастыру қажеттігі келіп шығады.

Қазақ даласында тіл дамыту мәселесіне алғаш көңіл қойып, негізін салған -Ыбырай Алтынсарин. Ол өз еңбектерінде оқушылардың шығармашылығын арнайы сөз қылмаса да, «Мен әуелі оларға зат есімге ғана жататын зат аттарын үйретемін; содан кейін зат есімдерді олардың сынымен қосып: ақ адам деген сөйлемдерді құрып үйретемін» деген тұжырым аңғартады. Бұған сүйене отырып бастауыш сынып оқушыларын шығармашылыққа үйретуде, ең алдымен, сөйлемдер құрғызып үйретуден бастау маңызды. Оқушыға сөйлемді дұрыс құруға үйрету үшін сөздерді дұрыс таңдап, әрі дұрыс тіркестіруге, яғни мағыналық және грамматикалық жағынан дұрыс байланыстыруға дағдыландыру қажет.

Ғұлама ғалым А.Байтұрсынұлы жазбаша жазу ұғымына сәйкес «сөздің жүйесін, қисынын келтіріп жаза білуге» үйрету мақсатын өз жұмыстарына тірек еткен. Ғалымның оқушыларды жазбаша шығармашылыққа үйрету негізінде тіл дамыту мақсатын көздеген әдістемелік еңбектерінен , оқу құралында ұсынған жаттығу үлгілерінен де байқауға болады. Айталық, «Қайсысын қайда қою» (берілген бірнеше сөйлемдерді дұрыс орналастыра отырып, сөйлеу, яғни мәтін құру жұмысы), «Қолайына қарай қос сөйлеммен қою», «Ермек-еңбек», «Қисындау» (өлеңдер, жұмбақтар, жаңылтпаштар құрастыру жұмыстары), «Сұраққа-жауап», «Жауап жазу», «Құрастыру» сияқты тапсырмалар түрінің бәрі де оқушыларды жазбаша шығармашылыққа үйрететін жұмыстар мазмұнын құрайды.

Ғалым «Тіл жұмсар» атты әдістемелік еңбегінде: «Бала білімді тәжірибе арқылы өздігінен алу керек. Мұғалімнің қызметі – оның білімінің, шеберлігінің керек орны өздігінен алатын тәжірибелі білімінің ұзақ жолын қысқарту үшін, ол жолдан балалар қиналмай оңай өту үшін, керек білімінің кешікпей кезінде алып отыру үшін, балаға жұмысты шағындап берумен бетін белгілеген мақсатқа қарай түзеп отыру керек» деген пікіріне бүгін де мойынсұнуға тура келеді.

Оқушылардың жазбаша шығармашылыққа үйретуде әдіскер ғалым Т.Шонановтың «Тіл дамыту» атты кітабының мазмұнын оқушыларды жазбаша шығармашылыққа үйрету мақсатын көздейтін «Мәтін», «Мәтінге жоспар құрғызу», «Дайын жоспар бойынша мәтін құрау», «Берілген суретке қарап әңгіме жазу» , т.б тақырыптарды қамтиды. Мұндай жұмыс түрлері де қазіргі уақытта кеңінен пайдаланылып, шығармашыл мұғалімдердің ойына қозғау салып айту керек.

Көрнекті әдіскер ғалым Ғ.Бегалиев шығарма, мазмұндама жұмыстарының түрлері жан-жақты талдап, бұл жұмыстардың негізгі мақсаты - «Ойындағысын жазуша тиянақты етіп» білдіру екенін дәлелдейді. Қазақ ғалымдарының өз зерттеу жұмыстарында қолданған «қисынын келтіріп жазу» (А.Байтұрсынұлы), «салалы сөз сөйлеу» (С.Жиенбаев), «ойындағысын жазбаша тиянақты түрде жеткізу» (Ғ.Бегалиев) тіл дамытудың негіздері болып табылады.

Бастауыш сынып оқушыларына меңгертуге болатын тағы бір мәселе -мәтіннің тиянақтылығы, яғни аяқталған ойды білдіретіндігі. Оны тақырыптың ішкі мазмұнын ашу деп қана түсінуге болмайды. Мәтіннің аяқталған ойды білдіруі оның құрылымдық бөлімдерінің түгел қамтылуымен де, білдіргісі келген негізгі ойдың толық тиянақты жеткізілуімен де түсіндіріледі.

Оқушыларға меңггертуге қажетті екінші мәселе -мәтіннің құрылымдық біртұтастығы. Оқушыларға мәтіннің құрылысы туралы түсінік қалыптастыру үшін , ең алдымен , мәтін «бірнеше сөйлемнен құралатындығын» жайында белгілі дәрежеде білім берілуі тиіс. Оның себебі , лингвистердің айтуынша , коммуникативтік қарым-қатынастың тілдегі ең кіші бірлігі сөйлем болып табылады және сөйлеу әрекетінің қайсысы болсын, сөйлем құрау арқылы , яғни кез келген ойды сөйлеммен білдіру арқылы іске асырады.

Алайда бастауыш сынып оқушылары алуан түрлі синтаксистік құрылымдарды дұрыс құрастыруға тек тәжірибе жүзінде ғана жаттығады.

Дегенмен грамматика сабақтарында қарастырылатын тілдік мәселелер оқушыны мәтін түзуге үйрету үшін жеткіліксіз болып табылады. Сондықтан , ең алдымен , бастауыш сынып оқушыларын мәтін түзуге дағдыландыру барысында айтылатын ойдың жігін сөйлемдерден дұрыс ажыратып, әрбір ойды (күрделі ойдың бір тармағын) жеке, даралап жеткізуге үйрету және сөйлемдерді орналастырудың ретін , оның заңдылығын білдіру қажет. Бұл жөнінде белгілі ғалым С.Рахметова : «Балаларды өз ойларын , білімдерін белгілі бір жүйемен мазмұндауға , пікірлерін негіздей білуге дағдыландырудың маңызы зор», - дей келіп, мұндағы назар аударатын маңызды нәрсе - «бір пікір алдыңғы пікірден туындап, ал оған жалғас келесі пікір ойды онан әрі кеңейте түсіп, жаңа фактілер білдіруге тиіс» екенін атап көрсетеді.

Жалпы орта мектептің бастауыш сатысында білім беру технологияларының бірнеше түрлері қолданылады. Жаңа технологиялардың бірқатарын «Әдебиеттік оқу» пәні бойынша да қазақстандық шығармашыл мұғалімдер тиімді пайдаланып келеді.

Дамыта оқытудың бір әдісі -деңгейлеп оқыту технологиясы. Деңгейлеп оқыту оқылатын ақпараттың азаюы емес, оқушыларға қойылатын талаптардың әртүрлігі арқылы жүзеге асырылады.

Деңгейлеп оқыту технологиясының басты идеялары:

а/Деңгейлеп оқыту әр оқушыға өз мүмкіндіктерін барынша пайдаланып, білім алуына жағдай жасайды;

ә/ деңгейлеп оқыту әртүрлі категориядағы балаларға бірдей көңіл аударып, олармен саралай жұмыс істеуге мүмкіндік береді;

б/деңгейлеп оқыту мұғалімнің жеке тәжірибесіне негізделеді. Сондықтан да деңгейлеп оқытуда оқушының жеке тұлға ерекшелігіне, психикалық даму ерекшелігіне, пән бойынша білімді игеру деңгейіне, оқушының білімі мен іс-әрекет тәсіліне назар аудару керек;

в/деңгейлеп саралап оқытуда білімді игерудің негізінде төрт деңгейі (міндетті, алгоритмдік, эвристикалық, шығармашылық) қарастырылады.

Деңгейлеп-саралап оқыту