Муниципальное бюджетное образовательное учреждение средняя общеобразовательная школа №3 им. М. И. Кудаева а.Адамий
Красногвардейского района Республики Адыгея
Урок адыгейского чтения
во 2 классе
«Хамид Беретарь. Загадки.
Что это за животные?
(на адыгейском языке)
Подготовила
учитель начальных классов
Ашканова Райзет Нуховна
а.Адамий
2014г.
Муниципальнэ бюджетнэ образовательнэ учреждениеу гурыт общеобразовательнэ еджапIэу №3 М.И.Къудаикъом ыцIэ зыхьырэр
къ. Адэмый
Красногвардейскэ район Республикэу Адыгеир
Адыгэбзэ еджэн урок
Я 2 – рэ класс
Бэрэтэрэ Хьамид
«Сыд псэушъхь ар?»Хырыхыхьэхэр.
Зыгъэхьазырыгъэр
ублэпIэ классым икIэлэегъаджэу
Ащкъэнэ Райзэт Нухьэ ыпхъу
къ. Адэмый
2014 илъ.
Темэр: Бэрэтэрэ Хь. «Сыд псэушъхь ар?». Хырыхыхьэхэр.
Мурадыр: 1. ЗэрагъэшIэгъэ усэ цIыкIухэр езбырэу, IупкIэу, ролым итетэу къеджэнхэу егъэсэгъэнхэр.
2. Хырыхыхьэмэ IупкIэу, хэукъоныгъэ имыIэу, ищыкIэгъэ гущыIэхэр хагъэуцожьзэ къеджэнхэр.
3. ЦIыфым ынаIэ псэушъхьэмэ атетэу зэрадэлэжьэн фаем щыгъуазэ фэшIыгъэнхэр.
Нэрылъэгъу IэпыIэгъухэр: компьютер, проектор.
Урокым икIуакI
1.Урокым изэхэщэн.
Психологическэу урокым фэгъэхьазырыгъэнхэр.(Слайд 1)
Сэ урокым сычIэс,
Сэ урокыр езгъэжьэщт
Ащ сэ сыкIэгушIу
Разведчикым фэдэу зэкIэми салъыплъэщт.
2. Темэр, мурадыр.
Непэ урокэу адыгэ еджэныр «Мэз Дахэм» щыдгъэкIощт. ( Слайд 2). Поэтэу Бэрэтэрэ Хьамидэ псэушъхьэмэ яхьылIэгъэ хырыхыхьэу ытхыгъэмэ нэIуасэ зафэтшIыщт.
3. Унэмк1э гъэцэкIэным иуплъэкIун.
- Сыд фэдэ гъэцэкIэна унэмкIэ шъуиIагъэр?
Пэнэшъу Хьазрэт ытхыгъэ усэ цIыкIухэр езбырэу зэдгъэшIэнэу арыгъэ.
( Слайд 3 )
Айболитыр къэсэгъэлъагъо.
КIэлэегъаджэр: Къеблагъ! Къеблагъ, Айболит! О ухьакI! ГумэкIыгъэ горэ уиIа?
Айболитыр: _ Сэ « Мэз Дахэ» зыщызгъэпсэфынэу сыкъэкIуагъ.Тыдэ щыIэха синыбджэгъу цIыкIухэр? Тыкъягъадж!
КIэлэегъаджэр: Джы Айболит, уиныбджэгъу цIыкIухэм усэхэу къаIощтым къедэIу, къыхэукъохэрэр сымэджэщым тщэщтых.
Айболитыр: Сэ сыхьазыр!
Чэтыур. ( Слайд 4 )
Слъабжъэ чанэу сычэтыу
КIалэ сэ укъысэмыу.
Цыгъо цIыкIумэ сыряпый,
Сэ чэщ реным сымычъый –
Сэ сэшакIо, слъэкI къэмын,
Ушхэ хъумэ сыхэмын.
Мэлыр. (Слайд 5)
Бэмэ сашIэ: сэ сымэл,
Пчэным фэдэу сымыIэл
Хымэ щагумэ садэмыхьэу,
ЦIацIи хъони къэсымыхьэу,
ЦIыкIуи ини сырякIас,
Сыда пIомэ сэ сыIас.
Пчэныр. (Слайд 6)
СыбзэджашIэу сэ сыпчэн,
Хэтэ дапкIэр сэ сишэн.
Агуи шIагъоу сыримыхь,
Ау сэ хэти къысщымыхь
Къысщыхьанха¸сэ сыпхъаш:
БжъэкъошхуитIур сэ сиIаш.
Атакъэр. (Слайд 7)
Сэ сыатакъ,
Ренэу сысакъ.
Нэфыр къэшъы-
Макъэр сэшIы:
Тэдж, умышъхьах,
Нэф къэшъыгъах.
Бзыужъый. (Слайд 8)
Сыбзыужъый,
СыцIыкIужъый,
Сылъыхъоу Iус,
ПчъэIум сыIус.
Шкъун тIэкIу къысэт-
КъэсIощт орэд.
Баджэр. (Слайд 9)
СытхьагъэпцIэу сэ сыбзадж,
Чэт тыгъуным сыфэбзадж
Цэпэ чанхэр ащ ычый
КъыхэсэIушъ сэгъэкIый.
Чэтыр мэзым нэсэгъэсы,
Ыпсэ псынкIэу Iусэгъэзы.
4. Орэдыр къаIо «Чэтэхъо цIыкIумэ яорэд». ( Слайд 10)
ГущыIэхэр: Жэнэ Къ, Орэдышъор: Тхьабысымэ У.
Чэтыр нэм фэмыплъа,
Къазыр лъэпэоса.
Пстэуми тэ талъэплъэ,
ПкIэнчъэу тыщымыса.
Тэхъу, тэхъу,тэхъу,
Щагубзыухэр тэхъу
Iофыр тыгу рехьы,
Федэшхо къытфехьы.
Цып, цып, цып, цып
Щыу¸щыу,щыу,щыу
Iофыр тыгу рехьы
Федэшхо къэтэхьы.
Чэтыжъые цIыкIухэр,
Ахэр зэрэдахэр,
Iусыбэ ятэты!
Псыри алъэхэты.
Жъыу
Зи ахэмызыхэу
ЗэкIэ тэухъумэ
Тадэмышъхьахыхэу
Пчъагъэм етэгъэхъу.
Жъыу
КIэлэегъаджэр. КъэошIэжьха, Айболит уиныбджэгъу цIыкIухэр? (Слайд11 )
Айболит. IупкIэу къеджэным шъо шъуфэIаз
Сыдэу шъухъупхъа?
Сэ сышъуфэраз!
ЗэкIэми къаIо. Тхьауегъэпсэу, Айболит.
5. КIэджыкIыжьын.
- Алфавитым къеджэх.
-ДжэгукIэу «ГущыIэр къэугупшыс»
( Буквэр къытыредзэ, гущыIэр къаIо).(Слайд 12)
- Ребусхэр. (Слайд 13)
У + нэ, гу 3 I, джэ+гу
- «ГущыIэхэр зэхэгъэуцожь» - джэгукI. (Слайд14)
«ГущыIэ лый» ( Слайд 15)
унэ, ины, мыIэрыс, чъыгы
мышъэ, хьэ, баджэ, тыгъужъ
хьампIырашъу, щыды, шы, махъушэ
еджакIу, макIо, тхакIо
Цызэр, баджэр, мышъэр, хьэ
7.Нэм апае физминутк (Слайд 16,17)
- «Хэта зытхыгъэр» - джэгукI.
ЦIыфыр, о цIыфыр,
Чэщ лъэпэнэфи,
Гъэтхэпэ псыхъом
Иоры чэфи,
КIымэфэ мэзым ипхъэшъхьэ джэфи
ЦIыфыр,о цIыфыр,
ЗэкIэ ощ пай,
ЧIылъэ гушIуагъор уидунай. Бэрэтэрэ Хьамид. (Слайд 18)
6. ТемакIэм изэгъэшIэн.
- Пэублэ гущыI.
Непэ мы урокым адыгэ усэкIо пэрытэу Бэрэтэрэ Хьамидэ иусэу « Сыд псэушъхь ар?» зыфиIорэм нэIуасэ тыфэхъущт. Адыгэ поэзием гъэхъэгъэшхо езгъэшIыгъэмэ зыкIэ ащыщ Бэрэтэрэ Хьамидэ. Ащ иусэхэм ипоэмэхэм адыгэ литературэр инэу къагъэбаигъ, кIэхэу ащ къыфахьыгъэхэр макIэп. Ытхыгъэ усэхэр агу къэсэгъэкIыжьых.«Тикъэлэ лъапI», «Дунаем ыцIэр чIыгу»,
«Осэпс», «Ощ пай», нэмыкIхэри.
- Хырыхыхьэмэ сыкъяджэ. (ГущыIэу ищыкIагъэхэр къыпагъэуцожьзэ къаIо.)
- УпчIэмэ яджэуап къатыжьы.
Псэушъхьэу зигугъу къэтшIыгъэхэр сыд фэдэ купэу бгощымэ хъущта? (Щагу псэушъхьэхэр, хьэкIэ – къуакIэхэр)
Сыда аущтэу зыкIаIорэр? Сыд фэдэ псэушъхьэха шъо шъуиунагъокIэ шъуиIэр? ШъуакъытегущыI.
- Зым – зым къыпидзэзэ къеджэх
- Зэгосхэр къызэдеджэх.
ЗэкIэмэ анахь пэблагъэу цIыфым псэушъхьэу иIэр къашIэ. (Слайд 19)
«Ептымэ къыуеты, къыуитырэр бэрэчэт» (Чэмы).
Чэмыр ары. «Псэушъхьэ бэрэчэт» раIо. (Слайд20) Сыда аущтэу зыкIыраIорэр? КъашъуIо. (Ащ щэр, лыр, шъор, щатэр къеты. Адыгэмэ сыд фэдэ шхына щэм хашIыкIэу шъушIэхэрэр? (Щхыу, щатэ, къуаер, къундысыур, къалмэкъ щаир).
Щагу псэушъхьэмэ сыдэущтэу уадэлэжьэн фая? (Зэрытыщтхэр къабзэу, фабэу щытын фае. Гъэмафэм мэкъу гъугъэ IэшIур афэбгъэхьазырын фае.Псы ебгъэшъонхэ фае.
7. Зэфэхьысыжьын.
Непэ урокым тызэджэгъэ хырыхыхьэхэр сыдым фэгъэхьыгъэха? Хэта ар зытхыгъэр? Адыгэ писатель тхакIоу шъушIэрэмэ ацIэ къашъуIо.
8. Оценкэхэр. УнэмкIэ гъэцэкIэн.(слайд 21)
Н. 102-105
Джащ урокыр щытэухы. Зышъугъэпсэф.
Згъэфедагъэ литературэр
Журналэу «Родничок Адыгеи» №2, 2013г, «Жъогъобын», №2, 2014г.
Дышъэ Н.Р, Дзыбэ Т.Я.,ЦIыкIу Б.П, Хавдок С.А. «Нэбзый»
Адыгабзэр зымышIэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм ачIэсхэмрэ апэрэ классым щеджэхэмрэ апае программэ – IэпыIэгъу. Мыекъуапэ – 1997илъ.
Сурэтхэр къызхэсхыгъэр
1.Мэз Дах: http://yakako.ru/tag/oboi-prirody/page/
2.Доктор Айболит: http://www.fc-tyumen.com/index.php/Page-8.html
3.Чэтыу: http://bartholomews.ru/post
4. Мэлы: http://raskraska.ru/book/v.htm
5. Пчэны: http://hobby-mix.net/post1
6.Атакъэ: http://1001mem.ru/id
7.Бзыужъый: http://test.web2edu.ru/shared/Post.aspx?ExpandAll=true&PK
8.Баджэ: http://www.portrait-photo.ru/risunki-lisi.html
9.Чэмы: http://afisha.altune.ru/sergei-penkin-v-germanii.html
10.Чэтыжъехэр зэрышхэхэрэр: http://market.volgaselmash.ru/index.php/katalog/product/view/
Список использованной литературы
Журналы «Родничок Адыгеи» №2, 2013г, «Созвездие», №2, 2014г.
Дечева Н.Р, Дзыбова Т.Я.,Цику Б.П, Хавдок С.А. «Лучик» Программа-пособие по обучению детей адыгейской разговорной речи-Майкоп, отд. кн. изд. 1997г.
Источники иллюстраций
1.Лес: http://yakako.ru/tag/oboi-prirody/page/
2.Доктор Айболит: http://www.fc-tyumen.com/index.php/Page-8.html
3.Кошка: http://bartholomews.ru/post
4. Овца: http://raskraska.ru/book/v.htm
5. Коза: http://hobby-mix.net/post1
6.Петух: http://1001mem.ru/id
7.Птичка: http://test.web2edu.ru/shared/Post.aspx?ExpandAll=true&PK
8.Лиса: http://www.portrait-photo.ru/risunki-lisi.html
9.Корова: http://afisha.altune.ru/sergei-penkin-v-germanii.html
10.Кормушка для цыплят: http://market.volgaselmash.ru/index.php/katalog/product/view/