рассказ и слайд - шоу - это жизнь Мыржакыпа Дулатова. Урок начинается с этапа организаии и пробуждает интерес ребенка. Новое слова загадывали загадки и интереса учащихся перед наяалом занятий, открывает тема урока. Рассказывается о жизни и деятельности поэта. Рассказ изучается учащимся и различных изображнеий. Физминутки в середине урока. Работают со славарем. Читается стихотворение Абая в развитии языка. При подведение итогов урока вапросы.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
10. Балаңызға уәде беріп, жақсы мінез-құлқын ескере отырып, уәдеңізді орындайсыз ба?
11. Балаға қалаған ісін жасауға, өзін ұстауға кедергі жасамай бір күн еркіндік бересіз бе?
12. Басқа бала сіздің балаңызға дөрекілік көрсетсе, себепсіз ренжітсе көңіл аудармайсыз ба?
13. Балаңыздың көз жасы, дөрекі еркелеуі уақытша екенін білесіз, соған қарсы тұра аласыз ба?
Жауабы:
1. Әрқашан жасаймын,келісемін – 3 ұпай
2. Кейде ғана келісемін – 2 ұпай
3. Келіспеймін – 1 ұпай
0-16 – Бала тәрбиесі – сіз үшін үлкен проблема. Бала тұлғасын дұрыс қалыптастыру
үшін педагог немесе психолог мамандардың көмегіне сүйеніңіз.
17-30 – Балаға қамқорлық жасау – бірінші кезектегі маңызды іс. Сіздің бойыңызда
тәрбиелік қабілет бар, тәжірибеде әрқашан бір қалыпты, бір бағыттағы мақсатпен
әрекет етесіз. Кейде қатал, кейде мүлдем жұмсақсыз. Сізге жауапкершілікпен ойлану керек.
31-39 – Бала сіздің өміріңіз үшін ең құнды болғаны. Сіз балаңызды тек
түсініп қана қоймай, әрі ойын тануға, сыйлы көзбен қарауға тырысасыз.
Ата-аналар жиналысының өтілу жоспары
2014-2015 оқу жылы
№
Мазмұны
Мерзімі
Жауапты
1 мәжіліс
1
2
Баяндама
«Жанұядағы тәрбиенің ерекшеліктері»
Ата-аналар комитетін сайлау.
қыркүйек
сынып жетекші
2 мәжіліс
1
2
3
«Мектеп, ата- ана, оқушы арасындағы байланыс»
Психологиялық тренинг
І тоқсан қорытындысы
Әр түрлі мәселелер
қараша
сынып жетекші,
психолог
3 мәжіліс
1
2
3
Баяндама «Кітап — ұстаз, ақылшы дос»
ІІ тоқсан қорытындысы
Әр түрлі мәселелер
қаңтар
сынып
жетекші
4 мәжіліс
1
2
3
«Отбасындағы тәрбиенің ерекшелігі» баяндама
ІІІ тоқсан қорытындысы
Әр түрлі мәселелер
сәуір
сынып жетекші
5 мәжіліс
1
2
3
4
«Жазғы каникул кезіндегі еңбек пен демалыс»
Ата-аналар комитетінің жылдық есебі
ІV тоқсан қорытындысы
Әр түрлі мәселелер
мамыр
сынып жетекші
Ата - жиналысының хаттамасы Хаттама №1
Тақырыбы: «Алғашқы ұстаз — ата-ана»
Күн тәртібі:
А) Кіріспе (сынып жетекшінің сөзі)
В) Ата-анамен ынтымақтастығы (пікір алысу)
Г) Оқушының білім сапасын көтеру
Д)Ата-аналар комитетін сайлау
Жарыссөзге қатысқандар:
Қабылданған шешім:
Ата — аналар жиналысының шешімі:
Оқушыда сапалы білім мен тәрбие болу үшін мектеп және ата-ана тығыз байланыста болуы қажет.
Бала үшін ата-ана тек асыраушының рөлін атқармай, оның білім мен тәрбие алу жолындағы нағыз серіктесі болуы қажет, баламен көзбе-көз сөйлесіп оған әр түрлі жағдайда ақыл-кеңес беру.
Ата-ана баласына көбірек уақыт бөліп қадағалау, бағыттау, бағалау, білім олқылықтарын анықтап дер кезінде көмектесіп отыру. Ата-ана баласына педагогикалық көмек көрсететіндей дәрежеде болуы керек.
Ата–ана өзін-өзі жетілдіру бағытында жұмыс істеу (газет, журнал, теледидар).
Төраға: Музафарова Ж
Хатшы: Садыкова Ақмаржан
Хаттама №2
Қатысқаны :25
Қатыспағаны4
Мақсаты: Ата-аналармен бірлесіп отбасылық тәрбиенің негізгі ережелерін талқылау,бала тәрбиесінде ата-аналардың рөлін көрсету балалармен ортақ тіл табысуға үйрету .
2)Кіріспе сөз.Мұғалім: Құрметті ата-аналар мен сіздерді көргеніме қуаныштымын! Ұлы Абай: «Бір ғана қуанышым бар ол-менің балаларым»-деген екен. Әрбір ата-ана баласының денсаулығы мықты,ең жақсы болуын,талапты болып өсуін арман етеді. Менің ойымша,құрметті ата-аналар, сонымен қатар оның жақсы адам болып өсуін арман ету керек, ол адамдарға және қоғамға пайда келтіріп, «Адам» деген жоғары атаққа ие болып, барлық өмір тіршілігінің сынақтарынан сүрінбей өтіп, жетістіктерге жетеді. «Біз балаларға ұқсамаймыз,балалар бізге ұқсайды» дейтін белгілі тәсіл бар.Ал баланың сізге ұқсауы үшін, сіздің қасиеттеріңізді алу үшін өзіңіз не істедіңіз? Қане,осы орайда тәжірибе алмасайық. Өз отбастарыңызда қалыптасқан,баланың оңды қасиеттерін жетілдіруге бағытталған қандай дәстүрлер бар? Сол туралы әңгімелесейік.
3)Негізгі бөлім: Ата-аналарға «Сіз қандай ата-анасыз?» тест. Олар балалармен қарым-қатынас барысында неғұрлым жиі сөздерді белгілеу қажет.
Жауаптары: 7-8 балл-Сіз өз балаңызбен жүйелі түрде қарым-қатынас жасап отырмасаңыз да,ол сізді құрметтейді.Сіздің көзқарасыңыз оның тұлға болып қалыптасуына көмектеседі.
9-10балл-Балаңыз сізді құрмет еткенімен әрқашан ашық сөйлесе бермейді.Оның тұлғалық дамуы кездейсоқ жағдаяттар ықпалынан болмақ. 11-12балл –Сіздің бала тәрбиесіне мұқияттылау болғаныңыз жөн. Балаңыз сізді құрметтейді,бірақ ол,ата-ананың аялы алақанына,жылы сөздеріне зәру. 13-14балл-Сіздің бала тәрбиесіне байланысты ұстаңған жолыңыз дұрыс емес екенін өзіңіз де білесіз.Балаңыз бен сіздің араңызда сенімсіздік бар-оған көбірек көңіл бөлуге тырысыңыз,оның сөздеріне құлақ асыңыз. Мұғалім: Біздің тестіміз істің шын жағдайына қатысты емеурін ғана, сіздің қандай ата-ана екеніңізді өзіңізден басқа ешкім жақсы білмейді.
4)Әңгіме: Ми шабуылының тәсілі (ата-анаға сұрақ)
Мұғалім: – Құдайдан адамдар бала бер деп жалбарыныпа сұрайды. Адамға неге бала керек? (ата-аналар өз пікірлерін айтады)
Мұғалім: Әрине,бақыты отбасы бұл әрбір адам өміріндегі ең маңыздысы.Бұл туыс және туған адамдар, оларды біз құрметтейміз, оларға сенеміз,қуаныш пен бақыт тілейміз.Әрбір бала дүниеге өз миссиясымен келеді.Ал біз не істейміз? Біз балаларға нұсқаулар бере бастаймыз, ал кейбіреуі өмір жолымен жетелейді.
5) Қазір «Таңғажайып ертегі» слайдын ықыласпен көріңіздер. Осы аңыздың мәні неде? Ол бізді не нәрсеге үйретеді? Слайд: Мұғалім: Бір бала,жарық дүниеге келер алдында құдайдан сұрайды Слайд көру. Мұғалім:Сонымен құрметті ата-аналар,жарық дүниеге келген мына бала сіздердің ықпалдарыңызда және қамқорлықтарыңызда болады. Сіздер оның 1-ші әрбиешілері боласыздар.
Мен бұл бағыттағы іс-әрекеттеріміздің нәтижелі боларына сенемін. Жиналыстың соңында сіздерге алғыс айта отырып,жауап байланыс парағын толтыруды сұраймын.
Хаттама №2
Қатысқаны: 20
Қатыспағаны :10
Күн тәртібінде: 1.Қысқы демалыс кезіндегі қауіпсіздік ережесінің сақталуы
2.ІІ тоқсан қорытындысы
3.Әр түрлі мәселелер
Бірінші сұрақ бойынша сынып жетекшісі Г.Жакупова қысқы демалыс кезіндегі қауіпсіздік шараларының қатаң сақталуын ескертті.Яғни, мынадай ережелерді сақтау керектігін айтып өтті.
Қауіпті жерлерге баруға тыйым салу (тауға, су жағасына қауіпі бар жерлерге)
Жолда жүру ережелерін сақтау
Өрт қауіпсіздігін білу
Кешкі сағат 18.00 ден кейін үлкен адамның қарауынсыз көшеге шықпауын қадағалаңыз.
Ата-аналардан қысқы демалыс кезінде баламыздың өмірі мен қауіпсіздігін сақтауды өз қолыма аламын деген қолхат алынып, қолдары қойылды.
ІІ тоқсан қорытындысы бойынша үздіктер мен екпінділерді айтып өтті. Оқушыларда қандай қиыншылықтар кездесетінін айтты. Оқушыларының қиыншылықтарына тоқталып, оны жою жолын қарастыруды ортаға салды.
Оқушылардың оқу қарқынын арттыруда жұмыс істеу керетігін және үлгерімі төмен оқушылармен жұмыс істеу керектігін баса айтты.
Оқушылардың тәрбиесінде өз беттерімен дайындалуға үйренулеріне бірнеше ұсыныстар жасады.
Ұсыныс: 1.Балалардың өмір қауіпсіздік ережесін сақтау, қадағалау
2.Көбейту кестесін жаттауын қадағалау
Хаттама №4
Қатысқаны : 25
Қатыспағаны: 8
Күн тәртібінде:
1. «Отбасындағы тәрбиенің ерекшелігі» баяндама
2.ІІІ тоқсан қорытындысы
3.Әр түрлі мәселелер
Бірінші мәселе бойынша «Отбасындағы тәрбиенің ерекшелігі» тақырыбында баяндама оқыды.
Ол — бала тәрбиесі. Бала тәрбиесінде алғашқы ұстаз — ата-ана. Бала үшін үй ішінен, ата-анадан артық тәрбиеші жоқ. Адамгершілік, бауырмалдық, татулық, қайырымдылық, әдептілік, инабаттылық сияқты қасиеттер — жанұяда тәрбие балаға сөзбен, теориямен дамымайды, үлкендердің үлгісімен сіңеді. «Әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап қыз өсер» дейді халық даналығы. Бала кішкентай кезінен-ақ әр нәрсеге әуестеніп үлкендерге көмектескісі келеді. Бұған кейбір әке-шеше «жұмысымды бөгейсің, істеп жатқан ісімді бүлдіресің» деп ұрысып жіберуі мүмкін. Бұл қате түсінік. Керісінше, өзің жұмыс істеп жүргенде баланың қолынан келетін ісіне жағдай туғызып, оның үйренуіне көмектескен орынды. Тіпті балаға берген тапсырмаңыздың аяғына дейін орындаулына төзімділікпен бақылау керектігін де ұмытпаған жөн. Өстіп баланың бірте-бірте еңбекке деген болашағына жол ашылады. Әрі істеген ісін ұқыпты да тындырымды орындауына бағыт бересіз. Баланың жақсы ісін мадақтап, терісін оң етіп түсіндіріп отырса, ол да ересектерді сыйлап, кез келген тапсырмасын орындауға қарсылық білдірмейді. Орынсыз ұрысу,зеку, сұрақтарына дөрекі, келте жауап беру немесе әділ талап қоя алмау ата-ананың беделін түсіреді- деп ата-ананың бала тәрбиесіндегі рөліне тоқталып өтті.
Екінші мәселе бойынша ІІІ тоқсан қорытындысын мәлімдеді.
Соңында әр түрлі мәселелер қаралды
Ұсыныс: 1. Бала тәрбиесіне көңіл бөлу
2.Сабағын үнемі қадағалау
Хаттамасы №5 2 «А» сынып ата-аналарымен 04.04.2015 ж күні ата-аналар жиналысы өтті.
Барлығы: 33 ата-ана
Қатысқаны: 30 ата-ана
Күн тәртібінде 1.Жалпы оқулықпен қамту барысы туралы /сынып жетекшісі/ 2. Баяндама: «Оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу» 3. Ағымдағы мәселер Қаралды
І мәселе бойынша оқушыларды жалпы оқулықпен қамту төңірегінде төмендегідей мәселе қозғалды. Сыныпта 33 оқушы оқуда, оқуға қамтылмай қалған ешбір оқушы болған жоқ . Осы оқу жылында оқушылар толық оқулықпен қамтамасыз етілді. Ал келесі оқу жылында оқулықты мектеп беретіні , ал дәптерлер мен хрестоматияны өздері сатып алу керектігі айтылды.Бұдан соң оқушылардың осы І жарты жыл бойынша жеткен жетістіктері мен оқу сапасы туралы әңгімеледі.Хаттамаға қысқа-нұсқа түсірілді . ІІ мәселе бойынша «Оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу» тақырыбында сынып жетекшісі Г.Жакупова баяндама оқыды. «Оқушыларды адамгершілікке тәрбиелеу туралы» - баяндамада отбасындағы, қоғамдағы қоршаған ортадағы тәрбие жөнінде кеңінен баяндады. Тәрбиенің басты құндылығы адам. Адамды тәрбиелеудің сара жолдары сан алуан екенін, оны сан-салалы жолдармен таныстыра отырып, тәрбиенің басты ерекшелігі Ұлттық тәрбиеде екенін, ұлтымыздың бай мол,қажетті тәрбие теориясын бойына сіңіріп өскен жас ұрпағымыз, болашақта іргелі елдің тірегі бола білетіні нақты дәлел. Бұдан соң баяндамада ұлттық тәрбие жөнінде және жалпы тәрбие жөнінде ұлы даналардың нақыл сөздерін айтқан шешендік үлгілерінен мысыл келтіре әңгімеледі. Б. Момышұлы «Тәрбие-туралы бесік жырын айта алмаған анадан ,балаға ертегі айта алмаған әкеден қорқамын» дегені бекер емес. Баяндама хаттамаға қоса берілгендіктен қысқа-нұсқа түсірілді. Қаралды:
1.Оқу тәрбие мәселесі толық қаралды;
2.Оқушылардың оқулықпен толық қамтамасыз етілуі 3.Баяндама толық тыңдалды.
Хаттама №5
04.04.2015 ж
Қатысқаны : 30
Қатыспағаны: 3
Күн тәртібінде:
1. «Баланың бас ұстазы-ата-ана» баяндама
2.
3.Әр түрлі мәселелер
Бірінші мәселе бойынша «Отбасындағы тәбиенің ерекшелігі» тақырыбында баяндама оқыды.
Ол — бала тәрбиесі. Бала тәрбиесінде алғашқы ұстаз — ата-ана. Бала үшін үй ішінен, ата-анадан артық тәрбиеші жоқ. Адамгершілік, бауырмалдық, татулық, қайырымдылық, әдептілік, инабаттылық сияқты қасиеттер — жанұяда тәрбие балаға сөзбен, теориямен дамымайды, үлкендердің үлгісімен сіңеді. «Әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап қыз өсер» дейді халық даналығы. Бала кішкентай кезінен-ақ әр нәрсеге әуестеніп үлкендерге көмектескісі келеді. Бұған кейбір әке-шеше «жұмысымды бөгейсің, істеп жатқан ісімді бүлдіресің» деп ұрысып жіберуі мүмкін. Бұл қате түсінік. Керісінше, өзің жұмыс істеп жүргенде баланың қолынан келетін ісіне жағдай туғызып, оның үйренуіне көмектескен орынды. Тіпті балаға берген тапсырмаңыздың аяғына дейін орындаулына төзімділікпен бақылау керектігін де ұмытпаған жөн. Өстіп баланың бірте-бірте еңбекке деген болашағына жол ашылады. Әрі істеген ісін ұқыпты да тындырымды орындауына бағыт бересіз. Баланың жақсы ісін мадақтап, терісін оң етіп түсіндіріп отырса, ол да ересектерді сыйлап, кез келген тапсырмасын орындауға қарсылық білдірмейді. Орынсыз ұрысу,зеку, сұрақтарына дөрекі, келте жауап беру немесе әділ талап қоя алмау ата-ананың беделін түсіреді- деп ата-ананың бала тәрбиесіндегі рөліне тоқталып өтті.
оқулықтарды мектеп береді ал дәптерлерді хрестоматия кітаптарды ата-аналар өздері алады деп хаттаманы
Екінші мәселе бойынша ІІІ тоқсан қорытындысын мәлімдеді.
Соңында әр түрлі мәселелер қаралды
Ұсыныс: 1. Бала тәрбиесіне көңіл бөлу
2.Сабағын үнемі қадағалау
Тақырыбы: “Баланың бас ұстазы – ата-ана”
Мақсаты: Бала тәрбиесінде ата-ананың алатын орнының ерекше екенін түсіндіру;
оқу-тәрбие үрдісіндегі міндетті жүзеге асыру үшін ата-аналардың белсенділігін көтеру және ынтымақтастықты нығайта отырып, отбасы мен мектеп арасындағы байланысты күшейту.
Әдісі: Сұрақ – жауап, пікірталас, ой бөлісу.
Көрнекілігі: Слайдтар.
Әр адамның бойында күн шуағы бар, тек оған жарқырауға мүмкіндік беру керек. Сократ
Баланың жақсысы – қызық,
Жаманы – күйік.
Абай
“Баланы 5-ке дейін патшадай көтер,
15-ке дейін құлындай жұмса,
15-тен кейін досыңдай сыйла.”
Барысы:
1.Кіріспе. (ІІ тоқсан қорытындысы)
2. Баяндама:«Отбасындағы тәрбиенің ерекшеліктері»
3.Педагогикалық ойын «Кім мәреге бұрын жетеді?»
4. «Баланың бас ұстазы – ата-ана» (пікірлесу)
5. «Миға шабуыл» стратегиясы.
6. Психологиялық тренинг.
І Кіріспе:
— Құрметті ата-аналар, қонақтар! Бүгінгі «Баланың бас ұстазы — ата-ана» атты отырысқа хош келдіңіздер! Сіздермен бас қосып пікір алысудағы мақсатымыз отбасындағы бала тәрбиесін дұрыс жолға қою, білімге деген ынтасын арттыру. Сонымен қатар ата-аналардың бала тәрбиесіндегі шешуі табылмай жүрген мәселелері болса, ойымызды ортаға салғалы отырмыз.
Алдымен, сіздердің көңіл-күйлеріңізді көтеру мақсатында «Шаттық шеңбері»
тренингін өткізгелі тұрмын. Ал, құрметті ата–аналар, қолымыздан ұстап, шаттық шеңберіне тұрайық. Мен сіздермен кездескеніме өте қуаныштымын. Осы дөңгелек шеңберді неге шаттық, жылулық шеңбері деп атаймыз? Қалай ойлайсыздар? Шеңберге тұрудың үлкен бір қасиеті бар. Шеңберіміз — көктегі жылу беретін күн сияқты дөңгелек. Шеңберге тұрып, бір-бірімізді жақсы көре аламыз, жақсылық пен жылулығымызды сыйлай білуге үйренеміз.Міне, сондықтан бұл шеңберді жылулық, шаттық шеңбері деп атаймыз. Енді бәріміз жақсылық тілеп, шаттана қуанып, күлкімізді сыйлайық. Әр ата–ана өзін өзінің атына екі-үш сын есімін қосып таныстыру.
Енді өткен ІІ оқу тоқсанының қорытындысына тоқталып өтейін.
5«А» класында барлығы 18оқушы бар.Оның қызы-10, ұлы-8.
Жалпы класс құрамы жақсы.Кластағы білім сапасы 78% .
Оқу озаты-8, оқу екпіндісі-9.
Жекеленген пәндерден білім сапасы мен оқушылардың және кластың жетістіктері туралы айтылады, слайдтар арқылы тақтада көрсетіледі.
“Балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу – ата-ананың табиғи құқығы, әрі парызы”
Қазақстан Республикасы Ата Заңы, 27-бап, 2-тармақ.
“Әкелер мен аналардың, аталар мен әжелердің өз балалары мен немерелері алдындағы жауапкершілігін ата-аналар күнделікті есте ұстауға тиісті”
“Қазақстан 2030” бағдарламасы
ІІІ. Педагогикалық ойын. «Кім мәреге бірінші жетеді?»
Сіздің балаңыз сізді қатты қуантты (бір ісімен). Сіз не айтасыз? Қалай қолдайсыз? (балаға мадақтау сөздерін айтып, мәреге бірінші жетуге тырысады). (Тамаша! Жарайсың құлыным! Сенсіз мен не істер едім? Өте жақсы! Мақтанашым менің! Қандай тамаша! т.б.).
І V.Бүгінгі «дөңгелек үстел» мынадай сұрақтар төңірегінде өрбиді:
1.Отбасындағы бос уақытты қалай пайдаланасыздар?
2.Балаңыздың досы кім, оның қандай іс-әрекетін, қылықтарын білесіз?
3.Білім сапасын көтеруде ата-ана ролі бар ма?
4.Кез-келген ісіңізді тастай салып, баламен айналыса аласыз ба?
5.Балаңыздың қандай пәндерге бейімділігін байқадыңыз.
6.Сізді ерекше толғандыратын қандай жағдайлар?
V. «Миға шабуыл» стратегиясы.» Бүгінгі тақырыппен байланысты, яғни бала туралы мақал-мәтелдер айту.
VІ Психологиялық тренинг "Алтын дән"
Қорытынды
Баланың сапалы білім алуы мұғалімге, балаға, ата-анаға байланысты екенін талдадық, соның ішінде білім негізі — стандарт талаптарын орындау, яғни күнделікті сабаққа дайындалу кезінде оқушыға мұғалім мен ата-ананың көмегі, қадағалауы, уақыт бөлуі міндетті түрде қажет.
«Тек қана ата-аналармен бірге, жалпы күш-жігерді біріктіру арқасында мұғалімдер балаларға үлкен адамдық бағыт беруі мүмкін.» В.А.Сухомлинский
Жоғарыдағы даналық сөзге сүйенсек, мұғалімдер балаларға үлкен адамдық бағыт беруі үшін тек ата-анамен бірігіп жұмыс істеу керек екенін ескерткен. Сондықтан, балаңыздың тамағының тоқтығы мен көңілінің көктігіне қарайтын, құр асыраушысы рөлінен шығып, ендігі жерде, сіздің алдыңызда балаңыздың білім алу жолындағы серіктесі болу міндеті тұр.
Кітап-ұстаз,ақылшы дос
Кітап-ұстаз, ақылшы дос
Балалар, бұл жол басы даналыққа, Келіңдер, түсіп байқап, қаралық та, Бұл жолмен бара жатқан өзіңдей көп. Соларды көре тұра, қалалық па?! Даналық – өшпес жарық, кетпес байлық, Жүріңдер, іздеп тауып алалық та? Алғашқы кітап баспасы ағаштан жасалды. Қазақ кітап баспасы Ресейге қосылған соң қалыптасты. Тұңғыш қазақ кітаптары 1800 жылы шығарыла бастады. Енді Т.Дәуренбеков ағаларыңның «Кітаптар мұңы» әңгімесіне құлақ асайық. Мектептің отын қоймасына біреу бір құшақ кітап әкеліп тастады. Есік қайта жабылуы мұң екен, шеткеірек түскен бірі басын көтеріп алды. «Қайда келдім?» дегендей жан-жағына қарап сәл отырды да, жанында жатқан көршісін түртті. Ол қозғала қоймап еді, жұлқып-жұлқып қалды. -Ей, тұрсаңшы! Қайда келдік? Тірімісің өзің? -Ой, мазамды алма. Бүйткен тірлігі құрысын! Мұнан да парақтарымның пәре-пәресі шығып ұшып кеткені жақсы еді. -Не боп қалды? Жалғыз сенің басыңа келді деймісің бұл қасірет. Биылғы оқу жылын зорға аяқтап шықтық. Басыңды көтер. Жөн сұрасайық. Кімсің өзің? Сыртың бүп-бүтін ғой. -Сыртымды қайтесің?! – деді анау жер таяна орнынан әрең тұрып. Сыртым бүтін болғанмен ішім түтін. Ана тілі оқуғымын. Мен үшін авторлар түн ұйқысын төрт бөліп, қанша қызмет етті десеңші! Баспа қызметкерлері әрбір әрпімді жекелей теріп, көз майын тауысып па еді? Сонда кім үшін? Балалар оқысын, сауатын ашсын, адам болсын деген ізгі ниет еді ғой бәрінікі. Мен де, қолымнан келгенше, өз бойымдағы білімді беріп, балаларды адамгершілік парасатқа тәрбиелеуге тырысып бақтым. Сөйткен күнім не болды? Сорым қайнағанда, Адырбай деген баланың қолына түсіп, бір жыл болмай мына күйге ұшырадым. Егер, күтіп ұстаса, келер жылы мені басқа балалар оқымас па еді? Қайтейін, өткен күнім есіме түссе, сай-сүйегім сырқырайды. Іші бауырымнан сау жерім қалмады. Жыртылмаған,, шимайланбаған, сия тамбаған парағым кемде-кем. -Біздің де оңып тұрған жеріміз жоқ, әріптесім. Ендеше, мұңдас болдық. Мен «Ежелгі дүние тарихы» оқулығы боламын,- деді бірінші кітап. Сотқарбай деген баланың меншігіне тидім. Әдепкіде оқулық болып болып, мектеп босағасын аттамағаныма қуанған едім. Оным көпке бармады. Бірнеше күн өтпей-ақ, Сотқарбай көзімді бақырайтып қойып, суретімді сиямен бастырып-бастырып сызып тастады. Онан көтеріп жүруге ауырсынды ма, кейде өзіне керекті бір беттерді жыртып алатынды шығарды. Оқу жылы аяқталған күні мектеп ауласында доп қылып тепкілеп-тепкілеп, сілікпемді шығарды да, тастап кетті. -Әріптестер, қанша айтқанмен «Ана тілімін» ғой. Менің айтқаныма құлақ асыңдар. Бұл жерде тек кішкентайлар емес, жоғары сынып оқушылары да кінәлі-ау! -Дұрыс айтасың, «Ана тілі»,- деді қаракөлеңкелеу жерде жатқан бір кітап. -Менің оқушым үйінде парақтарымды жыртып алып, кептер жасап ойнағанда қой демейді ғой үлкен ағасы. Сондағы сылтауы: «Оқу жылы аяқталды». – бірақ-деді «ана тілі» сөзін қайта жалғап,- шындығын айтқанда, әркім өз дүниесіне ұқыпты болуы кекрек қой. Ондай балалар жоқ та емес,, бар. Бар емес-ау, көп. Алайда олардың бір кемшілігі –Адырбай мен Сотқарбай сияқтыларға достық ақыл айта алмай келеді. Мысалы, менің өзім сияқты құрдасым болды. Екеуіміз – мектеп кітапханасына бір күнде түстік. Қызық болғанда, сыныпта да парталас болдық.. Міне, оқушы деп оның иесін айт. Ондай баланың қолына түссең, арманың болмас шіркін! Кітабыңа шаң жуытпайды. Керек бетін белгілеу үшін, парағын қайырып бүктемейді. Қағаз салып қояды. Сызбайды., сия тамызбайды. Оның «Ана тілі» кітабы қыстап су жаңа күйінде шықты. -Енді бізді не істер екен?- дейді кітап. -Әлде жинап-жинап отқа тамызық етер ме екен? От деген сөзден бәрі де селк ете қалды. Бір сәт үндері шықпай, іштен тынды. -мүмкін, бір кәдеге жаратар. Түптер,- деді «Ежелгі дүние тарихы» сәлден соңбасу айтып. -Түптер,-деді оны кекетіп әлгі кітап. -Түптесе сені түптер, ал түптеуге келмейтінін тұттай жалаңаш бізді қайтеді? Көрмеймісің, көзге түсуге де ұялып, бір түкпірге бұқпалап отырғанымды. -Пысықтығына қарағанда есеп кітабы боларсың, – деді оған «Ана тілі». -Дұрыс айтасың. Бізден енді оқулық шықпайды. Осы отырған бәріміз де жарымжанбыз. -Әріптестерім, отқа тамыздық қылады деп ұнжырғыларың түспесін,-деді «Ежелгі дүние тарихы» жұбата сөйлеп. -Мен тарихты білсем, бізді фабрикада жуып, тазартып, баяғыдай ақ қағаз жасап, баспаханаларға жөнелтеді. Тек келесі жолы ұқыпты оқушының қолына түссек деңдер. -Соны айтсаңшы,-деді бірдей жамырап.Есіңе сақта! 1. Кітапты ұқыпты, таза ұстау керек. Өздеріңнен кейін оны көптеген балалар оқитынын есіңнен шығарма 2. Кітапты төсекте жатып, ас ішіп отырып оқыма, кітап оқуды үлкен ой еңбегімен оқу керек 3. Кітапты қалай болса солай оқыма. 4. Кітапты жыртуға, сызуға болмайды. 5. Кітапханада шулауға болмайды, өйткені басқаларға кедергі келтіресің. 6. Кітап бетіне сурет салма! Ұлы адамдарымыз кітапты жоғары бағалаған. Алғаш қазақ балаларына арнап «Әліппе» оқулығын жазған кім? Оның балаларға арнап жазған өлеңін кім біледі? Балалар бүгінгі тәрбие сағатымыздан көп нәрсені үйрендік. Кітап балаларға білім беруде, жан – жақты тәрбие беруде әр түрлі әдеби шығармалармен таныстырады. Сондықтан «Кітап – білім бұлағы» деп бекер айтылмаған. Кітап. Бәрекелді балалар! Ақылына ақы сұрамайтын асыл қазына- кітаппен достықтарың үзілмесін. Әрқашан жүздеріңіз жарқын болсын, жолдарыңыз даңғыл болсын! Ал, жақсы балалар. Мұғалім: Қымбатты оқушылар! Кітап сендерді мәңгі сенімді достарың, серіктерің болсын. Кітап қадірін білетін жақсы балалар көбейе берсін. Кітапты жыртпай, кірлетпей, бүлдірмей таза ұстау – бәріміздің міндетіміз. Бізде кітаптары қапталған, өте таза, ұқыпты ұстайтын оқушылар да арамызда бар. Олар жауапкершілікті түсінген оқушылар. Кітап – ең сабырлы ұстаз Өзінің биік, таза, рухани қасиетімен Кітап – мәдениет пен руханиятты қорғауда теңдесі жоқ қару болып табылады. Кітап – адамзат баласына ағарту һәм білім сыйлай береді. Кітап беттерінде адамзат тіршілігінің сан қилы құпия сырлары сақталған. Кітап – уақыт пен кеңістіктің тынысына толы адамзат ойының жемісі. Адамзат кітапқа өзінің қасиетті сезімі мен жан жылуын сеніп тапсырған. Кітап біздің алға жылжуымызда, катаклизмдерден арылуымызда, адамгершіліктің биік шыңына көтерілуде өлшеусіз ақыл қосады. Кітап – ең сабырлы ұстаз. Тек кітап қана қайырымдылық пен айуандықтың, ақиқат пен жалғанның ара жігін айнытпай танып білуге үйретеді. Кітапты аялайық, құрметтейік, кітапқа адал болайық! Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасының Президенті Кітап ақылына ақы сұрамайтын алтын қазына. Әлішер НАУАИ Кітап- шебер ұстаз, тілсіз мұғалім. Кітап- адал пейіл, асыл дос. Кітап- мұхит, сол мұхиттан не терең? Мен біліммен ылғи дос боп өтер ем
Баяндама «Жанұядағы тәрбиенің ерекшеліктері»
Халқымыздың сан ғасырдан бергі даналығына құлақ ассақ, «Адамның бақыты — балада» деген екен. Кез келген адам өзі өмір бойы қуып жете алмайтын бақыт деген құдыретті сөздің өлшемі өмірінің жалғасы ұрпағымен келетініне мән бермеуі де мүмкін. Біреу бақытын байлықтан тапқысы келсе, екінші біреуі даңқ пен атақтан, мансап пен қызметтен іздестіреді. Мұның бәрі түсінген адамға қолдың кірі сияқты нәрсе. Адамға нағыз бақытты — тәрбиелі ұрпағы ғана сыйлай алады. «Адам ұрпағымен мың жасайды» деген сөз тегін айтылмаса керек. Олай болса адам өмірінің мәні — өз ұрпағы.
Шыр етіп сәби дүниеге келген сәттен бастап ата-ана алдында нәзік те қиын, қыр-сыры мол үлкен қоғамдық міндет тұрады. Ол — бала тәрбиесі. Бала тәрбиесінде алғашқы ұстаз — ата-ана. Бала үшін үй ішінен, ата-анадан артық тәрбиеші жоқ. Адамгершілік, бауырмалдық, татулық, қайырымдылық, әдептілік, инабаттылық сияқты қасиеттер — жанұяда тәрбие балаға сөзбен, теориямен дамымайды, үлкендердің үлгісімен сіңеді. «Әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап қыз өсер» дейді халық даналығы. Бала кішкентай кезінен-ақ әр нәрсеге әуестеніп үлкендерге көмектескісі келеді. Бұған кейбір әке-шеше «жұмысымды бөгейсің, істеп жатқан ісімді бүлдіресің» деп ұрысып жіберуі мүмкін. Бұл қате түсінік. Керісінше, өзің жұмыс істеп жүргенде баланың қолынан келетін ісіне жағдай туғызып, оның үйренуіне көмектескен орынды. Тіпті балаға берген тапсырмаңыздың аяғына дейін орындаулына төзімділікпен бақылау керектігін де ұмытпаған жөн. Өстіп баланың бірте-бірте еңбекке деген болашағына жол ашылады. Әрі істеген ісін ұқыпты да тындырымды орындауына бағыт бересіз. Баланың жақсы ісін мадақтап, терісін оң етіп түсіндіріп отырса, ол да ересектерді сыйлап, кез келген тапсырмасын орындауға қарсылық білдірмейді. Орынсыз ұрысу,зеку, сұрақтарына дөрекі, келте жауап беру немесе әділ талап қоя алмау ата-ананың беделін түсіреді.
Ата — ана — бала тәрбиесіндегі басты тұлға. Сондықтан әке де, шеше де балаларының жан дүниесіне үңіліп, мінез-құлқындағы ерекшеліктерді жете білгені жөн. Балалармен әңгімелескенде олардың пікірімен де санасып отырған орынды. Өз баласымен ашық сөйлесе алмай, сырласа білмейтін ата — аналар «Екеуміз де жұмыстамыз, кешкісін үй шаруасынан қол тимейді, баламен сөйлесуге уақыт жоқ» дегенді айтады. Бұл дұрыс емес. Баламен сөйлесуге тіпті арнайы уақыт бөлудің қажеті жоқ. Әке мен шеше ұл-өыздармен үй шаруасында жұріп-ақ әңгімелесіп, ой бөлісуге неге болмасқа. Жанұядағы жанжал, үлкендердің аузына келген сөздерді айтуы, баланың көзінше басқа біреуді сөгуі, біреудің сыртынан өсек айтуы балаға теріс әсер етеді. Бала алдында әке-шешеғ үй ішінің үлкендердің әдептілік танытқаны жөн. Мысалы, арақ пен темекінің толып жатқан зиянын біле тұра, балалардың көзінше арақ ішіп, үсті-үстіне темекі тартқандар бар. «Көрінген таудың алыстығы жоқ» дейді, ертең-ақ ұл өсіп ер жетеді, қыз өсіп бой жетеді. Сонда арақ пен темекінің зиянын қалай ұқтырамыз.
Негізінен жанұяның шырқы бұзылған, ата-анасы маскүнемдікке салынған немесе жарамдық жағынан азғынданған ортада бала, жасөспірім қашанғы жиренішті көріністі, ондағы айқай-шу мен дау-жанжалға, ұрыс-керіске шыдап жүре бермек. Басқа өмір аңсайды немесе теріс тәрбиеге тез бой алдырып үлгереді, егер осы теріс жолға мүлде бет бұрып кетсе, онда бәйтеректің бір бұтағы қисық өсті дей беріңіз. Бақытсыз қыз, бұзақы ұл осыдан шығады. Сонда негізгі кінәні кімнен іздейміз?!
Жас шыбықты қалай исең, солай өседі ғой. Иә, «Ұяда не көрсең ұшқанда соны ілерсің» демекші ата-ана тәрбиесі бала өмірінде үлкен із қалдырады. Баланың бойына барлық жақсы қасиеттерді дарыту, тіпті жанында жүрген достарына дейін мән беру, табиғат сыйлаған дарыны болса дамыту, дұрыс білім алуына жағдай жасау — ата-ананың басты парызы. Ендеше бала тәрбиесінде ұсақ-түйек дейтін ешнәрсе жоқ және сол нәрседен де қателесуге қақымыз жоқ. Бала — әр жанұяның бақыты. Олай болса, өз бақытымызды бағалай білейік
