Ғылыми жоба: "Қаз қауырсыны"

Ақмола облысы Жақсы ауданы

Қ.Өскенбай атындағы Қима орта мектеп

Қабден Ілияс Манасұлы

4 «А» сынып оқушысы

Жетекшісі:

Байжигитова Ботагөз Балтаевна

“ Қаз қауырсыны”

Жобаның тақырыбы :

Жобаның мақсаты: Қаз қауырсынының пайдасын зерттеу

Жобаның міндеті: Қаз қауырсынының негізгі қызметі және түрлерін не үшін қажет екенін зерттеу.

Қаз түрлері

Ақ қаз – қанаттарының ұшы – қара, реңі – таза ақ, орташа денелі (2-3 кг). Тұмсығы және аяқтары – қызыл. Басқа қаздардан айырмашылығы – күшті болғандығы, оны жалғыз өкіл ретінде көбінесе жеке туысқа бөледі. Ақ қаздар түлеу кезінде көп, кейде сансыз шоғырлар түзіп, орасан үлкен топқа жиналады

Ақ бас қаз – басы ақ желкесінде екі қара жолағы бар ашық реңді, орташа денелі (2-3 кг). Бауыры жерден жоғары көтеріледі. Басқа қаздардан тек қана реңі мен емес, өмір сүру дағдысымен де ерекшеленеді. Сондықтан кейде оны жеке   «Eulabeia»  туысына бөледі. Орта Азияның тау жүйелерінде өмір сүреді. Ақ маңдайлы қаз – сұр қазға ұқсас орташа денелі қаз. Оның тұмсығының айналасында үлкен ақ теңбіл бар.

Шиқылдақ қаз – қаз туыстың ең кіші денелі 2 ,5 кг. Ақ маңдайлы қазға өте ұқсас, одан дене мөлшерімен ғана емес, көзінің айналасындағы сары шеңбермен және ұшқан кезде едәуір ұшқыр қанатымен де ерекшеленеді. Бұл қаздың даусы атауына сәйкес – оның басқалардан айырмашылығы шиқылдайды. Тау өзеннің жағасын бойлай ақ маңдайлы қазбен қатар, бұталы жарларда ұялайды, алайда сандары өте аз.

Сұр қаз - едәуір ұзын мойынды, басы кішкене және аяғының ұзындығы қалыпты, ірі денелі (4,5 - 6 кг шамасында) сұр түсті қаз. Ол реңі бойынша үй қазына ұқсас. Үй қазы қолтұқымдарының  көпшілігі осы түрден бастама алған. Сұрғылт қоңыр түсті, көлденең жолақтар болады. Тұмсығы – сарғыш, тұмсық ұшы – ақ, аяғы – ашық қызыл. Дауысы – ерекше қаңқыл. Аналығы 3-9 күлгін немесе ақшыл жұмыртқа туып, айға жуық жұмыртқаларды басады. Балапандар 2 ай шамасында    қанатына көтеріледі.

Қанаттары және иық белдеуі

Ұшуға бейімделуге байланысты қанаттары мен иық белдеулері ерекшеліктері болған. Қазтардың оң жақ және сол жақтағы бұғаналары бірігіп кетеді —мұны "айыр"сүйек деп атайды. Ол иық белдеуіне серпімділік қасиет береді.

Қанат скелеті бес саусақты жануарлардікі сияқты бірнеше сүйектерден тұрады

Қаз қауырсынының құрлысы

Қауырсындар орналасу ретіне қарай 4 ке бөлінеді

1 . Ұзын қауырсындарды - қақпа қауырсындар,

2. Құйрығындағы ұзын қанаттарын -

бағыттаушы қауырсындар.

3. Қанатының үстін жауып жататын

қауырсындары - қанат жабушы

4. Құйрық үстінгі қауырсындар

Дала қазының қауырсындары Қанаттың қалақшасын түзетін ұзын қауырсындар – қанат қағушы қауырсындар деп аталады. Қанат үстіндегі ірі қауырсындар денені ауада ұстайды. Құйрықтағы ірі қауырсындар – құстың ұшу бағытын өзгертуге және қонған кезде ұшуды баяулатуға жәрдемдесетін бағыттаушы қауырсындар деп аталады.

Үй қаздарының қауырсындары Қаз қауырсыны адам үшін пайдасы зор. Қауырсындары үздіксіз түлеп отырады. Үй қаздарының қауырсындары екіге бөледі . Қауырсын желпуіш және мамық қауырсын.

қауырсын желпеуіш

мамық қауырсын

1. Қауырсын желпеуіш Денесінің сыртын қалыпты қауырсын жауып тұрады. Оны «қауырсын желпеуіш» деп аталады Қауырсын сабағының жоғарғы пәр бекіген бөлімі сабағы деп аталады. Пәр ұзын бірінші дәрежедегі мұртшалардан қалыптасады. Екінші дәрежедегі кіші мұртшалардың ұсақ, көптеген ілмешектері болады. Осы ілмешектер өз ара байланысып, бір серіппелі тақташа желпеуіш құрайды. 2.Мамық қауырсыны. Мамық және нағыз мамық қауырсындар көбірек болады. Олардың негізгі қызметі — организмдегі жылуды жоғалтпайды. Сондықтан жастық жасауға пайдаланылған. Мамық қауырсындардың арасында, мұртшалары жоқ жіпше тәрізді қауырсындар да кездеседі .

Ұшу қанаттары

Үндістердің көсемдеріне арналған бас киімі

Менің жұмысым

Қауырсыннан гүл картинкасын жасау

Қорытынды:

Ертеден қаздың еті мен майы пайдалы екенін білеміз. Сонымен қоса қаз қауырсынының пайдасы өте зор. Ол таза жұмсақ мамық жүндерімен ерекшеленеді. Онымен жұмсақ төсектер, қылқаламдар, шағын сыпырғыштар және сәндік үшін бас киімдерге де қолдануға болады. Алдағы уақытта қаздың қауырсынын пайдаға асыруға өз үлесімді қоссам деймін.

Ұсынысым

• 1. Қазіргі кезде қаздың санын көбейтсек.
• 2. Адамдарға қазды атпауды ескертсек.
• 3. Аталған зерттеу жұмысыма сәйкес жасалған бағдарламамды алдағы уақытта жүзеге асыру мүмкіндіктерді пайдаланып қаз мамығын пайдаға асырытын жұмыс жүргізсем