Ойын балалар ?шін айналада?ыны танып білу т?сілі,ж?не ма?сатты педагогиялы? т?сілі «Ойын ойнап, ?н салмай ?сер бала, болар ма?»-дегендей, ойынны? ма?ыздылы?ын к?руге болады. Ойын ар?ылы баланы? болаша? ?міріне есік ашып оны? ізденпазды?, тап?ырлы? ?абілетін ояту с?здік ?орларын молайту.
Ойынны? негізгі ерекшелігі –балалар ?н т?нсіз ойнамайды. Тіпті бала жал?ыз бол?анны? ?зінде де с?йлесіп ж?реді. Ойын процесінде с?йлесу ?арым ?атынасы ?лкен роль ат?арады. С?йлесе ж?ріп, балалар пікірлесіп, ?сер алысып, ойынны? т?пкі ниеті мен мазм?нын аны?тайды. Ойынны? негізгі ??рылымды? элэменттері мыналар: ойынны? ?зінен туатын ж?не балалар жасайтын немесе ересектер ?сынатын ойын ережесі.
?азіргі та?да балаларды? дитактикалык ойын ?рекетін артыруды? проблемалы? о?ытуды? ат?арадын роліні? ерекше екендігін ?мытпа?ан ж?н. Ойын ар?ылы балаларды? к?з?арасы, болаша??а деген т?сінігі ?алып тасады. Дидактикалы? ойын балаларды? ой ?рісін, ?иял, сезімін дамытып, с?йлеу тіліні? жетіліуін ?алыптастырады. Балаларды о?ыту прцесін т?рбелеу ?шін, оларды? ойынына т?рыс к?з?арас ж?не басшылы? жасау ?ажет. [1]
Ойынны? т?пкі ниеті-б?л балаларды? нені ж?не ?алай ойнайтыныны? жалпы аны?тамасы.
Мысалы; «Д?кен», «Аурухана», «?ш?ыштар», «Отбасы»,ж?не т.б.о болып ойнайды.
Ізденіс іс-?рекетіне ба?ыттал?ан ойындар.
??рылымы бойынша дидактикалы? ойындарды мынадай т?рлерге жіктейді;
1.Сюжеттік –ролдік ойындар;
2.Жатты?у ойындары.
3.Драмалы? ойындар.
4.Ша?армашылы? ойындар.
5.?деби-музыкалы? ойындар.
Халы? ойындарыны? педагогикалык м?нкіндіктеріне с?йкес мынадай жіктемесібар: 1.Білімдендіретін (Білім беретін) ойындар.
2.Т?рбелейтін ойындар. 3. Дамытатын ойындар.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Дидактикалы? ойындарды? бала ?міріндегі ма?ызы »
Сауран ауылы МКҚ « Көркем ясли» бакшасысының тәрбиешісі Сандыбаева Булбул Нурланқызы
Дидактикалық ойындардың бала өміріндегі маңызы
Ойын балалар үшін айналадағыны танып білу тәсілі,және мақсатты педагогиялық тәсілі «Ойын ойнап, ән салмай өсер бала, болар ма?»-дегендей, ойынның маңыздылығын көруге болады. Ойын арқылы баланың болашақ өміріне есік ашып оның ізденпаздық, тапқырлық қабілетін ояту сөздік қорларын молайту.
Ойынның негізгі ерекшелігі –балалар үн түнсіз ойнамайды. Тіпті бала жалғыз болғанның өзінде де сөйлесіп жүреді. Ойын процесінде сөйлесу қарым қатынасы үлкен роль атқарады. Сөйлесе жүріп, балалар пікірлесіп, әсер алысып, ойынның түпкі ниеті мен мазмұнын анықтайды. Ойынның негізгі құрылымдық элэменттері мыналар: ойынның өзінен туатын және балалар жасайтын немесе ересектер ұсынатын ойын ережесі.
Қазіргі таңда балалардың дитактикалык ойын әрекетін артырудың проблемалық оқытудың атқарадын ролінің ерекше екендігін үмытпаған жөн. Ойын арқылы балалардың көзқарасы, болашаққа деген түсінігі қалып тасады. Дидактикалық ойын балалардың ой өрісін, қиял, сезімін дамытып, сөйлеу тілінің жетіліуін қалыптастырады. Балаларды оқыту прцесін тәрбелеу үшін, олардың ойынына тұрыс көзқарас және басшылық жасау қажет. [1]
Ойынның түпкі ниеті-бұл балалардың нені және қалай ойнайтынының жалпы анықтамасы.
Мысалы; «Дүкен», «Аурухана», «Ұшқыштар», «Отбасы»,және т.б.о болып ойнайды.
Ізденіс іс-әрекетіне бағытталған ойындар.
Құрылымы бойынша дидактикалық ойындарды мынадай түрлерге жіктейді;
1.Сюжеттік –ролдік ойындар;
2.Жаттығу ойындары.
3.Драмалық ойындар.
4.Шағармашылық ойындар.
5.Әдеби-музыкалық ойындар.
Халық ойындарының педагогикалык мүнкіндіктеріне сәйкес мынадай жіктемесібар: 1.Білімдендіретін (Білім беретін) ойындар.
2.Тәрбелейтін ойындар. 3. Дамытатын ойындар.
4. Жеке тұлғаны әлеументтендіретін ойындар. 5.Диагностикалық ойындар.
Жоғары көрсетілген жіктемелердің барлығының да мазмұны өте қызық және өзіндік ерекшеліктерге толы.
Ойынның сюжетті, мазмұны-бұл оның жанды тұлғасын құрайтын, ойын әрекеттерінің, балалардың өз ара қарым қатынастарының дамуын, көп жақтылығын және өз ара байланысын анықтайды.Ойынның мазмұны оны қызықты етеді ойнауға ықылас пен ынтаны қоздырады. Ойын процесінде балалардың өздері ойнаушылардың мінез-құлқы мен өзара қарым-қатынастарын анықтайды және реттейтін ереже белгілейді. Ойын бала үшін нағыз өмір. Олай болса тәрбеиеші ойынды ақылымен ұйымдастыра білуі қажет. Ол балаларға жақын болуға, олардың ойындарының сүйікті қатысушысы болуға тиіс. Ойын көбінесе серуен кезінде ұйымдастырылады. Сондықтан аулада арнаулы, ғимараттар (кемелер, автобустар), көпдеген құрылыс материалдары күректер, доптар, секіргештер болуға тиіс. Оның сонымен бірге сабақ оқытумен де тығыз байланысты. Ойын ешқашанда өзінің қызық-тылығын жоғалтпайды, тек оның мазмұны, сипаты өзгереді. Ойындар мазмұнына қарай, өзіне тән ерекшеліктеріне қарай сюжетті –рольді,дидактикалық құрылыс ойындары,қймылды ойындар, ұлттық ойындар болын бөлінеді.[2]
Сюжеті - рольді ойындар мектепке дейінгі балаларға тән,ең сипатты ойындар болып табылады. Ол балалар өмірінде елеулі орын алады. Сюжеті- рольді ойындарының ерекшелігі сол, оны балалардың өздері жасайды. Ойынның дербез әрекеті айқын өнерпаздық және шығармашылық сипаты болады. Бұл ойындар ұзақта қысқада болуы мүнкін.
Сюжеті - рольді ойында бейнелеу құралы роль мен ойын әрекеттері болып табылады.
Мысалы: «Дүкен»ойынын ойнағанда балалар сатушымен сатып алушының әрекеттеріне, ал «Аурухана»ойынын ойнағанда дәрігер мен науқастың әрекеттеріне еліктейді.
Драматизиялык ойындарда мазмұнын рольдер, ойын әрекеттері қандайда бір әдеби шығарманың, ертегінің т.б. сюжетті мен мазмұнына сәйкес болады. Ол сюжетті -ойынға ұқсас. Драматизия ойында балаға қандай болсын айқын тәсіл көрсетпеу керек ойынның шынмәнінде ойын болғаны дұрыс.
Құрылыс ойыны бір жағынан сюжетті- рольді ойынға ұқсас, және соның бір түрі болып саналады. Балалар ойын үстінде көпірлер, стадиодар, театрлар, цирктер т.б. ірі құрлыстар салады. Құрылыс ой- дарында олар қоршаған заттардың, құрылыстардың көшірмесін жасап, құр бейнелеп қана қоймайды, сонымен бірге, өздерінің шығармашылық ойын, жобалық міндетерінің өзіндік шешімін енгізеді. Дидатикалық ойын формасы кішкене балаларға мейлінше тән оқыту формасы болып табылады. Геометриялық пішіндерге арналған дидатикалық ойындар . Мысалы:Балаларға біреуі артық немесе кем санды тауып, атауды үйрету. «Дәл сондай пішінді тап» ойынның мақсаты: геометрялык пішіндер жайлы білімдерін бекіту, пішіндерді атауға, ажыратуға, салыстыруға жаттықтыру. Ойынның құрал- жабдықтары: бала саны бойынша құлыптың суреттері, геометриялық пішіндер. Ойынның мазмұны: алдарыңдағы сыйқырлы құлыпты ашуды ұсыну. Құлыптың кілттері де сыйқырлы, геометриялық пішіндерден құралған екенін айту. Әр бала құлыпқа сай келетін кілті алып құлыпты ашады.[2]
«Пішіндерді боя»
Мақсаты: 1.Түстерді тани білуге үйрету.
2.Ойын элементерін пайдалана отырып математикаға қызығушылықтарын артыру.
Көрнекілік: Геометриялық пішіндер
Балаларды ұйымдастырып, оларға ақ бет қағаздағы пішіндердің суреттері таратылып беріледі. Бұл суреттегі пішіндер боялмаған.Тәрбиеші балаларға тақтаға боялған пішіндерді ұсынады. Балалардың міндеті сол тақтадағы түстеріне қарап алдарындағы пішіндерді сондай түспен бояды.Мұндай ойын балалардың түсінулерін және шапшаңдықтарын шыңдайды.
Дидатикалық ойынның нәтежесі қандай жолмен болсада өту емес, балалардың білімді игеру, ақыл-ой қызметін дамытуда, өз ара қарым қатынас-жасайда жеткен жетістіктерінің көрсеткіші. Дидатикалық ойындарда да балалардың алдында қандайда бір міндеттер қойылады , оларды шешу үшін назарды жұмылдыру, ерікті зейін қою, ережені ой елегінен өткізе білу т.б.[3]
Олар балардың түйсіну және қабылдау қабілетін тамытуға ұйымдарын қалыптасуға, білімді менгеруге көмектеседі. Дидатикалык ойындар айнала мен табиғат пен таныстыру сабағында жиі қолданылады. Дидатикалык ойындар топ бөлмесінде, аулада, залда, учаскеде өткізіледі. Дидатикалық ойынның ортасында ойыншықтармен ойын құралдары. Әрбір топта дидатикалық тұрғыдан жабдықталған қуыршақ,оның күнделікті тұтынуына керек барлық заттардың комплектері болу керек. Қиымыл ойындары балалардың қозғалысын жүгіру, секіру, өрмелеу, лақтыру, қағып алуды жаттықтыруға, дамытуға және жетілдіруге мүнкіндік береді.
Қимыл ойындары баланың жүйе- псикалық дамуына, жеке басының аса маңызды салаларының қалып тасуына да әсер етеді. Қимыл ойында ережелер ұйымдастырушы роль атқарады, олар ойынның барысын, жүйелілігін, ойнаушылардың қарым- қатынасының, баланың мінез-құлқын анықтайды. Қимыл ойындары үйдің пішінінде және серуен кезінде бірнеше баламен немесе бүкіл топпен өткізіледі. Олар сондай –ақ денешынықтыру сабағының құрамына енеді. Балалар ойынды игер соң өздігінен ойнай алады. Қимылды ойындарды ұлтық ойындар желісінде ұйымдастыруға болады. Мысалы: «Соқыр теке», «Көкпар», «Асық», «Бәйге», «Тақия тастамақ» т.б. ойындар жатады. Бала өмірінің кезеңі ойын арқылы жетіледі. Сол сияқты ойындарда топта жас ерекшелігіне сай жүргізіледі. Ойын балалаға сабақтада серуенде де өте қажет, тіпті бала жай демалып отырғанның өзінде де ойын үстінде болады. Қимылды ойындар баланың жас кезеңінде өтеді.
Өмірдегі түсінігі еліктеуі бақылауы осы ойын үстінде көрініс табады.
Қортынды айтқанда: Дидатикалық ойындардың бала өміріне маңызы өте зор...
Қолданылған әдедиеттер:
1. Қазақстан ұлттық энциклопедия «Алматы» -2007ж.
2. А.Т. Ақжанова.Б.П.Мырзатаева «6-7 жастағы балалардың ұлттық психологиясын қалыптастыру »-Алматы 2008ж.
3. Ғ.Дүкендаев «Мектеп жасына дейінгі далаларды ойын арқылы адамшылықке тәрбиелеу»-Алматы, «Рауан» 1992
