Дарынды балаларды ай?ындау ж?не дамытуда?ы ?ылыми- ?дістемелік ?ызметті ?йымдастыру жолдары

Дарынды балаларды айқындау және дамытудағы ғылыми-

әдістемелік қызметті ұйымдастыру жолдары

Бұлақ көрсең, көзін аш...

Әрбір мемлекеттің болашағы мектебінде шыңдалады.”Адам ұрпағымен мың жасайды” демекші, болашағы бар ел ғана тарих бетінде ұлт болып жазылмақ! Сонау ХІХ ғасырда ағартушылық-демократтық бағыттың негізін салған Шоқан,Ыбырай,Абайлардың, ұлттың ұстазы болған Ахметтің,жалыны мен жігері жанған Міржақып пен Мағжандардың ұлы мұратын жүзеге асыруға атсалысып жүрген СІЗДЕРГЕ, құрметті әріптестер, дарынды баланы ашуда, тәрбиелеуде Сәттілік тілейміз!

“ Қашан бала ғылым-білімді махаббатпен көксерлік болса, сонда ғана оның аты Адам болады.” Абай.

“” ... Бізге керегі шын дарындар. Нарық қол-аяғымызды қалай қыспасын, мемлекет өзінің талантты ұлдары мен қыздарын,нағыз әдебиет пен өнерін жасайтын тарланбоз жүйріктерін қолдауға, қорғауға міндетті.” Н.Ә.Назарбаев.

“ Көп білген кісі кемеңгер кісі емес,білгені елге пайда келтірген кісі-кемеңгер.” Эсхил.

“ Неге біз алға үнемі ұмтыламыз? Өйткені өмірдің мәні-жаңалық ашу ғой...” Л.Н.Толстой

Дарындылыққа байланысты көкейкесті сан қилы сұрақтар:

1.Дарындылық, данышпандық, қабілеттілік дегеніміз не?

2.Дарындылықтың пайда болу негізінде қандай себеп жатыр: тұқымқуалаушылық па, әлде тәрбие ме?

3.Оқушы дарындылығын, оның әлеуетті қабілетін қалай анықтауға болады?

4.Дарындылықты анықтайтын психодиагностикалық әдістемелердің қайсысы нәтижелірек?

5.Неліктен кейбір адамдардың (Паскаль, Моцарт, Гете,Гаус, Архимед т.б.) қабілеті ерте жасында байқалады, ал тағы басқа біреулердікі ( Ньютон, Гегель, Дарвин, Менделеев, Декарт т.б.) ересек жаста пайда болады?

Дарынды оқушыны-дарынды ұстаз ғана дайындай алады.

Оқушы дарындылығының дамуы, қабілетінің ашылуы-ұстаздың және мектеп басшыларының тұлғалық қасиеттеріне, кәсіби біліктілігіне тікелей байланысты...

“ ... Көптеген табиғи талант дарынсыз ұстаздардың кесірінен жойылып кетеді.Олар дарынның табиғи құбылысына терең бойлай алмай,тұлпарды есекке айналдырып құртып тынады.” Плутарх.

Жаңашыл педагогтер оқушының жеке тұлғалық абройын барынша құрметтеуге, оның шығармашылық қабілеттері мен бейімділіктерін, өздігімен ойлау қабілетін дамытуға, жағымды эмоциональдық педагогикалық үрдісті қалыптастырып, одан педагогикалық зорлықтың барлық түрін аластатуға бағытталған ізгіліктік стратегиясымен сипатталады .

Сондай - ақ дарынды оқушылармен нәтижелі жұмыс жасайтын мұғалімнің кәсіби “бейнесі” мынадай қасиеттерден тұрады: жоғары кәсіби біліктілік, даралық қасиет, білімпаздық, ойлап табуға және ғылыми зертеу жұмысына қабілеттілік, кәсіби қызметін өздігінен жетілдіруге ұмтылушылық. Дарынды оқушымен жұмыс мұғалімнің өзіне, қызметіне және кәсіби біліктілігіне жаңа, жоғары талаптар қояды. Тіпті оның кәсіби жетілуіне өзгеше емтихан болып табылады.

Оқушылардың шығармашылық қабілетін арттырып, ынталандыру үшін сабақтарды мынандай жолдармен өткізуге болады .

2) Сабақты түрлендіріп өткізу. 

3) Сабақта оқушылар өздері жасаған суреттер, схемаларды пайдалану . 

4) Техникалық құралдарды тиімді қолдану .

5) Сабаққа қатысты бейне-таспаларды,фильмдерді көрсету. 

1)Сабақта кең көлемде көрнекі құралдарды пайдалану.

Дарынды оқушымен жұмыстың негізгі мақсаты

Ал мақсатқа жету-оқу бағдарламасын тереңдетіп оқыту және оқушының танымдық белсенділігін дамыту арқылы жүзеге асырылады.

Олардың шығармашылық жұмыста өзінің қабілетін іске асыруға дайындығын қалыптастыру.

Б. Д. Эльконин шығармашылыққа мынандай анықтама береді: «Шығармашылық - бұл ерекше тұрғыдағы жасампаздық, жаңадан жасалған нәрсе бұрынғы нәрселердің механикалық қайталануы емес, өзінің сонылығымен, біртумалығымен ерекшеленетін болса, өзін - өзі куәландыратын, дәлелдейтін болса, онда бұл нәрсені туғызған шығармашылық акт туралы сөз қозғауға болады.

Бір нәрсені жасауға, тудыруға деген қабілеттілік балаларда мектеп жасына дейін де көрінеді. Адам бойындағы қабілеттерді дамытып, олардың өшуіне жол бермеу адамның рухани күшін нығайтып, өзін - өзі табуына көмектеседі. Өйткені, адам туынды ғана емес, тудырушы, жаратушы да. Ол өзін - өзі шынайы болмысына бастайтын жол іздеуі керек. Адам өзін - өзі жетілдіруге де, сонымен қатар, сонымен қатар өзін - өзі жоюға да қабілетті болады. Адамның өз болмысын тануға ұмтылуға көмектесіп, тереңде жатқан, талап тілегін, қабілеттерін дамыту, сол арқылы оған толыққанды өмір сүру үшін жаңа рухани күш беру білімнің ең маңызды мақсаты болып табылады»-деп көрсетілген Қазақстан Республикасы Орта білімді дамыту тұжырымдамасының жобасында. Кез - келген дамыған өндіріс қазіргі таңда шығармашылықпен жұмыс жасауды талап ететін адамды қажет етеді. Шығармашылықпен жұмыс жасайтын адамның негізгі іс - әрекеті ақыл - ойға, әрі алған білімді басқа таныс емес іс - әрекетте тасымалдай алуға негіздейді.

Арнайы дайындықтан өтпеген мұғалімдер дарынды оқушымен жұмыс жүргізгенде төмендегі қиындықтырды кездестіреді:

Көптеген жағдайда ұстаздар дарынды оқушыға немқұрайды қарайды және олардың ішкі жан дүниесіне үңіле алмайды

Диагностикалық әдістерді білмегендіктен, дарынды оқушыны анықтауда төмен нәтижелер көрсетеді

Дарынды оқушымен жекелей, арнайы жұмыс жргізілмейді

Дарынды оқушыларға тапсырма дайындағанда олардың қиындығына, сапасына емес, көптігіне көңіл бөлінеді

Дарынды оқушыларға тапсырма дайындағанда олардың қиындығына, сапасына емес, көптігіне көңіл бөлінеді

Дарынды оқушымен жұмыс жүргізуде ғылыми-зерттеу жұмыстарының қажеттілік деңгейі.

Оқу мекемесінде мектеп басшылар тарапынан дарындылықты дамытуда ғылыми-әдістемелік қолдау көрсетіліп отырған, өзіндік дайындығы бар ұстаз төмендегі қасиеттерімен дараланады:

• Дарындылықты анықтау, дамыту мәселесіне ерекше көңіл бөледі, сол бағытта талмай жұмыс істейді
• Дарындылықты анықтау, дамыту мәселесіне ерекше көңіл бөледі, сол бағытта талмай жұмыс істейді
• Жұмысқа қажетті ақпарат және түрлі әдіс-тәсілдерді үнемі тауып, тиімді пайдалана алады .
• Педагогикалық үрдісті диагностикалау жұмысын жүргізе алады, одан қорыт ынды шығарып отырады
• Педагогикалық үрдісті диагностикалау жұмысын жүргізе алады, одан қорытынды шығарып отырады

Мұғалімнің бағыт-бағдарына қойылатын талаптар :

• Дарынды оқушымен жұмыстың әлеуметтік қажеттілігін сезінуі;
• Оқушымен қарым-қатынастың болуы;
• Нәтижелі әдіс-тәсілдерді талмай іздеп, пайдалану;
• Дарынды оқушының ата-анасымен тығыз байланыста болуы.

Мұғалімнің біліміне қойылатын талаптар

• Пәнін мемлекеттік стандарт деңгейінен жоғары деңгейде білуі;
• Қызмет нысанын, педагогикалық үрдісті білуі;
• Жеке тұлға теориясын, оны қалыптастырудың әдіс-тәсілдерін білуі;
• Заман талабына сай жаңа технологияларды білуі;
• Дарынды оқушының оқуда ғана емес, басқа да көрсеткіштеріне көңіл бөлуі;
• Шығрамашылық тапсырмалар дайындай білуі т.б.

Дарынды оқушы-бұл жақсы оқитын оқушы ма?

• Бұл пікірді белгілі ағылшын психологі П.Торранс зерттеп,шындығында бұл пікірдің ұстаздар қауымы арасында жиі кездесетінін дәлелдеді.Дегенмен, П.Торранстың пайымдауы бойынша мұғалімге көп қисынсыз сұрақ қоятын,көбіне, түсінбеушілік туғызатын, қияли, әр нәрсеге өз көзқарасы бар, яғни дәл осы қасиеттер оқушының шығармашылық дарындылығын көрсететінін айқындаған. Сондықтан осы қағиданы естен шағармаған жөн.

Мұғалімнің іскерлігіне қойылатын талаптар:

• Дарынды анықтау әдістерімен жұмыс жасай алуы;
• Дарынды оқушыны ( жекелей және топпен) оқытуға арналған тереңдетілген бағдарлама құрастырып, тұрақты жұмыс жүргізе алуы;
• Дарынды оқушыны зерттеуге психодиагностикалық күнделік жүргізуі;
• Оқытудың инновациялық технологияларын, дифференциалды әдісін қолдана білуі;
• Оқушылармен қарым-қатынасты психологиялық тұрғыда сауатты орната білуі;
• Дарынды оқушыны оқытудың нәтижесін нақты бағалай білуі;
• Дарынды оқушының ғылыми-ізденіс жұмыстарына жетекшілік жасай білуі;
• Дарынды оқушыны олимпиадалар мен сайыстарға дайындауда жетістікке жете алатында деңгейде дайындай алуы;
• Дарынды оқушының ата-анасына педагогикалық психологиялық көмек көрсете білуі.

Ғылыми-зерттеу жұмысына баулу жолдары:

• “ ...Адам баласынан адам баласы ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселерден озады” Абай.

Ғылыми зерттеудің тақырыбын таңдап алу; ( «яғни проблемыны қалай табуға болады?” қағидасы).

• “ Оқып үйренбесең,өнерге де, даналыққа да қолың жетпейді” Демократ.

Табысқа жету, проблеманы шеше білу. (Әр жетістік –мәресіне жеткен проблема).

Ғылыми жобаның моделі:

• Жоба құрылымы:
• Тақырыптың өзектілігі;
• Мақсаты, міндеті;
• Болжамы;
• Зерттеу кезеңдері;
• Эксперимент әдістемесі;Зерттеу жаңалығы;
• Қорытынды.

“ Естимін-ұмытпаймын, Көремін -еске сақтаймын, Істеймін-түсінемін” Қытай даналығынан

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА

РАХМЕТ!!!