Бесік -жас сәбидің ақ отауы

Мазмұны

• Пікір оқушыға
• Мақсаты
• Міндеті
• Болжам
• Кіріспе
• Негізгі бөлім
• Бесік жабдықтары
• Қазіргі заманғы нәресте керуерттері
• Қорытынды

Алматы облысы Іле ауданы М.Мақатаев атындағы №13 орта мектептің 2«д» сынып оқушысы Алмасқызы Заринаның «Бесік сәбидің ақ отауы» атты тақырыптағы жоба жұмысына   Пікір Алмасқызы Зарина Алматы облысы Іле ауданы М.Мақатаев атындағы №13 орта мектептің 2«д» сынып оқушысы. Зарина сыныпта топ басшысы, оқушылар арасында ерекше көзге түседі десем қателеспеймін. Сабақ зерек, алғыр, оз бетімен әдеби шығармаларды оқуды ұнатады. «Бесік сәбидің ақ отауы» атты тақырыптағы жоба жұмысын 25-ші наурыздан бастады№ Осы уақыт арасында бесіктің қасиеті туралы оқып біліп, дәлелдеу барысында Заринаның жобаға ерекше қызығушылық танытқаны байқалды. Зарина бос уақытын тиімді пайдаланады. Ата-анасының көмекшісі үміт күтер қыздарының бірі. Ойы ұшқыр, батыл, епті оқушы. Ғылыми әдебиеттегі анықтамалармен танысып, бақылау жүргізу барысында, зертелген нәтежиелерге талдау жасай отырып бесіктің қасиетін, өзіне тән ерекшеліктерін біле бермейтіндігін айтып екеуміз сөз қозғадық. Болашақта осы тақырып төңерегінде көптеген мағұлматтар ала отырып, зерттеу жұмыстарын жүргізіп, көзбенен көріп, дәлелдегісі келеді. Бұл жұмыс өзіне қатты ұнайтыны байқалды. Осы жұмысты келешекте ары қарай жалғастыру жоспарында бар.       Жетекші: Қайранбаева Гүлнар Еркембековна .

Мақсаты:

Қазақтың киелі мүлкі бесіктің пайдасын анықтау және дәлелдеу.

Бесіктің бала дамуына әсерін зерттеу.

Бесіктің құрылысымен танысу.

Бесікке байланысты салт-дәстүрлерді зерттеу.

Міндеті:

• Бесіктің нәресте денсаулығына пайдасын насихаттау.
• Бесікке қатысты салт-дәстүрлерді жаңғырту.
• Қазіргі жастарды баласын бесікке бөлеуге үндеу.

  Болжам:

Егер ата-бабамыздан қалған қасиетті бесікті қадірлеп, онын құдіретін түсініп, еліміздің ертеңі болатын нәрестенің дені сау, салт-дәстүрге қанық болып өсетін еді .

КІРІСПЕ

Қойнында халық ер жеткен

Қазақы бесік тал бесік

Тәуелсіз күнге жеткізген

Киелі бесік, ән бесік !

Бесіктегі нәрестенің дені сау, тәні таза, дене бітімі жарасымды, әдемі, сымбатты болып өсуінде киелі бесіктің құдіретті орны ерекше.

Дүниеге келгеннен бастап бесікке бөленген сәбидің өсіп жетілуі, мінез-құлық ерекшелігі, дем алу, ұйықтау,тазалық қасиеттері ерекше ұлттық тәрбиеге негізделген.

• Қазақ бесікті қарағайдан, қайыңнан, көбіне талдан иіп жасайды.
• Себебі тал басқа ағаштай емес иілмелі, морт сынбайды, құрт түспейді. Бесікті «тал бесік» деп атаудың сыры осында. [2]

• Ата-бабаларымыз бесікті өте тапқырлықпен, данышпандықпен жасаған. Ол екі жаққа қарай тербетіліп, тепе-теңдікті сақтап тұратындықтан, сәби есейе келе қанша, бұлқынса дааударылып кетпейді.
• Тербеткенде адам қолы шаршамайды, баланың басы ерсілі –қарсылы шайқалмайды, жылы әрі таза болады. [3]

Бесік жабдықтары

• Бесіктің жабдықтарына келсек, олар – жастық, құс төсек, жөргек, бесік көрпе, қолбау, тізебау, тізе жастық, екі тартпасы, түбек, шүмек. Шүмекті қойдың асық жілігінен жасаған, ол айрықша аппақ болуы үшін сүтке қайнатылған . [1]

• Қазіргі жан-жақты дамыған заманда адам қолданысы үшін әртүрлі заттар, техника, түрлі жиһаздар шығып жатыр. Оның ішінде сәбилерге арналған кереуеттер де бар. Бұл керуеттер ата-бабамыз пайдаланған бесікті әрі ысыруда. Көптеген жастар бесік баланың аяқ-қолын таңып, қысып жатады, сондықтан қимылы азайып, аурушаң болады деп, бесіктен бас тартып жатады. Егер бұл рас болса, ғасырлар бойы бесікке жатып келе жатқан қазағымның балаларынан алып-алып батырлар, ақылгөй билер шықпас еді.
• Керісінше, бесік баланың денсаулығына, ми қызметінің дұрыс дамуына үлкен септігін тигізеді. [1]

Қазіргі заманғы нәресте керуеттері

Әрине, бесік пайдалы екен деп, баланы күні-түні таңып қоюға болмайды. Арасында шешіп алып, аяқ-қолын созып, жаттығулар жасау керек. Бала бесікте жатпаған уақытта бесік көрпешелерін далаға күннің көзіне, қыста аязға жайып алу қажет.[2]

Бесікке салу дәстүрі

• Нәрестені бесікке салар алдында бесікті міндетті түрде аластайды. Отпен: адыраспанмен, сіріңкемен аластауға болады. Аластаудың мақсаты бала ұйықтап жатқанда шошынбасын, ұйқысы тыныш болсын дегені [1]

«Тыштыртыма» ырымын жасау

• Баланы бесікке бөлерден бұрын тыштырма ырымы жасалады. Бесіктің түбек тесігі арқылы бауырсақ, кәмпит және басқа тәтті дәмдер жапа тарамағай астына тосылған алақандарға тасталады. Басқарушы әйел, «тышты ма» дегенде, қасындағы әйелдер іле – шала «тыштым» деп шу ете түседі. Әрбір жақсылықты үнемі шашу шашумен қарсы алатын халқымыздың бұл дәстүрі балаға бесік құт дарытсын деген ниетпен туған рәсім. [4]

Баланы бесікке оң жағынан әкеліп салады

Баланы бөлеп болған соң баланың ұйқысы қалың болсын деген ниетпен бесіктің үстіне тоғыз қабат көрпе жабады да, бесік жырын айтады.

  .

Бата

  .

Бесік — ата-бабамыздың бізге қалдырған баға жетпес мұрасы, ал оны қастерлеп, бағалай білу — бізге міндет.

Жас аналарға, балалы болғалы отырған болашақ аналарға айтар кәдем сәбилеріңіздің бойын бесікке үйретудің қамын жасаңыздар. Бұл көненің қажетсіз қалдығы емес, бұл ақылды аналарға арналған «ақылды жиһаз».

Мен болашақта ата-бабамыздан қалған салт-дәстүрлерді жаңғырту кезінде үлкен үлес қосамын дегім келеді.

Ғасырлар бойы өзін-өзі ақтап, атадан балаға мұра болып келген киелі бұйым бесікті халық арасында мейлінше насихаттай отырып, дүкендерде көптеп сатып, халық сұранысын қамтамассыз етуге жағдай жасар едім .

• Бесік — ата-бабамыздың бізге қалдырған баға жетпес мұрасы, ал оны қастерлеп, бағалай білу — бізге міндет. Жас аналарға, балалы болғалы отырған болашақ аналарға айтар кәдем сәбилеріңіздің бойын бесікке үйретудің қамын жасаңыздар. Бұл көненің қажетсіз қалдығы емес, бұл ақылды аналарға арналған «ақылды жиһаз». Мен болашақта ата-бабамыздан қалған салт-дәстүрлерді жаңғырту кезінде үлкен үлес қосамын дегім келеді. Ғасырлар бойы өзін-өзі ақтап, атадан балаға мұра болып келген киелі бұйым бесікті халық арасында мейлінше насихаттай отырып, дүкендерде көптеп сатып, халық сұранысын қамтамассыз етуге жағдай жасар едім .

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Қасиманов С. Қазақ халқының қолөнері – Алматы, Қазақстан,

2.Көкшеева З. Бесік жырлары – эстетикалық мәдениетті қалыптастыруы

3.Өмешұлы Ә. Бесіккее бөлеу зиян ба? Парасат, №7

4.Әмірғазин Қ. Қазақ қолөнері, Алматы, 2004 ж .

• Назар салып көргендеріңізге рахмет