Бастауыш мектеп о?ушыларыны? логикалы? ойлау т?сілдерін дамыту

Бастауыш мектеп о?ушыларыны? логикалы? ойлау т?сілдерін

дамыту

Бастауыш сынып баланы? логикалы? ойлауын дамытуды? негізгі кезе?і деп есептеледі. ?йткені логикалы? ойлау, бейнелік ойлауды? негізінде ?алыптасады, кейінірек ау?ымы ке?ірек м?селелерді шешуге, ?ылыми білімдерді ме?геруге м?мкіндік береді.

?стаз ?ауымы о?ушылар?а мейілінше тере? білім беруге тырысады. Алайда «к?п білген кеме?гер емес, білімін пайдалана білген кеме?гер» демекші, білім тез ескіреді, ма?ыздылы?ы жойылады, о?ыту тиімділігі т?мендейді. Оны? ?стіне мектепте о?ытылатын п?ндерді? мазм?ны заман талабына сай к?рделеніп келе жатыр. О?ушы ?ыс?а мерзімде жалпылан?ан білім к?лемін ме?геру ?ажет. Сонды?тан о?ушыларды? ойлауын дамыту, оларды? бойында логикалы? ойлау операцияларын ?алыптастыру ж?не тиімді жолдарын іздестіру м?селесі ?азіргі та?да ?стаз алдында т?р?ан міндетті? бірі.

Б?л міндеттерді шешу ?шін м??алім танымды? іс-?рекетті?, таби?атты? шы?у тегін, неден т?ратынды?ын, оны о?ушыларда ?алыптастыру кандай ретпен ж?зеге асатынды?ын білуі керек.

Бастауыш мектеп о?ушыларыны? танымды? іс-?рекетті? бір т?рі -логикалы? ойлау т?сілдерін ?алыптастыру.

Логикалы? ойлауды? дамуы ед?уір ш??ыл, ?ар?ынды т?рде ?теді. Сонды?тан о?ушыларды? к?пшілігі бастауыш ойлау т?сілдерін жо?ары сыныптарда ?ана емес, тіпті жо?ары о?у орындарында да ме?гермейді. О?ушыларды? логикалы? ойлауын дамыту м?селесін шешу ?стаз?а ауыр ж?к арттыратыны с?зсіз. О?ушылардын ойлауында?ы ?ателікті бай?ап, сол ?атені? м?н-ма?ынасын т?сіндіріп, ойлау ж?йесіндегі тізбектілікті, ойлау іс шараларын д?рыс ?алыптастыра білу ушін ?стаз?а логика саласынан кажетті теориялы? білім керек. Сол себепті о?ыту практикасында б?л бір б?лек дидактикалы? м?селені к?райды. ?лемдік педагогикалы? практикада б?л м?селені шешуді? кейбір ?рдістері пайда болуда. Оларды? бірі - о?ыту ?рдісінде ресми аспектіге назар аудару. Білім беру ж?йесінде осы ба?ытта дамып келе жаткан елдер (Жапония, О?т?стік Корея, Сингапур, т.б) ?здеріні? дамуында елеулі жетістіктерге жетіп, со?гы 10 жыл ішінде ?лемдік дамуды? алды??ы ?атарына косылды.

Педагог ?алымдар, атап айт?анда, Н.Н. Поспелов, Ю.А. Петров, А.Н. Леонтьев, И.А. Гибш «Логикалы? ойлау» ??ымына на?ты аныктама берген.

Логикалы? ойлауды дамыту дегеніміз:

барлы? логикалы? ойлау шараларын (талдау, жина?тау, салыстыру,
жалпылау, саралау) арнайы ж?йелі т?рде ?альштастыру;
ойлау белсенділігін, ?збеттілігін дамыту;
ауыстыру, ?згерту ?рекетін, я?ни объектіні ?згерте білу ?абілеттерін
жетілдіру.

Осы аныктамалар негізінде логикалы? ойлауды дамыту ж?йесі т?мендегідей ??рамдас б?ліктерден т?рады:

Логикалы? ойлау операцияларын ?алыптастыру.

Талдау
Жина?тау
Салыстыру
Жалпылау
Саралау

Ойлау белсенділігін ?збеттілігін дамыту:

?рт?рлі болжам, пікір айта білу;
м?селені шешуді? бірнеше ?дістерін ?сыну;

Ауыстыру (трансформация) ?рекетін жетілдіру:

заттарды б?ліктері ар?ылы ??растыру;
объектілер топтарыны? арасында?ы ?атынастарды аны?тай білу.
Ойлауды? логикалы? формаларын игеруді? ?зі ойлауды? жетілген

бейнелі формалары ретінде игерілмейінше, толы? к?нсыз к?йде ?алып отырады. Дамы?ан к?рнекі схемалы? ойлау баланы логика табалдыры?ына жеткізеді. Логикалы? ойлауды игеріп бол?аннан кейін, бейнелік ойлау ?зіні? м?нін ешбір жо?алтпайды.

Бастауыш сынып о?ушыларыны? ойлауын дамытуда екі негізгі саты бай?алады. Бірінші сатыда (ол шамамен І-ІІ сыныпта?ы о?ушылар?а тура келеді) оларды? ойлау ?рекеті к?біне мектеп жасына дейінгі баланы? ойлауын еске т?сіреді. О?у материалдарын талдау б?л жерде к?рнекі ?сер ету жоспарында басым болады. М?нда балалар на?ты заттар?а немесе оны? д?л баламаларын бейнелеуге с?йенеді (м?ндай талдауды кейде т?жірибелік немесе сезімдік деп атайды).

Ойлауды дамытуды? екінші кезе?і осы ?згерістермен байланысты І-ІІ сыныпта-а? м??алім балалар?а игерілетін м?ліметтерді? жекелеген элементтері арасында?ы болатын байланысты к?рсету ?шін ерекше ?ам жасайды. Жыл ?ткен сайын осындай байланыстар немесе ??ымдар арасында?ы ?атынасты к?рсету ?шін талап ететін тапсырмалар к?лемі ?л?ая береді.

О?у материалдарын балаларды? ойлау ?абілеті жетерліктей жас ерекшеліктерін ескере ?йымдастырса ?ана, оны? ойлау ?абілетіні? дамуына м?мкіндік туады. Сонды?тан да м??алім балаларды ?немі ойланып о?у?а ба?ыттау?а тиіс, б??ан о?у ?рдісін ж?йелі ?йымдастыру, саба?та бала логикасын д?рыс дамыта алатын м?мкіндіктерді мол пайдалану ар?ылы ?йретуге болады.

О?ушылар?а ?з бетінше жаса?ан ой шараларыны? д?рыс- б?рысты?ын тексерткізу, оларды бір м?селені? ?зін т?рлі жолдармен шешуге ?немі ба?ыттап отыру (тап?ырлы? пен зеректік), логикалы? ойлауды кажет ететін мысалдар ??растырту, есептер шы?арту, шы?армалар жаздырту баланы? логикалы? ойлауын т?рбиелеуді? тиімді жолы. Баланы? логикалы? ойлауын дамыту ?шін талдау, жина?тау, топтау ж?не с?рыптау?а арнал?ан мынадай жатты?улар ж?ргізуге болады. Бала?а бірнеше затты? суреті к?рсетіледі. Бала сол суреттерге ?арап талдап, топтап, ж?йелеп, логикалы? ой ?орытындысын шы?ара білуі керек.

О?ушыларды? ой-белсенділігін, саналы ойлана білуін дамыту, жетілдіру - м??алімні? міндеті. Бастауыш сынып о?ушылары ?р н?рсені болса да білуге ??мар, ?ызы??ыш, ?олымен ?стап, к?збен к?ргенді жа?сы к?реді, с?йтіп барлы? зейіні со?ан аударылады.

Бастауыш сынып о?ушыларыны? ойлау ?абілетін дамытуда математика саба?ыны? алатын орны ерекше, ?йткені математика саба?ыны? ?рбір ж?мысы ой-белсенділігін кажет етеді. О?ушыларды? жас ерекшеліктерін, ?абілстін, ой-?рісін ескере отырьш, саба? барысында о?ушыларды? ойлау ?абілетін жетілдіретін жатты?у ж?мыстары ж?ргізіледі.

?арапайым пайымдау ар?ылы о?ушылар ой ал?ырлы?ын, ойлау ?абілетін дамытып, тез шешімге келеді. О?ушыларды? ойлау белсенділігін дамытатын ж?мыстарды? та?ы бір бірі - ойын.

Ойын - балаларды? негізгі іс-?рекеттеріні? бір т?рі. Бала ?мірі ойын?а байланысты. Бала ойынсыз ?сіп, ?ркендей алмайды. Б?л ?мірді? зандылы?ы. Е?бек ?стінде адамны? к?птеген ерекшеліктері дамиды, ?мір с?ру барысында ол т?рлі жолдармен жары??а шы?ады. Мысалы, ?лкендер ?здеріне т?н ерекшеліктерін е?бектену барысында к?рсетсе, ал мектеп о?ушылары саба? ?стінде, ойын ?стінде к?рсетеді. Ойын - о?ушыларды сергітіп, ойлан?ышты?, ізденушілік ?абілетін арттырады. Ойын балалар ?шін к?рделі ?рекет. Балалар білімді ойын ар?ылы да ала алады ж?не ?лкендерден ?йренеді. Ал ойынны? ?з ма?саты, жоспары, т?рбиелік м?ні, ?ажетті заттары, ерекшеліктері болады. Сол ойын ар?ылы бала ?мірден к?птеген м?ліметтер алады, психологиялы? ерекшеліктерін ?алыптастырады. Баланы? жас ерекшелігіне, зейініне сай, ?дейілеп ?йымдастырыл?ан ойындар баланы? а?ылын, д?ниетанымын ке?ейтеді, мінез-??л?ын, ерік-жігерін ?алыптастырады ж?не де саба??а ?ызы?ушылы?ын арттырады.

Психологтарды? айтуы бойынша, бала ойын ?стінде ?андай белсенді болса, ?скенде е?бек ?стінде де сондай болады, - дейді. Сонды?тан ойын адамны? ?мір танымыны? ал?аш?ы кадамы. Баланы? ?мірі ?орша?ан ортаны танып білуі, е?бекке ?атынасы, психологиялы? ерекшеліктері ойын ?стінде ?алыптасады. Ойын барысында ?здерін еркін сезінеді, ізденімпазды?, тап?ырлы? ?рекеті бай?алады. Ойын ?стінде ?мірді? ?зіндегідей ?уанып, ренжиді. Сонды?тан м??алім баланы саба?та талабын шаттандыратындай, ойын оятатындай, іскерлігін дамытатындай болуы керек. О?ушыларды? белсенділігін арттыруда саналы ойлана білуге, ой-?рісіні? дамуына, ?иындыкты же?уіне, т?зімділікке шыдау?а баулу, ?йрету м??алімні? негізгі міндеті.

Бастауыш сынып о?ушылары саба?та ойын элементтерін к?п керек етеді, ж?не б?л жаста?ы балалар ?здеріні? істеген ж?мыстарыны? ?орытындысын тез білгісі келіп т?рады. Міне, д?л осы кезе?ді тиімді пайдалан?ан ж?н. Сонды?тан ?ай саба?ты болмасын талап?а сай дайындал?ан к?рнелікпен, ж?мба?, ребус т.б. араластыра отырып, ойын элементерін ке?інен пайдалан?ан д?рыс. Б?л о?ушыларды? саба?ка ?ызы?ушылы?ын арттырады. Орынды ?йымдастырыл?ан ойын ?стінде балалар сергіп, тапсырманы тез на?ты орындайды. Егер біз о?ушыларды? сабак?а деген кызы?ушылы?ын арттыра алсак, оларды? сапалы білім алуына, жан-жа?ты дамуына ы?пал жаса?анды?ымыз.

Б?гінгі б?бек - ерте?гі ?о?ам иесі. Оны? ?азіргі ?мірі - ерте?гі ?міріні? к?нтізбесі. Жас б?лдіршінні? ?з заманында?ы д?ниені? жа?сы бір кірпіші боп ?алануы ?стазыны? (ата-анасы) ?олында.

Бала?а бала деп ?арау, оны? сауалына на?ты жауап бермеу, оны? ойлау ше?берімен б?ліспеу - ?ате пікір. Керісінше о?ушыны ?зімізді? ??рбы- досымыз ретінде, бір с?тке ?зімізбен ?атар койып, а?ыл-ке?ес берсек, баланы? а?ыл-есіні? толуына, ой-?иялыны? ?ш?ыр болуына, с?здік ?орыны? молаюына к?п септігін тигізеді.

О?ушыларды? ойлау ?рекетін дамыту о?у материалын мазм?ны ар?ылы, о?ушыларды? о?у іс-?рекетін ?йымдастыру ??ралы мен т?сілдері ар?ылы ж?зеге асырылады.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Бастауыш мектеп о?ушыларыны? логикалы? ойлау т?сілдерін дамыту »

Бастауыш мектеп оқушыларының логикалық ойлау тәсілдерін

дамыту

Бастауыш сынып баланың логикалық ойлауын дамытудың негізгі кезеңі деп есептеледі. Өйткені логикалық ойлау, бейнелік ойлаудың негізінде қалыптасады, кейінірек ауқымы кеңірек мәселелерді шешуге, ғылыми білімдерді меңгеруге мүмкіндік береді.

Ұстаз қауымы оқушыларға мейілінше терең білім беруге тырысады. Алайда «көп білген кемеңгер емес, білімін пайдалана білген кемеңгер» демекші, білім тез ескіреді, маңыздылығы жойылады, оқыту тиімділігі төмендейді. Оның үстіне мектепте оқытылатын пәндердің мазмұны заман талабына сай күрделеніп келе жатыр. Оқушы қысқа мерзімде жалпыланған білім көлемін меңгеру қажет. Сондықтан оқушылардың ойлауын дамыту, олардың бойында логикалық ойлау операцияларын қалыптастыру және тиімді жолдарын іздестіру мәселесі қазіргі таңда ұстаз алдында тұрған міндеттің бірі.

Бұл міндеттерді шешу үшін мұғалім танымдық іс-әрекеттің, табиғаттың шығу тегін, неден тұратындығын, оны оқушыларда қалыптастыру кандай ретпен жүзеге асатындығын білуі керек.

Бастауыш мектеп оқушыларының танымдық іс-әрекеттің бір түрі -логикалық ойлау тәсілдерін қалыптастыру.

Логикалық ойлаудың дамуы едәуір шұғыл, қарқынды түрде өтеді. Сондықтан оқушылардың көпшілігі бастауыш ойлау тәсілдерін жоғары сыныптарда ғана емес, тіпті жоғары оқу орындарында да меңгермейді. Оқушылардың логикалық ойлауын дамыту мәселесін шешу ұстазға ауыр жүк арттыратыны сөзсіз. Оқушылардын ойлауындағы қателікті байқап, сол қатенің мән-мағынасын түсіндіріп, ойлау жүйесіндегі тізбектілікті, ойлау іс шараларын дұрыс қалыптастыра білу ушін ұстазға логика саласынан кажетті теориялық білім керек. Сол себепті оқыту практикасында бұл бір бөлек дидактикалық мәселені кұрайды. Әлемдік педагогикалық практикада бұл мәселені шешудің кейбір үрдістері пайда болуда. Олардың бірі - оқыту үрдісінде ресми аспектіге назар аудару. Білім беру жүйесінде осы бағытта дамып келе жаткан елдер (Жапония, Оңтүстік Корея, Сингапур, т.б) өздерінің дамуында елеулі жетістіктерге жетіп, соңгы 10 жыл ішінде әлемдік дамудың алдыңғы қатарына косылды.

Педагог ғалымдар, атап айтқанда, Н.Н. Поспелов, Ю.А. Петров, А.Н. Леонтьев, И.А. Гибш «Логикалық ойлау» ұғымына нақты аныктама берген.

Логикалық ойлауды дамыту дегеніміз:

барлық логикалық ойлау шараларын (талдау, жинақтау, салыстыру,
жалпылау, саралау) арнайы жүйелі түрде қальштастыру;
ойлау белсенділігін, өзбеттілігін дамыту;
ауыстыру, өзгерту әрекетін, яғни объектіні өзгерте білу қабілеттерін
жетілдіру.

Осы аныктамалар негізінде логикалық ойлауды дамыту жүйесі төмендегідей құрамдас бөліктерден тұрады:

Логикалық ойлау операцияларын қалыптастыру.

Талдау
Жинақтау
Салыстыру
Жалпылау
Саралау

Ойлау белсенділігін өзбеттілігін дамыту:

әртүрлі болжам, пікір айта білу;
мәселені шешудің бірнеше әдістерін ұсыну;

Ауыстыру (трансформация) әрекетін жетілдіру:

заттарды бөліктері арқылы құрастыру;
объектілер топтарының арасындағы қатынастарды анықтай білу.
Ойлаудың логикалық формаларын игерудің өзі ойлаудың жетілген

бейнелі формалары ретінде игерілмейінше, толық кұнсыз күйде қалып отырады. Дамыған көрнекі схемалық ойлау баланы логика табалдырығына жеткізеді. Логикалық ойлауды игеріп болғаннан кейін, бейнелік ойлау өзінің мәнін ешбір жоғалтпайды.

Бастауыш сынып оқушыларының ойлауын дамытуда екі негізгі саты байқалады. Бірінші сатыда (ол шамамен І-ІІ сыныптағы оқушыларға тура келеді) олардың ойлау әрекеті көбіне мектеп жасына дейінгі баланың ойлауын еске түсіреді. Оқу материалдарын талдау бұл жерде көрнекі әсер ету жоспарында басым болады. Мұнда балалар нақты заттарға немесе оның дәл баламаларын бейнелеуге сүйенеді (мұндай талдауды кейде тәжірибелік немесе сезімдік деп атайды).

Ойлауды дамытудың екінші кезеңі осы өзгерістермен байланысты І-ІІ сыныпта-ақ мұғалім балаларға игерілетін мәліметтердің жекелеген элементтері арасындағы болатын байланысты көрсету үшін ерекше қам жасайды. Жыл өткен сайын осындай байланыстар немесе ұғымдар арасындағы қатынасты көрсету үшін талап ететін тапсырмалар көлемі ұлғая береді.

Оқу материалдарын балалардың ойлау қабілеті жетерліктей жас ерекшеліктерін ескере ұйымдастырса ғана, оның ойлау қабілетінің дамуына мүмкіндік туады. Сондықтан да мұғалім балаларды үнемі ойланып оқуға бағыттауға тиіс, бұған оқу үрдісін жүйелі ұйымдастыру, сабақта бала логикасын дұрыс дамыта алатын мүмкіндіктерді мол пайдалану арқылы үйретуге болады.

Оқушыларға өз бетінше жасаған ой шараларының дұрыс- бұрыстығын тексерткізу, оларды бір мәселенің өзін түрлі жолдармен шешуге үнемі бағыттап отыру (тапқырлық пен зеректік), логикалық ойлауды кажет ететін мысалдар құрастырту, есептер шығарту, шығармалар жаздырту баланың логикалық ойлауын тәрбиелеудің тиімді жолы. Баланың логикалық ойлауын дамыту үшін талдау, жинақтау, топтау және сұрыптауға арналған мынадай жаттығулар жүргізуге болады. Балаға бірнеше заттың суреті көрсетіледі. Бала сол суреттерге қарап талдап, топтап, жүйелеп, логикалық ой қорытындысын шығара білуі керек.

Оқушылардың ой-белсенділігін, саналы ойлана білуін дамыту, жетілдіру - мұғалімнің міндеті. Бастауыш сынып оқушылары әр нәрсені болса да білуге құмар, қызыққыш, қолымен ұстап, көзбен көргенді жақсы көреді, сөйтіп барлық зейіні соған аударылады.

Бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілетін дамытуда математика сабағының алатын орны ерекше, өйткені математика сабағының әрбір жұмысы ой-белсенділігін кажет етеді. Оқушылардың жас ерекшеліктерін, қабілстін, ой-өрісін ескере отырьш, сабақ барысында оқушылардың ойлау қабілетін жетілдіретін жаттығу жұмыстары жүргізіледі.

Қарапайым пайымдау арқылы оқушылар ой алғырлығын, ойлау қабілетін дамытып, тез шешімге келеді. Оқушылардың ойлау белсенділігін дамытатын жұмыстардың тағы бір бірі - ойын.

Ойын - балалардың негізгі іс-әрекеттерінің бір түрі. Бала өмірі ойынға байланысты. Бала ойынсыз өсіп, өркендей алмайды. Бұл өмірдің зандылығы. Еңбек үстінде адамның көптеген ерекшеліктері дамиды, өмір сүру барысында ол түрлі жолдармен жарыққа шығады. Мысалы, үлкендер өздеріне тән ерекшеліктерін еңбектену барысында көрсетсе, ал мектеп оқушылары сабақ үстінде, ойын үстінде көрсетеді. Ойын - оқушыларды сергітіп, ойланғыштық, ізденушілік қабілетін арттырады. Ойын балалар үшін күрделі әрекет. Балалар білімді ойын арқылы да ала алады және үлкендерден үйренеді. Ал ойынның өз мақсаты, жоспары, тәрбиелік мәні, қажетті заттары, ерекшеліктері болады. Сол ойын арқылы бала өмірден көптеген мәліметтер алады, психологиялық ерекшеліктерін қалыптастырады. Баланың жас ерекшелігіне, зейініне сай, әдейілеп ұйымдастырылған ойындар баланың ақылын, дүниетанымын кеңейтеді, мінез-құлқын, ерік-жігерін қалыптастырады және де сабаққа қызығушылығын арттырады.

Психологтардың айтуы бойынша, бала ойын үстінде қандай белсенді болса, өскенде еңбек үстінде де сондай болады, - дейді. Сондықтан ойын адамның өмір танымының алғашқы кадамы. Баланың өмірі қоршаған ортаны танып білуі, еңбекке қатынасы, психологиялық ерекшеліктері ойын үстінде қалыптасады. Ойын барысында өздерін еркін сезінеді, ізденімпаздық, тапқырлық әрекеті байқалады. Ойын үстінде өмірдің өзіндегідей қуанып, ренжиді. Сондықтан мұғалім баланы сабақта талабын шаттандыратындай, ойын оятатындай, іскерлігін дамытатындай болуы керек. Оқушылардың белсенділігін арттыруда саналы ойлана білуге, ой-өрісінің дамуына, қиындыкты жеңуіне, төзімділікке шыдауға баулу, үйрету мұғалімнің негізгі міндеті.

Бастауыш сынып оқушылары сабақта ойын элементтерін көп керек етеді, және бұл жастағы балалар өздерінің істеген жұмыстарының қорытындысын тез білгісі келіп тұрады. Міне, дәл осы кезеңді тиімді пайдаланған жөн. Сондықтан қай сабақты болмасын талапқа сай дайындалған көрнелікпен, жұмбақ, ребус т.б. араластыра отырып, ойын элементерін кеңінен пайдаланған дұрыс. Бұл оқушылардың сабақка қызығушылығын арттырады. Орынды ұйымдастырылған ойын үстінде балалар сергіп, тапсырманы тез нақты орындайды. Егер біз оқушылардың сабакқа деген кызығушылығын арттыра алсак, олардың сапалы білім алуына, жан-жақты дамуына ықпал жасағандығымыз.

Бүгінгі бөбек - ертеңгі қоғам иесі. Оның қазіргі өмірі - ертеңгі өмірінің күнтізбесі. Жас бүлдіршіннің өз заманындағы дүниенің жақсы бір кірпіші боп қалануы ұстазының (ата-анасы) қолында.

Балаға бала деп қарау, оның сауалына нақты жауап бермеу, оның ойлау шеңберімен бөліспеу - қате пікір. Керісінше оқушыны өзіміздің құрбы- досымыз ретінде, бір сәтке өзімізбен қатар койып, ақыл-кеңес берсек, баланың ақыл-есінің толуына, ой-қиялының ұшқыр болуына, сөздік қорының молаюына көп септігін тигізеді.

Оқушылардың ойлау әрекетін дамыту оқу материалын мазмұны арқылы, оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру құралы мен тәсілдері арқылы жүзеге асырылады.

1-4 сынып оқушыларының ойлау әрекетін дамытуда мазмұнды есептермен жұмыс істеудің жалпы тәсілдерін үйрету негізгі орын алады.

Мектеп тәжірибесінде мазмұнды есептерді практикалық, графиктік, арифметикалық және алгебралық тәсілдермен шығарады. Негізінен кеңінен қолданылатын-арифметикалық және алгебралық тәсілдерге көп назар аударылады.

Мазмұнды есептерді шығарулын арифметикалық және алгебралық тәсілдері өзара байланысты, өйткені мазмұнды есептерді алгебралық тәсілмен шығару арифметикалық тәсілге негізделген. Бұл мазмұнды есеппен жұмыс істеудің жалпы тәсілдерін қалынтастыру есепті шығарудың арифметикалық тәсілінен алгебралық тәсіліне көшу арқылы жүргізіледі деген сөз..

Мазмұнды есептерді шығара білу оқушылардың іс-әрекет дағдылар жүйесін меңгеруден тұрады және бірнеше кезеңнен қалыптасады.

І. Мазмұнды есеппен таныстыру, жай мазмұнды есептерді арифметикалық тәсілмен шығару іскерліктерін қалыптастыру.

Құрама мазмұнды есептермен таныстыру және құрама мазмұнды
есептерді арифметикалық тәсілмен шығару іскерліктерін қалыптастыру.
Жай мазмұнды есетерді алгебралық тәсілмен шығару іскерліктерін
қалыптасгыру.

4. Құрама мазмұнды есептерді алгебралық тәсілмен шығару
іскерліктерін қалыптастыру.

Әрбір келесі кезең басталғанда алдыңғы кезең аяқталмайды, өйткені есептердің жаңа түрі пайда болады. Есептегі құраушылардың арасындағы байланыстар ұлғая түседі, ол байланыстардыи сипаты күрделене түседі,мазмұнды есепті шешудің сандық аясы кеңиді. Есеппен жұмыс істеу үшін қалыптастырылған тәсілдер өздерінің мазмұнын жаңартады, жаңа жағдайда қолданылады, жаңа тәсілдер тудыра отырып, бірімен-бірі сабақтасады.

Математикалық мазмұнды есептер шығару кезінде оқушылардың ойлау әрекетін дамыту мақсатында есептерді талдаудың жалпы тәсілдерін қалыптастыру жұмыстарын жүргізу орынды. Ол үшін мынадай кезеңдерімен таныстырған жөн:

Есептің мәтінін оқып талдау. Бұл кезеңнің мақсаты - есепте
баяндалған жағдайлармен танысу және оны терең ұғыну үшін оның нысанды жақтары мен объектілер арасындағы байланыстарды анықтау;
Есептің мәтінін математикалық тілге көшіру. Бұл кезеңде есептің
объектілері үшін шартты белгілер алынып, олардың арасындағы
байланыстарға математикалық, графиктік интерпретация беру -
шешу моделін құру;
Модельмен жұмыс істеу.

Егер есеп жай болса, құрылған модельмен есептеп шығаруға болады, онда үшінші кезеңнің қажеттілігі болмайды. Құрама есептерді шығарғанда оны ары қарай талдау керек болады. Талдау барысында құрылған модель талданады және жетпейтін немесе артық элементтер анықталады, модель жетілдіреді немесе қайта құрылады да, осылардың нәтижесінде есепті шығару жоспары жасалады.

1-4 сынып оқушыларының мазмұнды есепті талдау іскерлігін жеткілікті меңгеруі үшін мынадай жалпы тәсілдерді ұсынуға болады:

Есептегі нақты мысалдарды (заттарды) оның моделімен ауыстыру.
Есептің объектілерінің арасындағы байланыстарды таңбалар арқылы
бейнелеу.
Дайын графиктік модель бойынша есеп объектілерінің арасындағы
байланыстарды түсіндіру.
Графиктік модель бойынша есепті кұру.

Бастауыш сыныптарда математика есептерін шығару кезінде оқушылардың есептерді талдай білу іскерліктерін қалыптастыру оқушылардың ойлау әрекетін дамытуға ықпал етеді.

Оқушының логикалық ойлау қабілетін дамыту – кешенді жұмыс. Ол оқу-тәрбие процесінің барлық бағыттарында іске асырылады.

Оқушының логикалық ойлау қабілетін дамыту, есеп шығарумен ұштастыру - математиканы оқытудың ажырамас бөлігі, себебі есеп шығару математикалық ұғымдарды қалыптастырып байытуға, оқушылардың математикалық ойлауын өрістетуге, білімдерін тәжірибеде қолдануға, табандылық, ізденушілік, еңбек сүйгіштік қасиеттерін тәрбиелеуге жол ашады.

Сонымен, бастауыш мектеп оқушыларының логикалық ойлау тәсілдерін дамытудың қысқаша сипаты осындай. Ал, оларды тереңдеп, зерделеп зерттеу келер күндердің міндеті.