Баяндама"нашақорлық"

Есірткі бағзы замандардан қолданылып келе жатқан дерт екені тарихта нбелгілі. Біздің заманымызға дейінгі 2700 жылдары Қытайда анаша пайдаланылды деген дере кбар. Көкнәрді Египетте емдік және діни ғұрыптарда пайдаланғаны туралы гре ктарихшысы Геродоттыңда еңбектерінен кездестіруге болады. Ең алғаш рет есірткінің зиянын шығыс ғұламасы Ибн Сина жазып көрсеткен. 
Көкнәрдің таралуы XIX ғасырда кеңінен етек алды. Ол үшін Англия мен Қытай арасында соғыста болды. XX ғасырдың ортасында дамыған батыс елдерінден ашақорлықпен есірткі айналымы қауіпті жағдайға жетті. Бұл  жағынан АҚШ бірінші орынға ие болды. 
Есірткіге қарсы күрес XX ғасырдың басында халықаралық сипаталып, арнайы құжаттармен бекітілді. 1946 жылдан бақылау Біріккен Ұлттар  Ұйымының құзырына көшті. 
Нашақорлыққ акөбінесе жасөспірімдер шалдығады, алайда осы кезенд еересектер арасында да ескірткіге әуестенетінде ркөбейіп келеді. Нашақорлардын саны 2000 жылы 1999 жылмен салыстырғанда 98% өскен. Сондықтан әңгімеміз тек жасөспірімдср арасындағы нашақорлыққа салынудыңс ебептері неде? 
Жастардың арасында есірткіге әуестік көп ретте білместікте нбасталады. Жасөспірімдер қоршаған ортасының кері әсеріне иланғыш келеді. Олар жасболғандықтан қоршаған ортаның әр сипатты әрекетіне адам ойына келмейтін жауап кайтарады. Өз іс-әрекетінің салдарын дұрысб олжамау, жеңілтектік, жан-дүние, мінез-құлықпен дүниетанымның толық калыптаспағандығы, иланғыштық, кері әсерге еліктеушілік алғаш рет спирт ішімдіктері мен есірткінің дәмі н көруді тудыратын себептер. Жасөспірімдер өздеріні ңер жүректігін, дербестігін танытуға болатын топтар мен ұйымдарға бірігеді. Мұндай  топтар үй жақта, би алаңдарында, мектепте де ұйымдасады және топ ішінде алғашқы "тексерістер" болып өтеді. Топтық психология, еліктеушілік, ермелік топ ішінде біреуі есірткі немесе шарап дәмін татқан болса, уақыт өткен соң топтың барлық мүшелері есірткі мен алкогольге әуестенуге соқтырады. Бұзақылар арасына түсудің де себептері көп. Бұл отбасындағы кикілжіңде, ата-аналардың, мұғалімдердің бала бос уақытын калай өткізетініне назар аудармауы да, тіпті баланың қолында артық ақшаның жүруі де болуы мүмкін. Кеш болысымен жиналатын жасөспірімдер музыка тыңдап, бейнетаспаларын көріп немесе көше кезіп уақыт өткізеді. Ал бұл болса адамның ішін пыстырады. Қазір спорт, музыка, өнер мектептерінде оқу қымбат, барлық ата-ананың қаржысы жете бермейді. Сөйтіп күндердің күнінде топқа бұрын есірткінің дәмін татқан "білгіш" қосылады. Бір ерекшелігі нашақорлар басқаларды есірткіге әуестендіру әрекетін әдейі жасайды. Өйткені нашақор еңбекетуге дәрмені жоқ адам, ол есірткі сатып алуға қажетті ақша іздейді де жүреді. Нашақор қаражатты ұрлық пен табудан басқа амалын білмейді, ал ұрлык әрдайым жазасыз болмайды. Сондықтан нашақор ата-анасы ауқатты жасөспірімдерді есірткіге әуестендіруге, соның арқасында өзінің "қамын" ойлауды мақсат етеді. Нашақордың жасөспірімдер тобына қосылуының себебі де сол. Ол алдымен наша шегудін емес ее сауыстыратын дәрі ішуді ұсынады. Еліктегіш жастар дәм тата бастайды. Олардың бірі қызық көруді қаласа, екіншісі басқалардан қалмауды, тағы бірі өзін ересек көрсетуге тырысуды, ендігі біреуі бар қиындықтан қашып, ләззат аламын дейді. Бара-бара жасөспірім нашақорға, есірткінің құлына айналады. 
Есірткінің   ерекшелігі сол, адам оған бір-ақ рет дәмін татқаннан кейін әуес болып калады. Міне, адамдардың нашақор болуы себептерінің бірі сонда жатыр. Танысы, бір рет дәмін татсаң немесе иіскесең, шексең нашақор болмайсың, қиындықтардың барлығын ұмытасың, ләззат аласың, жаның тыныштық табады деген арбау сөздері мен нашақорлық жолын тартады. Ал әлеуметтік қиындықтардан, отбасындағы ұрыс-керістен, жұмыссыздықтан немесе қызметіндегі жанжалдан шаршаған азамат қиындықтан аз уақытқа болса да "қашып кетуді" ойлап, есірткінің дәмін татады да, нашақор санатына қосылғанын білмей қалады. 
Нашақордың, мейлі ол тек марихуана шеккеннің өзінде жасы ұзаққа созылмайды. Марихуана шегетіндердің ең алдымен өкпесі қабынады, бронхит, одан әрі өкпе рагі дамидыда адам өлімге дайындалады. Соңғы кезде ғалымдар марихуананың бауыр мен жүрекке де кер іәсері бар екенін дәлелдеді. Ал осы есірткі түрінің  миға кері әсерінің салдарынан адамның жаттауға қабілеті нашарлап, ұмытшақ етеді. 
Марихуана шегушілердің басқалар мен қарым-қатынас жасауға құлқы болмайды. Есірткінің опиат тобындағы түрлерін қолдан унашақорлар арасындағы өлімнің және мүгедектің басты себебі болып табылады. Опиатты есірткілерді (морфин, героин, кодеин, метадон) және басқалары ең алдымен ине шаншу арқылы колданады. Сондықтан оларды қолдану кезінде ең қауіпті аурулар—СПИД, сифилис жөне гепатит жұқтыру мүмкіндігі күрт жоғарылайды. Нашақорлардың көбісі осы үш аурумен ауырады. Гепатит, оған қоса есірткі заттар мен улану бауырдың дистрофиясына алып келеді де, адам мүгедек болып қалады. Көкнәр шикізатына цетон, бензол, толуол, уксу сангидридісекілді органикалық еріткіштер мен өндейтін діктен қолданылатын есірткі деолардың 5% қалады. Есірткі қанда қаладыда, еріткіш заттар бауырды күйдіріп, сонда шөгеді. Әрине, нашақор есірткі қолданып жүргенде оны байқамайды, ол есірткі мен уланған кезінде ауыртпалықты сезбейді. Нашақор өзініңмүгедектігін тек екі жағдайда байқайды: көзі іріңдеп, шіри бастағанында немесе нашақорлықтан емделіп, есі орнына келген кезде.Органикалық еріткіштер мен уксусті кангидридтен тек қана бауыр емес жүрек, ми, өкпе де зардап шегеді. 
Адам нашақорлыққа қандай жолдармен келеді. Жасөспірімде рарасында нашақорлыққа салынуға бейім жағдайлар мынадай: 
- ата-ананың баласын тәрбиелеуге уақытыны нболмауы, жасөспірімнің үйден тыс өмірін қадағаламауы; 
- отбасы мүшелерінің бірі арақ-шарап ішуі немесе есірткі колдануы; 
- әкесі мен шешесінің жиі жанжалдасуы; 
-ата-ананың бірі бала тумай тұрғанда  маскүнем немесе нашақор болуы; 
-отбасы мүшелерініц бір-біріне деген сүйіспеншіліктің болмауы, отбасындағы  түсініспеушіліктің орыналуы; 
- мектепте мұғалімдердің нашақорлық мәселелеріне   көңіл    бөлмеуі, 
жасөспірімдер арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізбеуі; 
- достарының арасында нашақорлардың бар болуы; 
-өзінен жасы үлкен достарынын жетегінде жүруі; 
-алкоголь   мен   есірткіге    қол жеткізудін оңай болуы; 
-әлеуметтік-экономикалық жағдайының төмендігі. 
Ал енді жастарды есірткіден қалай қорғап қалуға болады? Қазіргі жастар тез өсіп, дене бітімі тез жетіледі. Алайда олардың сана-сезімі мен дүниетанымы әлі де болса балалықтан асып кете алмайды. Біздің айналамызда еңгезердей балақайлар жиі кездеседі. 9-12 жасар балалар есірткіге сирек әуес болады. Олардың әуестендіру әдейі жасалған әрекет болмаса, бұл жастағылар темекі шегуді де мәртебе санайды. Олардың кейбіреулері шарап та ішеді. Тоғыз-он екі жасарлар үй жақта немесе мектепте арзан улы химикаттарды иіскеуі мүмкін. Сондықтан ата-ананың міндеті осы жастағы балаға көбірек көңіл бөліп, темекі, спирттік ішімдік және есірткінің зияны туралы жиі айту. Мұндай әңгімелер іш пыстырмайтын болғаны абзал және де бостан бос миды ашытпай, жәй айтып кана қоймай, мысал да келтіру кажет. 
Аталмыш жастағы балалардың психикасы сезімтал болады.