Просмотр содержимого документа
«Alisher navoiy-g’azal mulkining sultoni»
Alisher Navoiy-g’azal mulkining sultoni
Hayoti va ijodi
Buyuk o`zbek shoiri, mutafakkir, davlat arbobi Alisher Navoiy 1441-yil 9-fevralda Hirot shahrida tug`ilgan.
Alisher Navoiy(asl ismi Nizomiddin Mir Alisher)
Otasi G`iyosiddin Bahodir Xuroson hukmdori Abulqosim Boburning yaqinlaridan, onasi Kobul amirzodalaridan Shayx Abusaid Changning qizi. 4- yoshida maktabga borib, tez savod chiqargan. Bo`lajak podshoh Husayn Boyqaro bilan tarbiyalangan. Tog`alari Mirsaid Kobuliy, Muhammad Ali G`aribiylar yetuk shoir edilar .
Alisher Navoiy 10-12 yoshlaridan she`r yoza boshlagan.Alisher Navoiyning iste`dodidan mamnun bo`lgan mavlono Lutfiy, uning: Orazin yopqoch, ko`zimdin sochilur har lahza yosh, Bo`ylakim paydo bo’lur yulduz, nihon bo`lg`ach quyosh matla`li g`azalini tinglab: ,,Agar muyassar bo`lsa edi, o`zimning o`n-o`n ikki ming forsiy va turkiy baytimni shu g`azalga almashtirardim …’’ degan.
Alisher Navoiyning bolaligi podshoh Shohruh davrida o`tgan, keyinchalik Abulqosim Bobur xizmatida bo`lgan. Abulqosim Bobur vafot etgach, Sulton Abu Said taxtni egallaydi, uning ta`qibidan Alisher Mashhadda yashashga majbur bo`ladi .
Alisher Navoiy 1465-yildan 1469-yilning bahorigacha Samarqandda yashadi
Fazlilloh Abu Lays madrasasida o`qib, turli fanlarga oid bilimlarini yanada chuqurlashtirdi.
Alisher Navoiyning asarlari:
Devonlari:
Adabiyotshunos, olim,tazkirachi,lug`atshunos,tarixchi sifatida yozgan asarlari:
1.Ilk Devon 1465-1466
2.Badoe ul-bidoya 1472-1476
3.Navodir un-nihoya 1476-1483
4.Xazoyin ul-maoniy 1490
5.Devoni Foniy
,,Xamsa’’ asari 1483-1485
Nasoyim ul muhabbat
Lison ut-tayr
Munshaot
Mahbub ul-qulub
Tarixi mulki Ajam, Tarixi anbiyo va hukamo, Mezon ul-avzon , Majolis un-nafois ,Sab`atu abhur, Muhokamat ul-lug`atayn
1469-yilda Alisher Navoiy Hirotga qaytdi. Husayn Boyqaro uni muhrdorlik mansabiga tayinladi.
1472-yil Husayn Boyqaro Alisher Navoiyni bosh vazir qilib tayinladi. Unga ,,Amiri kabir’’unvonini berdi.
1480-yillar davomida Alisher Navoiyning bunyodkorligi.
Hirot va mamlakatning boshqa shaharlarida bir necha madrasa, 40 ta robot, 17 masjid, 10 xonaqoh, 9 ta hamom, 9 ta ko`prik, 20 ga yaqin hovuz qurgan yoki ta`mirlattirgan. Ular orasida Hirotdagi Ixlosiya, Nizomiya , Marvdagi Xusraviya madrasalari, Shifoiya tibgohi, Qur`on tilovat qiluvchilarga mo`ljallangan ,,Dorul-huffoz’’ binosi bor .
Saroy a`yonlari shoir va podshoh orasida nifoq solishga urinadilar.1487-yilda Husayn Boyqaro Navoiyni vazirlikdan bo`shatib Astrobotga hokim qilib tayinlaydi.
Navoiy hokimlik qilgan 2 yil davomida Astrabod shahri obodonlashib, qo`shni davlatlar bilan yaxshi munosabatlar o`rnatildi, savdo ishlari yo`lga qo`yildi.
Alisher Navoiy ko`p shoir,sozanda va rassomlarga homiylik qilgan .
Suhayliy,Osafaiy,Binoiy…
Noiy, Udiy,G`ijjakiy…
Alisher Navoiy va uning ilhom parisi
Alisher va Guli…
Kecha kelgumdir debon ul sarvi gulro` kelmadi…
Alisher Navoiy 1483-1485 yillar ,,Xamsa’’ asarini yaratgan .
1.Hayrat ul-abror
2.Farhod va Shirin
3.Layli va Majnun
4.Sab`ai sayyor
5.Saddi Iskandariy
Husayn Boyqaro Alisher Navoiyning ,,Xamsa’’ asarini yuksak baholab, unga jilovdorlik qilgan. Hirot ko`chalarini aylantirgan.
Alisher Navoiy 1501-yil 3-yanvarda vafot etgan. Butun Hirot xalqi o`zining buyuk shoiri bilan xayrlashishga chiqqan va 7 kun davomida motam tutgan.
Alisher Navoiyga Moskva va Boku shaharlarida haykal o`rnatilgan.
Alisher Navoiy merosining hajmi 100 ming baytdan iboratdir.
Alisher Navoiy o`zbek tilining asoschisi. U boy she`riy, nasriy va ilmiy meros qoldirgan bo`lib, o`zbek adabiyotini jahon yuksakligiga ko`tardi .
Alisher Navoiyga Tokio shahrida haykal o`rnatilgan.
O`zbekiston milliy bog`idagi Alisher Navoiy haykali