?діс-т?сілдері:С?ра?-жауап,ізденушілік,топпен ж?мыс,т?сіндіру,жазбаша жазу ж?мысы,ойын,ой тол?ау.
К?рнекілігі: «Алтын ?а?па» ойынында?ы тас ?а?па,к?міс ?а?па,алтын ?а?па, алтын санды?,сегіз киіз ?й,карточкалар,жеті септікті? с?ра?тары мен жал?аулары жазыл?ан плакат,кубик.
Саба?ты? барысы:
І.?йымдастыру кезе?і.
О?ушыларды? назарын саба??а аудару.
ІІ.?й тапсырмасын тексеру.
-Сонымен ?й тапсырмасын тексеру ар?ылы жа?а та?ырыпты? аты шы?ты.Б?гінгі ?тетін жа?а та?ырыпты? аты «Зат есімні? септелуі» деген та?ырып.
С?йлемдегі с?здерді бір-бірімен байланыстыру ?шін жал?анатын жал?ауларды септік жал?аулары дейміз.
?аза? тілінде жеті септік бар:атау,ілік,барыс,табыс,жатыс,шы?ыс,к?мектес.
Зат есімні? септік жал?аулары ар?ылы ?згеруін зат есімні? септелуі дейміз.
Зат есімні? септік жал?ауларын айтып ?темін.
Атау септік Кім? Не?
Атау септігіні? ?зіне т?н арнайы ?осымшасы болмайды.Ол заттарды т?бір к?йінде атап к?рсетеді.Бастауыш м?шесіні? ?ызметін ат?арады.
Сонымен с?йлемдегі жал?ауларды алып таста?анда с?йлем байланыспайды.Б?л жал?анады.Б?л саба?та барлы?ымыз «Білім еліне» саяхат?а шы?амыз.Мына ?ле? жолдарын айтып ?темін:
Шіркін-ай ?алым болсам,
Тілдескен даналы?пен.
?лемге м?лім болсам,
Аш?ан к?п жа?алы?пен.
Шіркін-ай ?нші болсам,
К?дімгі к?міс та?дай.
Шіркін-ай батыр болсам,
Айбатты арыстандай.
?ншіні?,а?ынны? да,
Жанына білім керек
Б?гінде батырды? да
?зіне білім керек.
К?зі?нен к?лімдеген,
Бір ?ш?ын сезіп пе е? сен.
Алдымен білім деген,
Б?йгеден озып кел сен.
О?уды? озатына,
Арман да таяу болар.
Білімні? боз атына,
Мінбеген жаяу ?алар.
-«Білім» деген ?ажайып елге жету ?шін к?п е?бек етіп,білімімізді орта?а салайы?. О?ан жету жолында ертегілерде айтылатындай к?птеген кедергілерден ?туіміз ?ажет.Б?л кедергілер бізді? «Алтын ?а?па» ойынында кездеседі.Б?л ойынды теледидардан к?ріп ж?рсі?дер.?айсы топ осы ойында?ы ?р ?а?паны? с?ра?ына жауап берсе, «Білім еліні?» білімді азаматы болма?.Осы ?а?палардан ?ту ?шін топ болып ж?мыс істейміз.
(Сынып о?ушыларын екі топ?а б?лемін.?р топтан жетекші белгіленеді.Берілген тапсырмалар бойынша жауаптары дайын топ жетекшісі белгі береді).
І. «Тас ?а?па»
Тапсырмасы:О?улы?та?ы 16-17 жатты?улар.
Кубикті ла?тыру ар?ылы ?ай топ 1-ші жатты?уды орындайтындары к?рсетіледі.
І топ:16 жатты?уды ауызша орындайды.
ІІ топ:17 жатты?уды жазбаша орындарында орындайды.
«Тас ?а?паны?» есігі ашылды.
19-жатты?у.Ата,ще?бер с?здерін септеп жаз.
ІІ. «К?міс ?а?па»
Та?ы да кубикті ла?тырып,?ай топты? номері т?ссе,сол сол топ бірінші с?зді септеп жазады.
А.с.ата,ше?бер
І.с.атаны?,ше?берді?
Б.с.ата?а,ше?берге
Т.с.атаны,ше?берді
Ж.с.атада,ше?берде
Ш.с.атадан,ше?берден
К.с.атамен,ше?бермен
К?міс ?а?па да ашылды.
ІV.Сергіту с?ті.
І-топ.Атау септік.
ІІ-топ.Ілік септік.
Атау септігі н?с?ауларында?ы о?ушылар атау септігіндегі с?здерге мысал келтіруі керек.Ал екінші н?с?ада?ыны о?ушылар ілік септігіне айналдырып айтуы керек.
Әдіс-тәсілдері:Сұрақ-жауап,ізденушілік,топпен жұмыс,түсіндіру,жазбаша жазу жұмысы,ойын,ой толғау.
Көрнекілігі: «Алтын қақпа» ойынындағы тас қақпа,күміс қақпа,алтын қақпа, алтын сандық,сегіз киіз үй,карточкалар,жеті септіктің сұрақтары мен жалғаулары жазылған плакат,кубик.
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.
-Сонымен үй тапсырмасын тексеру арқылы жаңа тақырыптың аты шықты.Бүгінгі өтетін жаңа тақырыптың аты «Зат есімнің септелуі» деген тақырып.
Тақтада сөйлем жазулы тұрады, Оқушылар орманға саяхатқа шықты.
Сөйлемдегі сөздерді бір-бірімен байланыстыру үшін жалғанатын жалғауларды септік жалғаулары дейміз.
Қазақ тілінде жеті септік бар:атау,ілік,барыс,табыс,жатыс,шығыс,көмектес.
Зат есімнің септік жалғаулары арқылы өзгеруін зат есімнің септелуі дейміз.
Зат есімнің септік жалғауларын айтып өтемін.
Атау септік Кім? Не?
Атау септігінің өзіне тән арнайы қосымшасы болмайды.Ол заттарды түбір күйінде атап көрсетеді.Бастауыш мүшесінің қызметін атқарады.
Сонымен сөйлемдегі жалғауларды алып тастағанда сөйлем байланыспайды.Бұл жалғанады.Бұл сабақта барлығымыз «Білім еліне» саяхатқа шығамыз.Мына өлең жолдарын айтып өтемін:
Шіркін-ай ғалым болсам,
Тілдескен даналықпен.
Әлемге мәлім болсам,
Ашқан көп жаңалықпен.
Шіркін-ай әнші болсам,
Кәдімгі күміс таңдай.
Шіркін-ай батыр болсам,
Айбатты арыстандай.
Әншінің,ақынның да,
Жанына білім керек
Бүгінде батырдың да
Өзіне білім керек.
Көзіңнен күлімдеген,
Бір ұшқын сезіп пе ең сен.
Алдымен білім деген,
Бәйгеден озып кел сен.
Оқудың озатына,
Арман да таяу болар.
Білімнің боз атына,
Мінбеген жаяу қалар.
-«Білім» деген ғажайып елге жету үшін көп еңбек етіп,білімімізді ортаға салайық. Оған жету жолында ертегілерде айтылатындай көптеген кедергілерден өтуіміз қажет.Бұл кедергілер біздің «Алтын қақпа» ойынында кездеседі.Бұл ойынды теледидардан көріп жүрсіңдер.Қайсы топ осы ойындағы әр қақпаның сұрағына жауап берсе, «Білім елінің» білімді азаматы болмақ.Осы қақпалардан өту үшін топ болып жұмыс істейміз.
(Сынып оқушыларын екі топқа бөлемін.Әр топтан жетекші белгіленеді.Берілген тапсырмалар бойынша жауаптары дайын топ жетекшісі белгі береді).
І. «Тас қақпа»
Тапсырмасы:Оқулықтағы 16-17 жаттығулар.
Кубикті лақтыру арқылы қай топ 1-ші жаттығуды орындайтындары көрсетіледі.
І топ:16 жаттығуды ауызша орындайды.
ІІ топ:17 жаттығуды жазбаша орындарында орындайды.
«Тас қақпаның» есігі ашылды.
19-жаттығу.Ата,щеңбер сөздерін септеп жаз.
ІІ. «Күміс қақпа»
Тағы да кубикті лақтырып,қай топтың номері түссе,сол сол топ бірінші сөзді септеп жазады.
А.с.ата,шеңбер
І.с.атаның,шеңбердің
Б.с.атаға,шеңберге
Т.с.атаны,шеңберді
Ж.с.атада,шеңберде
Ш.с.атадан,шеңберден
К.с.атамен,шеңбермен
Күміс қақпа да ашылды.
ІV.Сергіту сәті.
І-топ.Атау септік.
ІІ-топ.Ілік септік.
Атау септігі нұсқауларындағы оқушылар атау септігіндегі сөздерге мысал келтіруі керек.Ал екінші нұсқадағыны оқушылар ілік септігіне айналдырып айтуы керек.
