"Жол ережесін кім білгіш?"

Тақырыбы: Мен кіммін? Ұл бала мен қыз бала
Мақсаты: Ұл бала мен қыз бала арасындағы сыйластық туралы түсінік қалыптастыру
Оқушылардың өзара сыйластық қарым – қатынастарын дамыту
Оқушыларды инабаттылыққа, достыққа, сыйластыққа тәрбиелеу

Әңгімелесу:
- Ұл бала мен қыз баланың бойында қандай қасиеттер болуы керек?
- Ұл бала мен қыз бала арасындағы достық дегенді қалай түсінесіңдер?
Жағдаяттарды талдау
1 - жағдаят: Санжар мен Нұршат сыныпта қатар отырады. Сөзге таласып қалған Санжар Самалға дөрекі сөз айтты. Самал жылап жіберді.
- Санжардың әрекеті туралы өз пікірлеріңді білдіріңдер.
2 - жағдаят: Сынып жетекшісі оқушыларға сынып бөлмесін жуып, тазалау керектігін айтып, тапсырма берді. Сұлтан:- Бөлмені жуу қыздардың жұмысы емес пе?! Мен істемеймін.- деді.
- Сұлтанның орнында болсаңдар, сендер не істеген болар едіңдер?
3 - жағдаят: Әлияны жүгіріп келе жатқан Ғалым байқамай қағып, тоқтамай өте берді. Ыза болған Әлия Ғалымды итеріп жіберді, отыра қалып жіберді.
- Әлия мен Ғалымның орнында болсаңдар, қандай шешім қабылдар едіңдер?
4 - жағдаят: Жәния ауыр орындығын әрең дегенде көтеріп келе жатты. Сәкен оған жәрдемдесті. Жәния үндемеген күйі сыныптан шығып кетті.
- Сәкен мен Жәнияның орнында болсаңдар, не істер едіңдер?
- Оқушылар, өз ойларыңды еркін жеткізе алғандарыңа мен қуаныштымын. Сыныптас досыңа, ол ұл болсын, не қыз бала болсын дөрекі сөз айту, мынау қыздың жұмысы, мынау ұлдың жұмысы деп бөлу, ол қыз ғой немесе ол ұл ғой деп, кешірім сұрамау әдептілікке жатпайды.
Мәтінмен жұмыс: «Кімнің жұмысы» Т. Дәуренбеков
Оқушы оқып шығады. Мұғалім сұрақтар қою арқылы балалардың білімін байқайды.
- Қыз бала мен ұл бала өзара сыйластыққа қалай қол жеткізді?
- Осы әңгімеден қандай қорытынды шығаруға болады?
- Қыз бала мен баланың өзара сыйластығы туралы не айта аласыңдар?
- Ұл бала мен қыз баланың достығы дегенде нені түсінесіңдер?
- Дұрыс айтасыңдар. Мектепте қыздар да, ұлдар да бірдей білім, тәрбие алады, «оқушы» мәртебесі бәріңе ортақ. Сыныпта тату - тәтті болып, сыйластықты қарым - қатынас жасай білу - әдептіліктің бір белгісі. Тек мектепте ғана емес, аулада да көршілеріңмен ұл, қыз болып сыйласып, дос бола білген жөн.
Дәйексөз:
«Ел ұлымен берік, қызымен көрік» яғни қазақ халқы ұл дүниеге келгенде ел қорғайтын азамат туды деп мақтанып, масаттанады. Сондықтан да ұл баланы асқар тауға, алынбас қамалға, алмас қылышқа, қайратты бүркітке теңейді. Батырлардың көпшілігі ұлдардан шыққан. Қобыланды батыр, Алпамыс, Райымбек, Абылай, Сырым және т. б. Қыздардан шыққан батыр болса, халық оларды ер мінезді дейді. Ал қыз дүниеге келгенде елге, өмірге көрік берер қыз туды, деп мәз - мейрам болады. Өйткені қыз бала тән сұлулығымен ғана емес жан сұлулығының байлығымен өмірді мәнді де, сәнді етеді. Оларды гүлге, күнге, айға теңейді. Даналықтары ерлерден кем түспеген қыздар да жоқ емес. Мыс: Ұлдай хан, Қарашаш сұлу, Айша бибі, Домалақ ана және т. б


Ұлдардың қыздар туралы, қыздардың ұлдар туралы жақсы ойларын білу мақсатында «Егер ұл болсам....., егер қыз болсам...» атты ойын ұйымдастырылады.
Оқушылар кезектесіп ұл болса «егер мен қыз болсам» дегенді жалғастырып айтады, қыз болса «егер мен ұл болсам..»дегенді өз ойымен жалғастырып айтады. Айта алмай қалған оқушы айып тартады.

Күтілетін жауаптар:
Еген мен ұл болсам елімді қорғаймын, қыздарға көмектесемін, қыздарды ешқашан ренжітпеймін, қыздарға ауыр сөз айтпаймын және т. б
Егер мен қыз болсам өте таза жүремін, дөрекі сөз айтпаймын, дауысымды көтеріп сөйлемеймін, адамдардың бәріне қуаныш сыйлаймын, бәріне мейіріммен қараймын, ұлдарға көмектесемін, ұлдармен қыз баламен достасқандай достаса аламын, ұлдарды сыйлаймын және т. б
Мұғалім: Иә, балалар, адам бойында жақсы, жаман қасиеттер болады екен. Жақсы адам болатын бала барлық жақсы қасиеттерді үйреніп, жаман мінез - әдеттерден, ұнамсыз қылықтардан аулақ болуға тырысу керек. Сендерге ақылдылықты, адалдықты, қарапайым-кішіпейілділікті, шындылықты үлкендер үйретеді. Үйде ата-аналардың, мектепте мұғалімдердің сендер міндетті түрде орындайтын тәртіп ережелері бар. Ол – «Ержетер ұл ережесі , бойжетер қыз ережесі».
«Екі дос»
Адамзат ұлдарының бірі - Әбунасыр әл Фараби достық туралы қалай деген екен? Халқымызда ғұлама ғалымдар, ақын – жазушылар, билер, шешендер адамдардың қажетіне байланысты қарым – қатынастарына байланысты, бала тәрбиесіне байланысты өте көп өсиетті сөздер, ақыл – кеңес айтқан.
1. Достықтың екі түрі болады. Оның бірі – адал дос та, екіншісі – айнымалы дос.
2. Адал досқа үнемі зор ілтипатпен қарап, одан айырылып қалмау жағын көздеген дұрыс, адамдар бір-біріне жақсылық, өзара қамқорлық жасауы қажет.
Жақсы достың сенімін ақтаған абзал. Осындай достар ащы – тұщыны бірдей татып, нені болса да бірдей көретін болады.
Жалған досқа адам өзінің құпиясын, мінез – құлқындағы кемшілігін айта берудің қажеті жоқ. Осындай жалған достарды адал жолға түсіру үшін қажымай – талмай жұмыс жүргізген ғанибет.
Қорытынды