Бесік жыры
?лшекей атында?ы ?нер мектебіні? м??алімі ?алдыбаева А?н?р
«Бесік жыры - т?рбиені? ?айнар к?зі» та?ырыбында жаз?ан ?ылыми жобасына
Пікір
О?ушыны? «Бесік жыры - т?рбиені? ?айнар к?зі» та?ырыбында жаз?ан ?ылыми жобасы ?азіргі та?да ?мірде ?олданыла бермейтін ты? та?ырыптарды? бірі.
Ол б?л ?ылыми ж?мысында т?лім - т?рбиені? б?гінгі к?рінісі ?з хал?ыны? ?ткені мен б?гініне байланысты екендігін т?сіндіре ал?ан. С?биіне баяу ыр?а?пен айтыл?ан анасыны? ?лдиі, бесік жырыны? т?рбиелік м?нін ж?не ?азіргі та?да?ы бесік жырын айта алмайтын аналар туралы айтыл?ан. Бесік жырыны? басты ?ызметі мен т?рбиелік м?нін ашып к?рсеткен.
Ж?мысында ауыл ?желеріні? айт?ан бесік жырлары енгізілген. Бір - біріне сазы да, с?здері де ??сай бермейтін, бірінен - бірі асып т?сетін осы бір «?лди ?ндерді» жазып алып, жина? етіп шы?ару ?ол?а алынса н?р ?стіне н?р болар еді – деп ?орытындыла?ан.
Аннотация
Зерттеу ма?саты: Бесік жырыны? сырын ашып, оны? т?рбиелік
м?н - ма?ынасын т?сіну. Бесік жырыны? с?би т?рбиесіндегі орнын к?рсету.
Зерттеу міндеттері:
1. ?аза?ты? даналы?ы мен тап?ырлы?ынан туында?ан «Бесік жырыны?» тарихына зер салу
\2. Бесік жырыны? бала т?рбиесіндегі ма?ызына то?талу
3. Сыныптас достарыма «Бесік жыры» туралы айтып т?сіндіру, іздену ж?мысымызбен таныстыру.
Зерттеуді? ?дісі: Зерттеу, ба?ылау, іздену, ?дебиеттермен ж?мыс.
Зерттеуді? жа?алы?ы: Кейінгі кездерде жастарды? халы? ?ніне назар аудармауы, ?ле?ге ?уестенбеуіні? бір себебі – бесік жырыны? ?мытылуында.
?аза?ы мінезіміз бен болмысымыз?а ?айта оралу ?шін ?р ана бесік жырын с?биіні? бойына сі?іре білуі.
Зерттеуді? ?зектілігі:
Б?рын?ы ата - бабаларымыз «Бесік жырын» т?рбиені? ?айнар к?зі деп танып, о?ан ?лкен м?н берген. Ал ?азіргі кезде бесік жыры м?лдем айтылмай ж?р. Оны? ?лкен т?рбие ??ралы екені ескерілмей барады.
Сонды?тан, мен ?з ж?мысымды кішкентай болсам да, осы бесік жырыны? ?азіргі заман жастарыны? ??ла?ында естулі, ауыздарында айтулы болсын деген ма?сатпен зерттедім.
Зерттеу н?тижесі: егер біз бесік жырына к?п м?н беріп, оны ты?дап, ?уенге салып айтып отырса?, ана тілімізге деген ??рмет арта т?спек.
Зерттеуді? ?орытындысы: С?би санасына ?лтты? т?рбиені, халы?ты? д?ниетанымы мен салт - д?ст?рін сі?іртуге таптырмас ??рал болып табылатын бесік жырыны? халы??а берері мол. Оны жаттап, айтып, таратып, т?рлі н?с?аларымен танысу бізді? болаша?ымызды н?рландыра т?сері с?зсіз. Халы? м?расыны? е? бір биік ?лгісі болып ел жадында ж?рген бесік жырлары ?мыт болмай, ?р ша?ыра?та шыр?алуы керек. Арнасыны? ке?ейіп, ??мырыны? ?за? боларына сенемін.
Жоспары:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі б?лім
2. 1. Бесік жыры туралы не білеміз?
2. 2.«Бесік жырын айтып бері?ізші, ?же.»
ІІІ. ?орытынды
І?. ?сыныстар
?. Пайдаланыл?ан ?дебиеттер
Кіріспе
?аза?тар жас с?биді бесікке салуды ?уаныш етіп, тойлап ?ткізген. Онда айтылатын ?ле?дерден жас баланы? дені сау, ер - азамат болып ?суін халы?ты? тілейтіндігі де к?рініп отырады. Кейіннен, бесіктегі жас баласын тербете отырып, аяулы ана к??іліндегі ой - арманын, жа?сы тілегін білдіреді. М?ны халы? «Бесік жыры» деп атайды.
Бесік жыры — т?рмыс - салт жырларыны? к?не т?ріні? бірі. Б?л – ?лемдегі е? т?тті, е? ж?мса?, е? с?йікті ?уен. ?лемде бесік жырын айтпайтын халы? жо? десе де болады ж?не бесік жырын барша халы? ?лтты? т?рбиені? к?усар б?ла?ы деп таниды. Тіпті, кейбір елдерде ана ?з баласына арнайы бесік жырын шы?ару керек, ал с?би оны ?ле - ?лгенше жеке ?ні деп ?абылдап, са?тауы керек.
Д?ст?рлі бесік жырлары ел арасында ежелден айтылып, ?бден ?алып?а т?скен, барлы? жерде мазм?н желісі мен ?уені ?згертілмей орындалатын жырлар. Олар: “?лди, ?лди, а? б?пем, А? бесікке жат, б?пем!” деген ана мейіріміне толы ?ле? жолдарымен басталып, баланы ж?бататын, алдандырып т?тті ?й?ы?а батыратын шума?тар?а ?ласады. Халы? педагогикасыны? м?йегіне айнал?ан бесік жырында халы?ты? т?л тарихыны?, д?ст?рлі м?дениетіні?, ежелгі наным - сеніміні?, д?ниетанымыны? к?рінісі бар. Бесік жырын барша халы? ?лтты? т?рбиені? к?усар б?ла?ы деп таниды. ?лем халы?тарыны? Бесік жырлары ?р елде ?р т?рлі атал?анымен, ат?аратын міндеті, мазм?н байлы?ы мен саз - ?уені жа?ынан ?ндесіп жатады. Бесік жырыны? басты ?ызметі — бесік тербелісіне ы??айлас сазды ?уен, ыр?а?ты с?збен баланы тыныштандыра отырып, оны? жан ж?йесі мен санасына ?лтты? т?рбиені? ал?аш?ы н?рін сі?іру.
Хал?ымызды? ?лтты? д?ниетанымы мен ма?л?матыны?, н?рестені? жастайынан ??ла?ына ??йып ?скен та?ылымыны? бірден - бір айнасы есептелінетін жырларыны? бірі – бесік жыры. С?би т?рбиесі мен мінез - ??л?ын ?алыптастыруда бесік жырыны? орны м?лде б?лек. Ол баланы? к?кірек к?зін ашады, жан - ж?йесін тербейді, сезімін сергітеді, к??іл - к?йін к?тереді. Есейе келе ?нерге, с?з ?неріне бейімделеді. ?же мен ананы? ?лдиі с?биді? ал?аш?ы ?нер мектебі екені барша?а белгілі.
Т?лім - т?рбиені? б?гінгі к?рінісі ?з хал?ыны? ?ткені мен б?гініне д?рыс байланыс ар?ылы іске асады. Со??ы жылдарда?ы тарихи ?згерістері есепке ала отырып, б?л к?ндері б?кіл ел болып ?ткендегі адамды? ?асиетті ??райтын барлы? жар?ын, ?шпейтін озы? д?ст?р - салтымыз?а, ?дет ??рпымыз?а, к?де сыйымыз?а, жол - жорал?ымыз?а іздеу салып, е? ?ажеттерін ?асырлар ?ойнауынан аршып ала бастады?.
