Сыныптан тыс сабақ: "математика әлемінде"

Сыныптан тыс пәндік сабақ

Күні:

29.02.2020

Пәні: математика

Мұғалімнің аты-жөні:

Джалимбетова Р. Д.

№20 орта мектеп

Сабақтың тақырыбы: Математика әлемінде

Сабақтың мақсаты:

Оқушылардың алдыңғы өткен тақырыптар бойынша білімдерін тексеру.

Сабақтың міндеті:

1. Үш таңбалы сандарды қосып, азайтады, амалдардың орындалу ретін анықтап шығарады.

2. Екі амалмен, әр түрлі тәсілмен шығарылатын есепті талдап шығарады.

3. Геометриялық фигуралардың ауданы мен периметрін өлшеп табады.

4. Топта жұмыс жасайды.

Әдіс-тәсілдер:

Диалог арқылы оқыту, топтық жұмыстар.

Көрнекі-құралдар, дереккөздер:

Цифрлар, әртүрлі үлестірмелі топтық тапсырмалар, бағалау дөңгелекшелері

Сабақтың түрі:

Жарыс сабақ

Сабақтың типі:

Білімді тексеру

Күтілетін нәтиже:

Топтық тапсырмаларды топ мүшелерімен талдай отырып, талапқа сай орындайды.

Сабақтың жоспары:

1. Сыныптағы психологиялық ахуалды орнату.(5 мин)

2. Бағдарлау-мотивациялық кезең. (7 мин)

3. Операционалдық – орындаушылық кезең. (20 мин)

4. Рефлексиялық – бағалау кезеңі. (3 мин)

5. Үйренуге тапсырма беру.(2 мин)

6. Бағалау.(5 мин)

7. Рефлексия.(3 мин)

Сабақтың барысы:

Сыныптағы психологиялық ахуалды орнату:

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Оқушыларды ортаға шақыру.

Бүгінгі күнге жақсы тілек білдіру.

Топ ережесімен таныстыру.

Топқа бөлу.

Балалар бір-біріне «сиқырлы таяқшаны» бере отырып, өздерінің игілікті тілектерін айтады:

Мен бәріңе Денсаулық тілеймін!

Мен бәріңе Қуаныш тілеймін!

Мен бәріңе Мейірім тілеймін!

Мен бәріңе шуақты күн тілеймін!

Мен бәріңе көңілді ойын тілеймін! т.б.

Алдын-ала бөлініп отырады.

Бағдарлау-мотивациялық кезең:

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Математиканың күнделікті адам өміріндегі мәні орасан зор.Санай білмей, сандарды қосуды, азайтуды, көбейтуді, бөлуді дұрыс орындай білмей тұрып адам қоғамының дамуы мүмкін деп ойлауға болмайды. Арифметикалық төрт амал,ауызша және жазбаша есептеу ережелері бастауыш сыныптардан бастап оқылады.Бұл ережелерді бір адам ойлап шығарған немесе тапқан емес.Арифметика күнделікті практика талаптарынан,адамдардың еңбектеніп әрекет жасауындағы өмірлік мұқтаждықтарынан туған.Арифметика өте баяу және ұзақ уақыт дамыды.

Сонау ерте замандардың өзінде-ақ адамдарға өздерінің күнделікті өмірінде кездесіп отыратын әр түрлі нәрселерді санауға тура келген.Сонда адамның тек екіге дейін ғана санай білетін шағы болған.Екі саны адамның көру және есту мүшелерімен,жалпы алғанда нәрселердің нақтылы бір жұбымен байланыстырылған.Үнділердің «көз»,тибеттіктердің «қанат» деген сөздері «екі» санын білдірді.Егер нәрселер саны екіден көп болса,алғашқы қауым адамы олар туралы тек көп дейтін.Адам бірте-бірте ғана үшке дейін,кейін беске,онға дейін санап үйренді.

Математиканың алғашқы бесіктерінің бірі Мысыр елі болды. Адамзат даналығының ойлап тапқан жаңалығы ол – жазу. Қазіргі әлем халықтары жазуды жоғарыдан төмен, солдан оңға қарай жазып жүр. Неге? Өйткені олар бұл әдісті соқаның қозғалысынан алған екен. Осы жазулардың негізінде пайда болған таңбалардың бірі цифр. Цифр дегеніміз – сөздерді қағаз бетіне қондыру үшін қолданылатын әріптер қандай қажет болса, сандарды жазу үшін керекті таңбалар.

Цифр мен сан деген ұғым синоним сөздер емес. Сандарды сөзбен жазуға болады, мысалы: бір, екі, үш, төрт, т.б. Цифр сол әріпті пайдаланбас үшін қажет: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0. Цифр деген сөздің төркіні арабтың «Әс-сифр» деген сөзінен алынған, ал оның мағынасы үнді халқының бос орын – «Сунья» деген сөзінің аудармасы екен. Бұл сөздің аудармасы «нөл, бос» деген мағынаны білдіреді. Бүгінгі күні ауыр Римдік цифрлардың орнына жеңіл, әрі қарапайым араб цифрларын пайдаланудамыз.

Бүгінгі біздің сабағымыз осы цифрларға байланысты болмақ.

Операционалдық – орындаушылық кезең:

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

1. цифры мен саны.

Бір санын қазақ халқының ұғымында Алла жалғыз, Алладан басқа тәңір жоқ деп есептеген. Қай тілде болсын бірлік сөзінің түпкі түбірі саналады. Адам өмірін басқаратын, әр пенде ұмтылатын сан болып есептеледі.

1. цифры мен саны.

Ай және Күн, жақсы мен жаман, ер мен әйел, күн мен түн, ақ пен қара. Екі санына қазақ халқының көзқарасы міне осындай болып келеді.

1. цифры мен саны.    

  Жалпы түркі халықтарында, соның ішінде қазақ халқында үш саны қасиетті болып есептелінеді.

Үш қуат: ақыл, жүрек, тіл.

Үш жүз: ұлы жүз, орта жүз, кіші жүз. Үш құсты аққуды, қарлығашты, байғызды өлтіруге болмайды.     

1. цифры мен саны.   

Қазақта төрт құбыласы сай, яғни «Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса, төбедегі келеді» деген мәтел екеуінің мағынасы бір болып келеді. Ертеде бұл сан тұрақтылық пен беріктілік, әділдіктің белгісі болған.           Төрт түлік мал, яғни қой мен ешкі, сиыр, жылқы, түйе. Төрт түлік мал қазақтың бірден-бір күн көріс көзі болып табылған. Қазақ халқының өмірін төрт түлік малсыз елестету мүмкін емес.

1. цифры мен саны.   

Абай атамыздың өлеңінде «Талап, еңбек, терең ой, Қанағат, рақым ойлап қой, Бес асыл іс көнсеңіз. Өсек, өтірік, мақтаншақ, Еріншек, бекер мал шашпақ, Бес дұшпанды білсеңіз.» деп, бес саны жайлы айтып кеткен.                              

Үш таңбалы сандарды жазбаша қосып, азайтуға берілген тапсырма.

• 709 – 126 = 583

• 645 + 239 = 884

• 319 + 625 = 944

• 166 + 585 = 751

• 800 – 365 = 435

Екі түрлі әдіспен шығарылатын есептерді шығаруға берілген тапсырма.

Атамыз туысқандарға жіберу үшін

12 кг өрік және 15 кг алма дайындады. Сәлемдеме жіберетін бір қорапқа 3 кг жеміс салуға болады. Атамыз осындай неше қорап сәлемдеме жібереді?

Шешуі:

І тәсіл: (12 + 15) : 3 = 9 (кг)

ІІ тәсіл: 12 : 3 + 15 : 3 = 9 (кг)

Жауабы: Атамыз осындай 9 қорап сәлемдеме жібереді.

Үшбұрышты фигура әр топқа ұсынылады. Онда неше фигура бар екендігін анықтау керек.

Жауабы: 10 үшбұрыш

Тік төртбұрыштың ауданы мен периметрін табуға берілген тапсырма.

• Тік төртбұрыштың ұзындығы 21 см, ал ені 8 см. Периметрі мен ауданын табу керек.

• Шаршының қабырғасының ұзындығы 9 см, периметрі мен ауданын табу керек.

• Соңынан тік төртбұрыш пен шаршынын периметрлерінің қосындысын және олардың аудандарының қосындысын табулары керек.

Жауабы: S = 249 см², Р = 94 см.

Жасырын сөзді табуға арналған тапсырма.

Әр оқушы ақ параққа өздерінің 5 саусақтарын бастырады. Содан кейін өзінің есімін кодпен жасырын түрде жазады (сандармен).

Бастырылған саусақ іздері бар парақша жиналып алынып, араластырылады да, сыныптағы оқушыларға қайта таратылады. Әр топтағы дұрыс жауаптар оқылады.

Сергіту сәті:

«Санамақ»

Оқушылар ортаға шығады.

Өз беттерінше санамақ құрайды.

• Зат есімнен;

• Етістіктен;

Мысалы: Бір дегенім – бесік;

Бір дегенім – білу. т.б.

1. цифры мен саны.   

Қазақта адамның күнделікті өмірде алты парызы бар. Біріншісі адамдардың бір-біріне сәлем беруі, екіншісі шақырса бару, үшіншісі кеңес сұраса – ақыл қосу, төртіншісі кез келген адамның сұрағына жауап беру, бесіншісі ауырып қалған адамның көңілін сұрау, алтыншысы қайтыс болған адамның жақындарына көңіл айту. Ақыл, білім, жомарттық, әділдік, шыншылдық, кең пейіл – адамның алты асқары. Алты саны дүниенің жаралуын білдіреді.    

1. цифры мен саны. 

7 саны қасиетті сан, өйткені адам баласы қоршаған ортаны (жарықты, дыбысты, иісті, дәмді) басындағы 7 «тесік » арқылы түйсінген.(2 көз, 2 құлақ, 2мұрынның екі танауы, аузы).Мұсылмандарда Аллаһтың қасиетті орны жеті қат аспан деп саналады. Жапондарда 7 қайырымды құдай , адам өмірінде 7 рет сәттілік болады. Жеті саны  – халық ұғымы бойынша қасиетті сан. Жеті ата, жеті қазына, жеті  ғашық, жеті күлше тарату,  әлемнің жеті кереметі, апта күнінің саны жетеу,ғарыш әлеміндегі «жеті қарақшы».

1. цифры мен саны. 

Көне заман адамдары 8 санын сенімділіктің, шыңдалудың шыңы  деп есептеген. 8 саны 8 төбесі бар кубты білдіреді. 8 санының құпиясы әлемдегі мәңгілік үздіксіз қозғалысты білдіреді. 8 саны – мәңгілік символы.

1. цифры мен саны. 

Санының қасиетіне тоқталсақ, ана құрсағындағы нәресте тоғыз ай, тоғыз күн өсіп жетіледі. Бұл сан адамның ғұмырында пайда болып, жарық дүниеге келетінге дейінгі уақыт өлшемі. 9 өмірге адамды әкеледі. Ол үш үштіктен құралған. Көшпенділер 9 санын болмыстың шыңы деп санаған, олардың салт-дәстүрлері мен наным -сенімдерінде тоғыз саны қасиетті болып есептелінген.(тоғыз шелпек, тоғыз құмалақ, қалың малға үш тоғыз, т.б.).

Қазақ халқының Аллаһ Тағаланың бұйрығын екі етпей орындайтын тоғыз періштелер бар.

1. цифры мен саны. 

Бұл сан абсалюттік символы. Шексіздік белгісі және жаратылмаған әлемнің саны болып табылады. Бұл барлық заттардың бастамасы. Графикалық жоба бойынша сақина немесе дөңгелек ретінде белгіленеді.        

Теңдеу шығаруға берілген тапсырма.

Әр оқушыға бір теңдеуден ұсынылады. Шығарылып болған соң, жауаптарын өсу ретімен орналастырғанда сөз шығу керек.

• 140 : а = 20 - 7 – с;

• 320 : а = 40 – 8 – а;

• 50 * х = 500 – 10 – й;

• с * 4 = 280 – 70 – л;

• с * 9 = 810 – 90 – а;

• х : 3 = 50 – 150 – у.

Жауабы: сайлау.

Геометриялық фигураларға арналған тапсырма.

Әр топқа 7 түрлі геометриялық фигура беріледі. Сол фигураларды өмірдегі қандай да бір затқа ұқсатып, қажетті жерін суреттеу арқылы салуға ұсынылады.

Соңынан әр топ бір-бірінің жұмысын бағалайды.

Мысал құрауға берілген тапсырма.

Кубтың алты бетіне 6 түрлі сан жабыстырылған. Кубты әр топқа лақтырған кезде қандай үш таңбалы сан түссе, соған байланысты мысал құраулары керек.

317, 609, 529, 485, 726, 863.

Амалдардың орындалу ретін анықтап, мысалдарды шығаруға берілген тапсырма.

32 : (21 – 17) + 9 * 3 + 27 – 6 * 5 + 54 :9

Жауабы: 38

Бос тор көздің орнына қажетті амал таңбасы мен жақшаларды қойып, өрнектің мәнін табу керек.

5 * 5 * 5 * 5 * 5 = 100

2 * 2 * 2 * 2 * 2 * 2 = 24

Рефлексиялық – бағалау кезеңі:

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

• Бүгінгі сабақта не туралы білдіңдер?

• Цифрлардың сыры неде екен?

Уақыт қалса, әр цифрға өмірден мысал келтіргізу.

Сұрақтарға жауап береді.

Мысал келтіреді.

Үйренуге тапсырма беру:

Цифрларға байланысты қызықты деректер мен мақал-мәтелдер жинастыру.

Күнделіктеріне белгілеп жазады.

Бағалау:

Формативті бағалау

(өзін-өзі бағалау)

Жинаған ұпай сандарын санайды.

Оқушылар топтағы оқушылардың жауаптарына қарай өздерін бағалайды.

Рефлексия:

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Рефлексия дәптерін тарату.

... ұнады.

... ұнамады.

Рефлексия жазу.

Мұғалімнің рефлексиясы: