Matematika fanidan

Loyiha mavzusi : O’nli kasrga bo’lish . Matematika , 5 - sinf O’qituvchi: Abdillahatova Gulnora Akramjanovna . Namangan viloyati , Namangan tumani , 19 - maktab

Mavzu: O’nli kasrga bo’lish.

Reja :

1.O’nli kasrlarni bo’lish qoidasi .

2. O’nli kasrlarni 10 , 100 ,1000 ,…. 1000… ga bo’lish.

3. O’nli kasrlarni 0,1 ; 0,01 ; 0,001 ;

0,0001 ; …. ga bo’lish .

4. Mavzuga oid misol va masalalar.

Sonni o’nli kasrga bo’lish uchun : -- bo’luvchida verguldan keyin nechta raqam bo’lsa , bo’linuvchida ham bo’luvchida ham vergul o’shancha xona o’ngga suriladi ; -- so’ng bo’lish o’nli kasrni natural songa bo’lish kabi amalga oshiriladi .

1 – misol . Bo’lishni bajaring . 17,4 : 0,6 = ? Yechish : Bu misolda bo’luvchi 0,6 da verguldan keyin bitta raqam bor . Shuning uchun bo’linuvchi 17,4 dan ham , bo’luvchidan ham bir xonadan vergulni o’ngga suramiz . Natijada 174 : 6 ko’rinishni hosil qilamiz . Demak , 174 : 6 = 29 natijani hosil qilamiz . Bundan 17,4 : 0,6 = 26 ekanligini topamiz .

2 -- misol . Bo’lishni bajaring . 8,46 :1,2 = ?

Bu misolni ikki hil usulda yechish mumkin .

1 -- usul . 8,46 : 1,2 bo’lishni bo’linuvchi va bo’luvchidan bir xonadan o’ngga vergul suramiz , natijada 84,6 :12 natijani hosil qilamiz . Bu esa o’nli kasrni natural songa bo’lish mavzusiga to’g’ri keladi va 84, 6 :12 = 7,05 natijaga ega bo’lamiz .

2 – usul . 8,46 : 1,2 bo’linmada bo’linuvchi va bo’luvchidan xam vergulni ikki xona o’ngga suramiz . Natijada 846 : 120 ushbu bo’linmani hosil qilamiz . Chunki 8,46 = 8,460 =8,4600 =8,46000… 1,2 = 1,20 = 1,200 = 1,2000… O’nli kasrlarda verguldan keyingi raqam oxirida xar qancha nol bo’lsa xam shu kasrga teng kasr hosil bo’laveradi . Shu tufayli 8,46 :1,2 = 8,46 : 1,20 =7,05 .

O’nli kasrlarda vergul surishda verguldan keyingi xonalarni tevglashda nol bilan tenglanadi . Xulosa qilib aytganda har ikki ysulda xam natija bir xil qiymatga ega bo’ladi ya’ni :

8,46 :1,2 = 7,05

84,6 : 12 = 7,05

846 : 120 = 7,05 .

O’nli kasr hamda 0,1 ; 0,01 ; 0,001 ; 0,0001 ; … sonlarning bo’linmasini topish uchun o’nli kasrdagi vergulni bu sonlarda birdan oldin nechta nol turgan bo’lsa , o’shancha xona o’ngga surish kifoya . Agar nollar yetishmasa , oldin o’nli kasr oxiriga keragucha nollarni yozish kerak bo’ladi .

Masalan , 39,12 : 0,0001 = 39,1200 : 0,0001 = 391200 .

O’nli kasrni 0,1 ; 0,01 ; 0,001 va hokazo sonlariga bo’lish - uni mos ravishda 10 , 100 , 1000 va hokazo sonlarga ko’paytirish demakdir va aksincha , o’nli kasrni 10 , 100 , 1000 va hokazo sonlariga bo’lish - uni mos ravishda 0,1 ; 0,01 ; 0,001 va hokazo sonlariga ko’paytirish demakdir .

Sinfda bajariladigan mashqlar

1-MISOL . BO’LISH TO’G’RI BAJARILGANINI TEKSHIRING .

A) 0,9 : 3 = 0,3 . D) 1,8 : 6 = 0,3 .

• 7,5 : 3 = 2,5 . E) 4,5 : 3 = 1,5 .
• 1 : 2 = 0,5 . G) 2,4 : 3 = 0,8 .

2 – misol . BO’LISHNI BAJARING . A) 17,4 : 0,6 = B) 198 : 0,036 = C) 12,25 : 0,005 = D) 15,3 : 0,015 = E) 81,2 : 0,035 = G) 1050 : 4,2 =

3 – masala . Abdurahmon qalamining uzunligi 0,45 m . U 54 m yo’l yurishi uchun necha qadam tashlashi kerak ? Berilgan : bitta qadam uzunligi – 0,45 m . Jami yo’l - 54 m . Jami qadam - ? Yechish : 54 : 0,45 = 120 . Javob : 54 m yo’l yurish uchun 120 ta qadam yurish kerak .

4 – misol . Amallarni bajaring .

a) (131,4 – 80,8 ) : 2,3 – 21,84 ;

b) 8,16 : (1,32 + 3,48 ) – 0,345 ;

5 – masala . Qimmatbaho toshlarni tortishda massa birligi - qirot qo’llaniladi . Bir qirot 0,2 grammga teng . Agar olmos 0,9 grammga teng bo’lsa , unung massasini qirotda ifodalang .

Bu masalani yechish uchun 0,9 : 0,2 = 4,5 bo’ladi .

Demak javob : 4,5 qirotga teng ekan .

Uyga vazifa :

1 – misol . Bo’lishni bajaring .

• 47,2 : 0,2 ; b) 25,92 : 7,2 ; d) 5,55 : 1,5 ;

• 2,688 : 5,6 ; f) 2,85 : 1,5 ; g) 13,65 : 9,1 ;

Etiboringiz uchun rahmat !