Математика пәні

Алғы сөз

Оқушылардың математика пәніне деген қызығушылығын арттырудың бір жолы – дидактикалық ойындар. Деңгейі төмен оқушының өзі де ойын түрлері араласқан сабаққа қатысып, ынталана түседі. Ойынға араласқан жерде жарыс болады, балалар бір- бірінен қалып қоймауға тырысады. Ойынды пайдалану жиілігін мұғалім өзі анықтайды және шығармашылықпен түрлендіре отырып, жаңа тақырыпты өткенде, өтілген материалды қайталағанда, білімді тиянақтау мен тексеру кезінде, яғни сабақтың кез- келген сәтінде оқыту әдісінің құрамды бөлігіне айналдыруға болады.

Ойындардың тиімділігі: олардың сабақтың әр кезеңіндегі орнымен міндеті және мақсатын дәл анықтауға оны қолданудың теориясы мен практикасын мұғалімнің жетік білуіне, шеберлігіне, ойынға алдын ала қажетті материалды дайындап алуға, ойын кезінде оқушыларды белсенді түрде қатыстыруға байланысты. Дидактикалық ойындарды математика сабақтарында пайдалану арқылы оқушылардың танымдық қабілеттері артады, шапшаң есептеу дағдылары қалыптасады, байқампаздығы, есте сақтау қабілеті қалыптасады және балалардың бір-бірімен достық қарым-қатынасы орнайды. Адам бойындағы керемет қасиет,асыл қазына ақыл-ой және сананың сапалылығымен өлшенеді.

Математиканы игертудегі ойынның негізгі мақсаттар: - Білімді меңгерту,білік ,дағдыларды қалыптастыру, оқушылардың шығармашылықпен жұмысын жандандыру.

Математика сабақтарындағы ойынның негізгі міндеті- оқушының есептеу дағдыларын қалыптастырып жетілдіру,баланың қызығушылығын туғызып, белсенділігін арттыру.

Осы мақсатта өз тәжірибемнен бірнеше ойын түрлерін ұсынып отырмын.

« Гүл сыйлау» ойыны

Мақсаты : Әріпті өрнектің мәнін табуға байланысты жүргізуге болады. Оқушылардың танымдық қабілеті мен пәнге деген қызығушылығын арттыру, бір-бірімен достық қарым-қатынастарын нығайту, әдептілікке, сыйластыққа тәрбиелеу.

Көрнекілік : 2-3 гүлдің үлкейтілген өрнек жазылған түрі, гүлді әдемі ашық хаттар.

Мазмұны: Тақтаға гүлдің үлкейтілген, өрнек жазылған түрі ілінеді. Оқушылар гүл күлтесінің ішіндегі әріпті өрнектерді өз орындарында отырып шығарады.

Күлтедегі өрнектің нешеуін шығарса, сонша ашық хат жинайды. Ол ашық хатты сыныптағы достарына сыйлауына болады. Егер есепті шығара алмаса, онда ұпай жинай алмайды.

« Хан талапай » ойыны

Мақсаты: Санды еселеп қосуға арналған. Бұл ойын арқылы оқушылардың ақылын, дүниетанымын кеңейту, мінез – құлқын, ерік жігерін қалыптастыру және сабаққа деген қызығушылығын арттыру, салт-дәстүрді насихаттау.

Көрнекілік : Асықтар, әртүрлі сандар.

Мазмұны: Ойын топпен ойнауға болады. Асықтарға сандар жазылады, сандар бірдей сан болуы мүмкін.Асықтың ішінен бір санды «Хан » етіп сайлайды. Асықтарды «ханталапай» деп жерге шашып тастағанда,балалар тез бөліп алулары керек. Асықтағы сандар ойын барысында өзгертіліп отырады.

Мысалы: 3+3+3+3.....

6+6+6+6......

9+9+9+9.....

Ойынды түрлендіріп өткізуге де болады.

« Санамақ» ойыны

Мақсаты: Баланың ойлау қабілетін жетілдіру, сан үйрету, ой белсенділігін,саналы ойлана білуін дамыту, шапшаңдыққа баулу.

Мазмұны : Атау ұйқастарын санау арқылы балаға сан үйретеді,санға аты ұйқас заттарды танып білу.

Мысалы: Бір дегенім- білеу,

Екі дегенім-егеу,

Үш дегенім-үскі,

Төрт дегенім-төсек.

Әрі қарай оқушылардың өздері жүргізеді.

«Кім жаңылысады?» ойыны

Мақсаты: Бұл ойынды көбейту және бөлу кестесін үйрету кезеңінде жүргізуге болады.Оқушылардың белсенділігін,саналы ойлана,қиындықты жеңе білуін,ой-өрісін дамыту,төзімділікке баулу.

Көрнекілік: Атаулар жазылған парақшалар.

Мазмұны : Ойынды жарыс түрінде өткізуге болады.

1-қатар-Көбейткіш

2- қатар -Көбейткіш

3-қатар – Көбейтінді деген атаулар беріледі.

Бірінші қатардағы оқушы кез-келген бір санды айтады, ал екінші қатардағы оқушы да бір сан айтады. Үшінші қатардан бір оқушы аталған екі санды көбейтіп, жауабын айтады. Бөлу амалын осылай орындайды.

« Қай мамандықты қалайсың?» ойыны

Мақсаты: Оқушылардың сандарды разрядтық қосылғыштарға жіктеп қолайлы тәсілмен қосып білуін үйрету, тапқырлыққа, тиянақтылыққа баулу, кәсіптік бағдар беру.

Көрнекілік: Әр түрлі мамандықты бейнелейтін суреттер, тапсырма жазылған парақшалар.

Мазмұны : Әр мамандықты бейнелейтін суреттер,тақтаға ілінеді.Сурет сыртында әр түрлі есептер жазылған. Мысалы 65+ 35,40+18,70+24. Оқушылар қалаған мамандықтарын таңдап алып,есепті шығарады. Дұрыс орындаған оқушы мадақталады.

65+ 35,

70+24

« Алма теру» ойыны

Мақсаты: Бір таңбалы сандарды қосу және азайту. Ойын арқылы ауызша немесе жазбаша есептеуге жаттықтыру, шапшаңдыққа баулу.

Көрнекілік : Алма бағының суреті, алма салатын себеттер, мысалдар жазылған қағаздар.

Мазмұны : Тақтаға үлкен алма ағашының суретті ілінеді. Ағаштағы алмалардың сыртында есептер жазылған. Оқушылар алмаларды үзіп алып, есептерін шығарып нәтижесі жазылған себеттерге салуы тиіс. Кім себетті бұрын толтырса, сол ойында ұтады.

Мақал-мәтелдер

Бесік баласы

Бес түлейді.

Алты жасар бала атқа мінсе,

Алпыстағы шал ,Алдынан шығып атын ұстар.

Жақсы әке жаман балаға

Қырық жылдық ризық.

Білегі күшті бірді жығар,

Білімі күшті мыңды жығар.

Жігіт адамға жетпіс өнерде аз.

Жеті рет өлше,

Бір рет кес.

Алтау ала болса,

Ауыздағы кетеді.

Төртеу түгел болса,

Төбедегі келеді.

Елу жылда ел жаңа,

Жүз жылда қазан.

Тоқсан ауыз сөздің,

Тобықтай түйіні бар.

Жүз теңгең болғанша,

Жүз досың болсын.

Екі аяқты да бөле тату,

Төрт аяқты да бота тату.

Атты күнде мінсең-тулақ,

Аптада мінсең - қонақ,

Айында мінсең- ат,

Жылында мінсең- тұлпар.

Бір адам- самал,

Екі адам- амал., Үш адам – жамал, Төрт адам – қамал.

Жүзден біреу - шешен,

Мыңнан біреу – көсем.

Мыңның түсін танығанша,

Бірдің атын біл.

Алпыстан асқаннан ақыл сұра.

Білгенің бір тоғыз,

Білмегенің тоқсан тоғыз.

С а н а м а қ

Ішің пыса кел, достым,

Менімен бірге ойнашы.

Ойын аты «санамақ»,

Жауабын дұрыс ойлашы.

Аулада он қаз, он тауық,

Үш қораз және алты үйрек.

Ит пен күшік алысып,

Бір-бірін тістеп, жүр сүйреп.

Болған соң міне күн кешкі,

Өрістен бес қой, жеті ешкі.

Төрт сиыр,бұзау келіп тұр,

Санашы бәрін қанша енді.

Қалтам қанша?

Өзімде бар сан қалта,

Шалбарда екі жанқалта,

Арт жағында қосқалта,

Жейдеде екі төсқалта,

Костюмде екі іш қалта,

Және екі тысқалта,

Бір төсқалта және бар,

Сонда есепте,кәне,ал,

Менің қанша қалтам бар?

Айтпақшы,тағы пальтом бар,

Онда да төрт қалтам бар. (он бес)

Тауық, үйрек, қаз қанша?

Үйімізде тауық көп.

Үйрек,

Қаз да жетеді.

Жұмыртқа олар тауып көп,

Бізді қарық етеді.

Бәрін жинап аламыз,

Аралап шөп,қораны.

Ыдысқа әкеп саламыз,

Бір табақтай болады.

Бүгін де бос тұрмадық,

Жұмыртқалар жинадық......

Тоғыз тауық туыпты,

Тумапты тек төртеуі.

Сегіз үйрек туыпты.

Тумай қапты жетеуі.

Туыпты үш қаз ғана,

Бесеуі оның тумаған.

Жұмыртқасы аз ғана.

Біздер келіп жинаған.

Ал, санашы білмекке,

Жидық неше жұмыртқа?

Бәрі қанша

Үйрек те,

Тауық,

Қазды ұмытпа.

Үйімізде ұстайтын

Қанша,

Құстың баршасы?

Жұмыртқа туған қаншасы?

Тумағандар қаншасы?

Жауабы: 20 жұмыртқа жинаған,13 тауық,

15 үйрек,8 қаз.Барлығы 36 құс.

Тумағандары 16 құс

Көбелектер далада,

Гүл күлтесін санаған.

Әрбір гүлде 5 күлте,

6 гүл бар жиыны,

Күлте нешеу санашы,

Бар ма осының қиыны?

Жауабы: 5*6=30

3 көжекке түскі аста,

3 көршісі кеп қалды.

Бақшада олар әрқайсысы

7 сәбіз жеп алды.

Неше сәбіз желінді,

Есептеуге кім алғыр?

Жауабы: 7*(3+3)=42

Маймылдың үш баласы,

Дүкен жаққа сабылды.

Әрқайсысына оқитын

5 кітаптан алынды.

Тек ақымақ маймылдар,

Дұрыс санай алмады,

Неше кітап, көмектес,

Маймылдардың алғаны?

Жауабы: 5*3=15

Ойлап ешкі лақтарын

Әкелді ағаш бұтақтарын.

Он алты бұтақ барлығы,

Еденге қойды,төрт лаққа

Бөледі қалай ал мұны?

Жауабы : 16:4=4

Пеш

Жаңа үйге,

Жаңадан,

Пеш салу үшін,

Қаладан,

Әкем барып, жүз кірпіш

Әкелді,бәрі қыш кірпіш.

Аулаға оны төгіпті,

Бекер солай етіпті.

Далада олар жатқанда,

Түн түскенін баққан ба,

Біреулер бос тұрмапты,

Кірпіштерді ұрлапты.

Жоғалыпты

Он үші,

Қиын болды сонысы.....

Әкем пешті қалады,

Лай жасап,

Қолда қалағы.

Сынды тек кірпіш алтауы,

Қаланды пешке қалғаны.

Тастады сынған оқыста,

Алты кірпішті қоқысқа.

Жетпей қап пеш салуға,

Тағы да елу кірпішті

Тура келді алуға.

Оларды және қалады,

Пешті сап әкем жарады.

Бірақ та елу кірпіштің,

Өкініштісі бұл істің,

Жартысы қалды артылып,

Әкелген босқа артынып.....

Ал кім санай алады,

Салуға әкем жаңа пеш

Қанша кірпіш қалады.

Жауабы : 106 кірпіш

Үлкен кім, кішісі кім?

Қанат,

Самат,

Анар,

Шынар менен

Жанар –

Бір үйдің бес баласы,

Екі жастан арасы.

Кім үлкен,

Кім кішісін,

Реттеп шықшы біз үшін.

Қанат - Жанардың ағасы,

Жанар - Анардың әпкесі,

Шынар – Саматтың қарындасы,

Самат – Анардың інісі,

Анар - Жанардың сіңілісі.

/ Қанат,Жанар,Анар,Самат,Шынар./

Есеп тақпақтар

Кеш оқыған қайсысы?

Қодық, Бота, Лақ,

Қозы, Бұзау, Құлыншақ,

Тоқты, Тана, Тай, Тайлақ,

Шыбыш, Шөже байпаңдап,

Мектепте оқып жүр бәрі,

Сыныптары бір әрі.

Дұрыс емес мынасы,

Бір жасы үлкен кейінің...

Кеш оқыған біразы,

Керегі жоқ кеюдің...

Ал,ендеше, тапсырма,

Санап берсін тапқырлар

Жасы үлкенді тапсын да.

Шешуі : / Тоқты, Тана,Тай,Тайлақ,

Шыбыш/

Санамақ - жұмбақ

«Түбір» сөзін алсаңдар,

Ішінде оның қай сан бар?

«Кекілік» сөзін алсаңдар,

Ішінде оның қай сан бар?

«Мүше» сөзін алсаңдар

Ішінде оның қай сан бар?

«Төртбақ» сөзін алсаңдар,

Ішінде оның қай сан бар?

«Дербес» сөзін алсаңдар,

Ішінде оның қай сан бар?

«Малты» сөзін алсаңдар,

Ішінде оның қай сан бар?

«Жетік» сөзін алсаңдар,

Ішінде оның қай сан бар?

«Сегізкөз» сөзін алсаңдар,

Ішінде оның қай сан бар?

«Тоғызқұмалақ» сөзін алсаңдар,

Ішінде оның қай сан бар?

«Қонақ» сөзін алсаңдар,

Ішінде оның қай сан бар?

Жауабын тапсаң,жарадың,

Онға дейін санадың.

Жауабы \ тү+1,к+2+лік,м+3+е,4+бақ,дер+5,м+6,

7+к,8+көз,9+құмалақ,қ+10+ақ/

Көңілді өлеңдер

Бір топ қоян орман кезіп барады,

Жолда олар қасқыр ізін санады.

Қасқырларда өткен екен топталып,

Әр табанның қардағы ізі ап –анық.

Қасқырлардан қалған іздер 120,

Неше қасқыр жүріп өткен шынында?

Жауабы : 120:4=30

Бұталардың арасынан тышқанды,

Түлкі үйретті баласына ұстауды.

Түлкінің бұл зұлым ойын ұғынған,

Тышқандар да шыршаға кеп тығылған.

Саны олардың 5 – еу еді шамасы,

Әр ананың тоғыз дан бар баласы.

Айтыңдаршы, неше тышқан тығылды,

Қорықанда шырша болып панасы?

Жауабы: 9*5=45

Құс қорада балалар

Тамақ берді қаздарға.

Балапандарымен қосқанда,

Қаздарда 5 отбасы,

Әрқайсысында 12 балапан.

Түскі асқа нешеу жиналды,

Сол қаздарды санасаң ? Жауабы : /12*5=60/

Жаздың күні жайнады,

Құстар салды сайранды.

Екеуіне бұтақтың

4 торғайдан отырды.

Ал келесі екеуін

3 үкіден мекендеп,

Ухілейді уілдеп.

Қалғымаңдар, балалар,

Құстар нешеу, санаңдар?

Жауабы: / 4х2+3х2=14/

Батпақта екі көлбақа,

Мақтанды кеп өз ара:

- Жедім мен 5 масаны,

8 шіркей, 6 қоңыз асадым!

-Ал мен жеген маса саны 2 есе,

Қоңыздарда екі есе көп ендеше!

Бақалардың жеген жәндіктерінің саны қанша?

Жауабы : 5х2+8+6х2=30