Адамзатты? к?птеген жылдар бой?ы ойнау т?жірибесі ойынны? білімдік ??ндылы?ын д?лелдеді. Ойынны? шы?у сырын ?алымдар ж?здеген жылдар бойы зерттеп келеді. Оны? шы?у тарихы жайлы к?птеген пікірлер бар.
К?п т?жырымдарды? бірі бойынша ойын ?о?амны? діни, ?леуметтік-экономикалы? ж?не м?дени дамуы кезіндегі бос уа?ыт пен демалысты ?ткізу м?селесінен туында?ан. Ерте заманда ойын ?о?амды? ?мірді? бір б?лігі болып, о?ан діни-саяси ма?ыз берілген. Ерте гректер ойынды ??дайлар ?олда?ан десе, ?ытайда мерекелік ойындарды император ашып, ?зі де ?атыс?ан.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Мақалада кейінгі кезде математиканы оқыту әдістемесінде кеңінен талқыланып отырған деңгейлеп оқыту мәселесі қарастырылған және оның оқушылардың тұлғалық қалыптасуындағы ролі анықталған.
В статье отражена актуальность использования разноуровневых заданий на уроках математики. Раскрывается опыт применения дифференциаций математических заданий и обосновывается роль активизации обучения в личностном развитии учащихся.
Қазіргі кезеңде еліміздің білім беру жүйелерінде бір қатар өзгерістер енгізіліп, олардың жаңа ұлттық модельдері құрылуда. Орта мектепті информатизациялау бағдарламасы, жоғары және орта білім берудің мемлекеттік стандарттары, жоғары білімді дамыту стратегиясы жасалып және ҚР 2005-2010 жылдар аралығындағы білім беру жүйесінің дамуының меммлекеттік бағдарламасы, ҚР білім беру жүйесінің 2015 жылға дейін даму тұжырымдамасы жарияланып, іске ендірілу үстінде.
Осы бағытта жүргізіліп жатқан жұмыстардың негізгілерінің бірі жалпы білім беретін орта мектепте математика ғылымы негізінен берілетін білімді қайта жаңарту болып табылады.
Қазіргі ғылыми-педагогикалық зерттеулер жаңартылған әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асуы үшін оны технологияландырудың қажет екенін дәлелдеп отыр.
Педагог-ғалым В.П.Беспалько оқу материалын меңгерудің төрт деңгейін анықтады. Осыған орай деңгейлік саралауда оқушылар бір бағдарламамен оқытылып, оқу материалын әр түрлі алдын ала жоспарланған, бірақ әлдебір деңгейден төмен болмайтын дәрежеде меңгеруіне еркі және мүмкіндігі болады. Демек, оқушылардың жеке ерекшеліктері мен білім деңгейлерінің әр түрлі болуына байланысты саралап оқыту қажет.
Деңгейлік саралауға негізделген оқыту технологиясы дидактикалық процестегі оқушының ролін арттырып, оны тұрақты қызығушылығы бар, өзіндік таным қызметі және өзін-өзі басқаруы қалыптасқан өзіндік дидактикалық процеске айналдыруға бағытталған.
Бұдан, деңгейлік саралаудың жаңа технологияға толық негіз бола алатынын көреміз. Деңгейлік тапсырмаларды дайындау, мұғалімнен шығармашылықпен қызмет істеуді талап етеді. Өзіндік жұмыстарды оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып беру қажет. Стандартқа сай өзіндік жұмыстың негізгі бөлігі, оқытудың міндетті деңгейін меңгеретіндей болуы керек, яғни барлық оқушыдан осы деңгейдегі білімді меңгерулерін талап етеміз.
Атап айтқанда, І-деңгей математика пәнінен білім беру стандартына сай әр деңгейлік оқытуда, оқыту өзіндік оқуға бағытталады. Мұнда оқушының өздігінен есептер шығаруы, қатесін түзете білуі, шешімін салыстыра отырып негіздеуі талап етіледі.
ІІ-деңгей, оқушы түрлі әдістер арқылы өздігінен зерттеп, міндетті деңгейден жоғары деңгейлік есептерді шешудің жолдарын меңгеріп, шығармашылық ойлау қабілеті дамытылу талап етіледі.
ІІІ-деңгейде оқушының жоғары деңгейлік білім алуға дарындық қабілеті анықталады, пәнге деген қызығушылығының дамытылуы талап етіледі.
ІV-деңгейде математика пәнін әр деңгейлік оқытуда оқушының іс-әрекеттері өз бетімен орындай алатындай дәрежеге жетеді. Мұнда оқушыны теориялық материалдарға жалпылама талдау жасатқыза отырып, өзіндік ізденіс жұмысына баулу, әртүрлі типтегі есептерді шештіру арқылы оқушының жүйелі ойлау қабілетін дамытып, теориялық білімін қалыптастыру талап етіледі.
Жалпы айтқанда, В.П.Беспалько оқушылардың білімді қабылдауының төрт деңгейлі педагогикалық комплексін ұсынып, оқушылардың іс-әрекеттерін бағалау жолдарын көрсетті:
І-деңгей – репродуктивті - көмек беру арқылы есте сақтау (50-60%)
ІІ-деңгей – алгоритмдік – базалық минимумды білімге сәйкес (61-75%)
ІІІ-деңгей – эвристикалық - материалды саналы түрде меңгеру (76-85%)
IV-деңгей – шығармашылық түрде өз бетімен ауқымды оқу материалын меңгеру (86-100%).
Педагогика ғылымында оқу процесін оқушылардың оқу материалын меңгеру дәрежесі бойынша үш сатыға бөліп қарастыру қалыптасқан.
ІІІ деңгей - түсіну деңгейі:
- мұғалімнің айтқанын кері айтып бере алады, тапсырманы үлгі бойынша орындайды.
ІІдеңгей - логикалық ойлау деңгейі:
- мұғалімнен алған ақпаратты толық меңгерген, тапсырманы өз бетімен орындай алады.
Ідеңгей - шығармашылық пен ойлау деңгейі:
- оқу материалын меңгеріп қана қоймай, қосымша материалды өзі пайдалана біліп, тапсырмаларды да өз бетімен орындай алады.
Осы айтылғандарды ескере отырып математиканы оқытуда мынадай деңгейлік тапсырмаларды орындату арқылы оқушылардың шығармашылығын, білім сапасын арттыруға болады. Мысалы, бір айнымалысы бар теңсіздіктер тақырыбы бойынша төмендегідей деңгейлік есептерді ұсынуға болады:
ІІІ-деңгей: х2+2х-150
II-деңгей: х2-4х+5 2х-2
I-деңгей:
Оқушылардың көпшілігі күнделікті сабақтағы қолдана білетін дағдыларын пайдаланып есептерді ретімен орындайды. Жоғары деңгейдегі есептерді барлық оқушылар меңгере алмайтыны белгілі, сондықтан оны меңгеруді барлық оқушыдан талап ету қажет емес. Жоғары деңгейлік тапсырмаларды орындауда оқушының дарындық қабілеті анықталады.
Сонымен қатар, деңгейлік тапсырмаларды әр тарау бойынша бекіту сабақтарында да қолданса, оқушылардың пәнге деген қызығушылықтары арта түседі. Осыған дәлел ретінде, 9-сынып алгебра пәні бойынша “Арифметикалық және геометриялық прогрессиялар” атты тақырыпта өткізілген жарыс сабағының қысқаша жоспарын ұсынуға болады.
Сабақ тақырыбы: Арифметикалық және геометриялық прогрессиялар.
Оқу мақсаты: Өткен тарау бойынша оқушылардың білімділік дағдыларын байқау, бекіту есептерін шығарту.
Тәрбиелік мақсат: Ұқыптылыққа баулып, адамгершілікке тәрбиелеу, мәдентиетті түрде өзінің ойын, пікірін көпшілікке дұрыс жеткізе білуге үйрету.
Дамытушылық мақсат: Оқушылардың математикалық ой өрісін дамыту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру. Оқу материалының ең бастысын, мазмұнын ажырата білу қабілетін дамыту.
Көрнекіліктер: жазба плакаттар, текшелер, формулалар.
Түрі: аралас типті сабақ.
Жоспары:
1.Ұйымдастырушылық кезең.
2.Қайталау, еске түсіру кезеңі.
3. Сынып оқушыларын топтарға бөлу, топтарға ат қою.
4.Деңгейлік тапсырмалар беру.
5. “Ойлан тап!” ойынын жүргізу.
6. Викториналық сұрақтар.
7. Марапаттау.
8. Қорытындылау.
Сабақ барысы:
Мұғалімнің кіріспе сөзі: “Қайырлы күн құрметті қонақтар мен оқушылар. Бүгінгі біздің сабағымыз өткен тарау бойынша қайталау және есептер шешуге арналмақ”.
а) (аn) арифметикалық прогрессияның бірінші мүшесі мен айырмасын тап, мұндағы а5=27; а27 = 60. Жауабы:
б) (аn) арифметикалық прогрессияның бірінші мүшесі мен айырмасын тап, мұндағы а20=0; а66 = -92. Жауабы:
в) (аn) арифметикалық прогрессияның алғашқы тоғыз мүшесінің қосындысын тап, мұндағы а1= -17 d=6. Жауабы:
10 ұпайлық тапсырмалар.
а) Егер b7 =72,9; q= 1,5 болса, онда (bn) геометриялық прогрессиясының алғашқы 7 мүшесінің қосындысын тап.
Жауабы:
б) Есептеңдер: Жауабы:
в) Есептеңдер: Жауабы:
5. “Ойлан тап” ойыны: Алдын ала плакаттарға жазылған математикалық формулалар тақтаға ілінеді, бірақ олар толық емес. Формулалардың жетіспейтін компонентттері басқа карточкаларға жазылып балаларға ұсынылады. Ойынның мақсаты оқушылардың ізденушілік қабілеттерін дамыту. Бұл кезеңде оқушылар формулаларды толықтырулары қажет. Төмендегі формулаларда квадрат жақшадағы элементтер көрсетілмейді.
6. Викториналық сұрақтар.
І-топқа арналған сұрақтар:
Жай сан деп қандай сандарды атаймыз? Жауабы: (Екі ғана бөлгіші бар сан).
а1=3, d=3, a5= ? Жауабы: (15)
Жай жұп сан бола ма? Жауабы: (2)
Центр арқылы өтетін хорда? Жауабы: (Диаметр)
(225)1/2- 5=? Жауабы: (10)
6n формуласымен берілген тізбек арифметикалық прогрессия бола ма? Жауабы: (болады)
Бөлінді қай жағдайда бірге тең? Жауабы: бөлінгіш пен бөлгіш тең болғанда.
Көпбұрыштың көршілес емес төбесін қосатын кесінді? Жауабы: диагональ
1000 м2 қанша гектар болады? Жауабы: 0,1 га.
Құрама сан дегеніміз не? Жауабы: екіден артық бөлгіші бар сан.
132-1= ? Жауабы: 168.
7. Марапаттау бөлімі: Сабаққа белсенді қатысқан топты және жеке оқушыларды “Мақтау қағазы”мен марапаттау.
8.Қорытындылау. Қатысқан оқушылардың білімдерін бағалау. Үйге тапсырма беру. Сабақ барысы бойынша балалар пікірін анықтау үшін сабақ аяқталуына 5 минут уақыт қалғанда оларға таза бет қағаздар таратылады. Олардың сабақ барысы бойынша мынандай 3 сұраққа қысқаша жауап берулері сұралады: а) не ұнады?, б) неге үйрендім?, в) не ұсынамын?. Осы пікірлерге психологиялық-педагогикалық талдау жасау мұғалімнің келесі сабақтарды ғылыми-педагогикалық тұрғыдан тиімді жоспарлап ұйымдастыруына негіз болады.
Сонымен, деңгейлік есептердің жүйелі түрде математика сабақтарында пайдаланылуы оқушылардың оқу іс-әрекеттерін белсендендіретін, логикалық ойлау қабілеттерін дамытатын, практикалық білік-дағдыларын қалыптастыратын, мұғаліммен және өзара қарым-қатынастарын ізгілендіретін тиімді құралдардың бірі болып табылатыны айқын көрінеді.
Жауабы: 
Жауабы: 
