?ош келді? ?з наурыз

Саба?ты? ма?саты:
1. О?ушыларды? санасына хал?ына деген ма?таныш сезімін ?ялату, ана тілін, оны? тарихын, ?нерін, м?дениетін ?астерлей отырып, дамыта о?ытып т?рбиелеу.
2. Халы?ты? салт – д?ст?рін, ?дет – ??рпын ?йрете отырып, Наурыз ?аза?ты? ?лтты? мейрамы екенін ашып к?рсету.
3. Саба?ты халы?ты? педагогика?а негіздей отырып, ?аза? хал?ыны? ?лтты? ойындарын, ?лтты? та?амдарын, на?ыл с?здерін ?астерлей отырып, балалар?а ??ындыру.
К?рнекілігі: ?лтты? киім ?лгілері, ?лтты? та?ам т?рлері, ??ра? к?рпе, ма?алдар, о?ушылар сал?ан суреттер, на?ыл с?здер.
?лыс к?ні ?азан толса,
Ол жылы а? мол болар.
?лы кісіден бата алса,
Сонда ол жылы жол болар.
?лкеннен ?ла?ат, кішіге аманат.
М??алім с?зі: Наурыз- б?л ежелгі т?ркі халы?тарыны? жа?а жыл мейрамы. Парсы тілінен аудар?анда «наурыз» с?зі «жа?а к?н» деген ма?ынаны білдіреді. Оны барлы? т?ркі халы?тары: ?аза?тар, ?ыр?ыздар, ?збектер, т?жіктер ж?не т.б. атап ?теді.

Наурызды? 22 – інде к?н мен т?н те?еледі, ?ыс ?тіп к?ктем келеді. Тіршілік басталады. Ол тіршілік ар?ауы – тама?. Малыны? ?ыстан аман шы?уы. Оны? ?сіп - ?ніп т?лдеуі. ?аза? хал?ы ?шін ?лкен мейрам – жа?а жыл болып санал?ан. Жыл басы – Наурыз, Баба хал?ымызды? салтында, ойын – к?лкіні? к?ркімен с?ні бол?ан.

«?ош келді? ?з наурыз » атты мерекемізге ?ош келді?іздер!
М??алім:

Бишілер бар бізде ?ыздар мен ?лдар тобы,

Мерекеге ?нерімен келген б?гін.

Та? ?алдырып, ?анекей би билеші,

?ол со?ып, демеу берсе к?рермендер!- деп кезекті байсалды да байыпты бишілерімізді? орындауында?ы «Айг?лек» биіне береміз.
О?ушы.
Наурыз келіп, ?ар кетті.
Наурыз келіп, жас кірді,
К?нге тосып ар?асын,
Жан біткенге наз кірді.

М??алім:

Мереке Наурыз – жыл басы,

Наурыз тойы ??тты болсын!

Баршамыз?а тілегім халайы?,

Елімізді? несібесі к?п болсын!

Жауын жауып, жер бетіне к?к толсын,

?лысты? ?лы к?ні ба?, береке, ырыс ?келсін.

Б?гінгі той?а алыстан ат терлетіп,аса ?адірлі ?она?ымыз да келіп ?алыпты.?ане, ?ошеметпен ?арсы алайы?!

?ыдыр баба:   ?умин! – бата берейін,
                         Жа?сылы?ты терейін.
                        Жа?а жылда жара?дар
                       ?стем болсын мерейі?!
                       Жа?сылы??а бас болып,
                       Ауылымызда ас болып,
                      Ниеттері? а? болсын

Келген Наурыз ??т болсын!

Оу,Аман ба жарандар! Алтын та??а ?ара?дар.

Ерте жайнап атты та?,

Естіліп т?р шатты? ?н.

Жадырайды к?німіз.

К?нні? жа?а н?ры бар

М?ны? ?ажап сыры бар.

Халы? с?йген мейрам – б?л,

?арсы алайы? к?нді біз.

О?ушы: К?н мен т?н те?елді,
Жер шуа??а кенелді.
Соны тойлар ел енді.

К?рініс. К?н мен Т?н шы?ады орта?а.
К?н: С?улесі мол К?нмін,
Т?н: Ж?лдызы к?п Т?нмін.
Екеуі бірігіп: Б?гін біздер бірдей боп,
Те?елеміз б?гін біз.
Т?н: Ал ерте?, к?н ?за?,
К?н: Т?н ?ыс?арар біра?.
Екеуі бірігіп: ?й?ы ?анбай ?алып,
Ж?рмендер тек біра?.

М??алім:

Шал?ып, тасып ?німіз

Жадырасын жанымыз,

Тойымызды тойлатып,

?ндетеміз б?ріміз.

Алдары?ыз?а ?нші ш?кірттері?ізді? орындауында?ы «?ош келді? наурыз» атты ?нін ?абыл алы?ыздар.

О?ушы:

?ош келді?,Наурызым,арда?ты,

Хал?ым са?ан бар ?мітін арнапты.

Жылда осылай келе бергін жасарып,

Г?лге б?леп,жыр?а б?леп айма?ты.

М??алім: Балалар, ?лы к?нде с?лемдесуді? де ?алыптас?ан д?ст?рі бар екен, к?не, соны к?рейік. О?ушы:
Амансыз ба, ?лыс о? болсын,
А? мол болсын,
?айда болса, жол болсын.

О?ушы:
?лыс береке болсын,
Б?ле – жала жерге енсін.
О?ушы: ?лыс ба?ытты болсын,
Т?рт т?лігі? а?ты болсын.
О?ушы:
?лыс ба?тты болсын,

?р к?німіз жа?сы болсын,
Досты?ымыз берік болсын,
Білім - ?нер серік болсын!

М??алім: Наурыз басы: “К?нге с?лем ету”.

Армысы? ?айырымды, К?н - Ана!

Атар та??а, шы?ар к?нге Т?у – т?у!

Басымыз?а аманды?,

Елімізге береке дарыта к?р! Т?у – т?у!

Жыл басы келді, жа??ырта келді,

Т?у – т?у!

Ке? байта? ?лысыма ?лы к?н келді,

Жа?а Жыл келді, Т?у – т?у!

?айырымды К?н-Ана, тілегімді бере к?р!

Т?у – т?у!

М??алім:

??ла?тан кіріп, бойды алар,

?сем ?н мен т?тті к?й.

К??ілге т?рлі ой салар,

?нді с?йсе?, менше с?й, – деп, Абай атамыз айт?андай о?ушымызды? орындауында?ы «Жаса ?аза?ым» ?нін ?абыл алы?ыздар.

М??алім:Наурыз тойы – салтымыз,
К?герсін деп хал?ымыз,
К?шеге тал егеміз.

М??алім: Игі д?ст?р: “Б?ла? к?зін ашып, тал егу”

- «Б?ла? к?рсе? к?зін- аш», - деп, а?аларымыз т??іректегі бастауларды? к?зін ашады.

- «Бір тал кессе?, он тал ек»,- дескен ?ариялар б?ла? басына тал егеді. Ал ?йелдер атып келе жат?ан

К?нге т?у етіп, “Армысы? ?айрымды К?н-Ана!”, - деп иіліп с?лем береді ж?не кеудесі т?кті жер- «Ана, ??т дарыт, жарыл?а!», - деп ашыл?ан б?ла? к?зіне май ??йып, жа?а егілген а?аштар?а а? б?ркеді.

М??алім: Наурыз тойында ?лтты? ойындар да ойнал?ан. ?ане, кім ?андай ?лтты? ойындар біледі? ( ?ыз ?уу, б?йге, к?кпар, к?рес, те?ге алу, асы? ойнау).
- Олай болса, біз де б?гін тойымызда осы ойындарды ойнап к?рейік.
1. « ?ыз ?уу ойыны ». Ма?ал – м?телді жал?астырады.
2. « К?ш сынасу » ( білектесу ).

3. «Б?йге» Наурыз белгілерін атау.

М??алім:

Мерекеге арналады б?гін билер.

К?терілсін, ?анекей, к??іл-к?йлер.

Та? ?алдырып ?анекей би биле?дер, – демекші, ендігі кезекте «?ара жор?а»биін ?абыл алы?ыздар.

Даламыз?а б?л жа?а жыл ??т болсын!- дей келе осымен « ?ош келді? ?з наурыз » атты мерекемізді ?демі ?ле? жолдарымен ая?тай отырып, наурыз к?жеден д?м тату?а ша?ырамыз!
Бата беріп атамыз,

Бата беріп анамыз.

Т?тті болып жасал?ан,

Наурыз к?же татамыз

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«?ош келді? ?з наурыз »

Сарқан облыстық көмекші мектеп-интернаты

"Қош келдің әз наурыз "

(тәрбие сағаты)

Сынып жетекші: Темирбаева Ж.Т.

Сарқан қаласы

Сабақтың мақсаты:
1. Оқушылардың санасына халқына деген мақтаныш сезімін ұялату, ана тілін, оның тарихын, өнерін, мәдениетін қастерлей отырып, дамыта оқытып тәрбиелеу.
2. Халықтың салт – дәстүрін, әдет – ғұрпын үйрете отырып, Наурыз қазақтың ұлттық мейрамы екенін ашып көрсету.
3. Сабақты халықтық педагогикаға негіздей отырып, қазақ халқының ұлттық ойындарын, ұлттық тағамдарын, нақыл сөздерін қастерлей отырып, балаларға ұғындыру.
Көрнекілігі: Ұлттық киім үлгілері, ұлттық тағам түрлері, құрақ көрпе, мақалдар, оқушылар салған суреттер, нақыл сөздер.
Ұлыс күні қазан толса,
Ол жылы ақ мол болар.
Ұлы кісіден бата алса,
Сонда ол жылы жол болар.
Үлкеннен ұлағат, кішіге аманат.
Мұғалім сөзі: Наурыз- бұл ежелгі түркі халықтарының жаңа жыл мейрамы. Парсы тілінен аударғанда «наурыз» сөзі «жаңа күн» деген мағынаны білдіреді. Оны барлық түркі халықтары: қазақтар, қырғыздар, өзбектер, тәжіктер және т.б. атап өтеді.

Наурыздың 22 – інде күн мен түн теңеледі, қыс өтіп көктем келеді. Тіршілік басталады. Ол тіршілік арқауы – тамақ. Малының қыстан аман шығуы. Оның өсіп - өніп төлдеуі. Қазақ халқы үшін үлкен мейрам – жаңа жыл болып саналған. Жыл басы – Наурыз, Баба халқымыздың салтында, ойын – күлкінің көркімен сәні болған.

«Қош келдің әз наурыз » атты мерекемізге қош келдіңіздер!
Мұғалім:

Бишілер бар бізде қыздар мен ұлдар тобы,

Мерекеге өнерімен келген бүгін.

Таң қалдырып, қанекей би билеші,

Қол соғып, демеу берсе көрермендер!- деп кезекті байсалды да байыпты бишілеріміздің орындауындағы «Айгөлек» биіне береміз.
Оқушы.
Наурыз келіп, қар кетті.
Наурыз келіп, жас кірді,
Күнге тосып арқасын,
Жан біткенге наз кірді.

Мұғалім:

Мереке Наурыз – жыл басы,

Наурыз тойы құтты болсын!

Баршамызға тілегім халайық,

Еліміздің несібесі көп болсын!

Жауын жауып, жер бетіне көк толсын,

Ұлыстың ұлы күні бақ, береке, ырыс әкелсін.

Бүгінгі тойға алыстан ат терлетіп,аса қадірлі қонағымыз да келіп қалыпты.Қане, қошеметпен қарсы алайық!

Қыдыр баба: Әумин! – бата берейін,
Жақсылықты терейін.
Жаңа жылда жараңдар
Үстем болсын мерейің!
Жақсылыққа бас болып,
Ауылымызда ас болып,
Ниеттерің ақ болсын

Келген Наурыз құт болсын!

Оу,Аман ба жарандар!

Алтын таңға қараңдар.

Ерте жайнап атты таң,

Естіліп тұр шаттық ән.

Жадырайды күніміз.

Күннің жаңа нұры бар

Мұның ғажап сыры бар.

Халық сүйген мейрам – бұл,

Қарсы алайық күнді біз.

Оқушы:
Күн мен түн теңелді,
Жер шуаққа кенелді.
Соны тойлар ел енді.

Көрініс. Күн мен Түн шығады ортаға.
Күн: Сәулесі мол Күнмін,
Түн: Жұлдызы көп Түнмін.
Екеуі бірігіп: Бүгін біздер бірдей боп,
Теңелеміз бүгін біз.
Түн: Ал ертең, күн ұзақ,
Күн: Түн қысқарар бірақ.
Екеуі бірігіп: Ұйқы қанбай қалып,
Жүрмендер тек бірақ.

Мұғалім:

Шалқып, тасып әніміз

Жадырасын жанымыз,

Тойымызды тойлатып,

Әндетеміз бәріміз.

Алдарыңызға әнші шәкірттеріңіздің орындауындағы «Қош келдің наурыз» атты әнін қабыл алыңыздар.

Оқушы:

Қош келдің,Наурызым,ардақты,

Халқым саған бар үмітін арнапты.

Жылда осылай келе бергін жасарып,

Гүлге бөлеп,жырға бөлеп аймақты.

Оқушы:

Келді Наурыз жар салып,

Би билейік,ән салып.

Жылда келсін Ұлыс күн,

Тұрайық есен қарсы алып.
Оқушы:
Алақай,бүгін күн мен түн теңелген күн!

Түйе боздап,қой қоздап,

Бұзау мөңіреп,лақ секіріп,

Ең байлыққа кенелген күн.

Мұғалім: Балалар, ұлы күнде сәлемдесудің де қалыптасқан дәстүрі бар екен, кәне, соны көрейік. Оқушы:
Амансыз ба, Ұлыс оң болсын,
Ақ мол болсын,
Қайда болса, жол болсын.

Оқушы:
Ұлыс береке болсын,
Бәле – жала жерге енсін.
Оқушы:
Ұлыс бақытты болсын,
Төрт түлігің ақты болсын.
Оқушы:
Ұлыс бақтты болсын,

Әр күніміз жақсы болсын,
Достығымыз берік болсын,
Білім - өнер серік болсын!

Оқушы:
Ау, жараңдар, келіңдер!
Той қызығын көріңдер!
Наурыз айға бас иіп,
Күнге сәлем беріңдер.

Мұғалім: Наурыз басы: “Күнге сәлем ету”.

Армысың қайырымды, Күн - Ана!

Атар таңға, шығар күнге Тәу – тәу!

Басымызға амандық,

Елімізге береке дарыта көр! Тәу – тәу!

Жыл басы келді, жаңғырта келді,

Тәу – тәу!

Кең байтақ ұлысыма Ұлы күн келді,

Жаңа Жыл келді, Тәу – тәу!

Қайырымды Күн-Ана, тілегімді бере көр!

Тәу – тәу!

Мұғалім:

Құлақтан кіріп, бойды алар,

Әсем ән мен тәтті күй.

Көңілге түрлі ой салар,

Әнді сүйсең, менше сүй, – деп, Абай атамыз айтқандай оқушымыздың орындауындағы «Жаса қазағым» әнін қабыл алыңыздар.

Мұғалім:Наурыз тойы – салтымыз,
Көгерсін деп халқымыз,
Көшеге тал егеміз.

Мұғалім: Игі дәстүр: “Бұлақ көзін ашып, тал егу”

- «Бұлақ көрсең көзін- аш», - деп, ағаларымыз төңіректегі бастаулардың көзін ашады.

- «Бір тал кессең, он тал ек»,- дескен қариялар бұлақ басына тал егеді. Ал әйелдер атып келе жатқан

Күнге тәу етіп, “Армысың қайрымды Күн-Ана!”, - деп иіліп сәлем береді және кеудесі түкті жер- «Ана, құт дарыт, жарылқа!», - деп ашылған бұлақ көзіне май құйып, жаңа егілген ағаштарға ақ бүркеді.

Мұғалім: Наурыз тойында ұлттық ойындар да ойналған. Қане, кім қандай ұлттық ойындар біледі? ( Қыз қуу, бәйге, көкпар, күрес, теңге алу, асық ойнау).
- Олай болса, біз де бүгін тойымызда осы ойындарды ойнап көрейік.
1. « Қыз қуу ойыны ». Мақал – мәтелді жалғастырады.

Білетінің бір тоғыз,
Білмейтінің тоқсан тоғыз.

Күш - білімде, білім - кітапта.

Қына тасқа бітеді,
Білім басқа бітеді.

Білегі күшті бірді жығады,
Білімі күшті мыңды жығады.

Ақыл - тозбайтын тон,
Білім – таусылмайтын кен.

Оқусыз білім жоқ,
Білімсіз күнің жоқ.

Оқу инемен құдық қазғандай.

Білім таппай мақтанба,
Өнер таппай баптанба.

Қолдағы бар алтынның қадірі жоқ

Ақыл азбайды,
Білім тозбайды.

Білім ауысады,
Ырыс жұғысады.

Туа білмейді, жүре біледі.
2. « Күш сынасу » ( білектесу ).
3. «Бәйге» Наурыз белгілерін атау.

Наурыз күнгі тағам – “Наурызкөже”

Наурыз күнгі айтылатын ән: “Жарапазан”

Наурыз күнгі жауған қар – “Наурызша”

Наурыз күнгі дыбыс, жылы ағыс – “Әз”

Наурыз күнгі тілекті қабыл қылатын қария – “Қызыр ата”

Мұғалім:

Мерекеге арналады бүгін билер.

Көтерілсін, қанекей, көңіл-күйлер.

Таң қалдырып қанекей би билеңдер, – демекші, ендігі кезекте «Қара жорға»биін қабыл алыңыздар. Мұғалім:( Қазақтың дастарқаны әні баяу ойнап тұрады)
Ұлыстың ұлы күні – Наурыз мерекесін дәстүрлі наурызкөжесіз елестету мүмкін емес. Бұл күні әрбір үйде қазан оттан түспей, уыз қатырылып, сорпа сапырылады, наурызкөже дайындалады. Ырымшыл қазақ халқы әу бастан киелілікке, қасиетті сандарға мән берген. Сол себепті бұл тағамды жеті түрлі тағамнан жасап, молшылық болсын, береке болсын деп ниет еткен.

Табиғат бастауы су ғой. Сусыз тіршілік болмас

. Бірінші-су Наурызкөженің негізі болып табылады. Бұның да астарында - өмір өзен, ұрпақ-өріс судай асып-тасысын дегені болса керек.

Екінші қазақтың ең жақсы көретін, негізгі ас дәмі– ет. Қашанда қазақы дастарханның берекесін ет келтіреді. Сол себепті Наурызкөжеге қазақтың төл асы – ет қосылады. «Ұзынсарыға» сақталған сүрі етті қазан толсын, ас мол болсын деген ырыммен тұтастай Наурызкөжеге салып қайнатады.

Үшінші - дәм арпаны қосады. Арпаның емдік қасиеті жайлы бәріне белгілі. Арпаны жиі пайдаланатындардың қаны бұзылмайды дейді білгіштер. Ирак тәуіптері бұл дәнді «ғажап құтты дән» деп атаған. Көптеген ауруларға шипалы. Сонымен қатар тойымды болып келеді.

Арпамен қоса, тары, күріш сияқты дәнді дақылдар қосылады. Жалпы, Наурызкөжеге дәнді дақыл қосудың бір мағынасы – бір тамырдан өсіп-өнген дәндей ұрпағымыз көп болсын деген тілек болса керек. Наурызда берілетін бата нышаны осы Наурызкөжеде де сайрап тұр.

Төртінші көжеге міндетті түрде айран немесе ақ құяды. Бұның да негізінде – сүттей ұйып отырайық, ақ мол болсын деген ниет жатқан болар. Қазақтың ұлттық тағамдарының көбіне осы сүттен жасалады. Ұлттық тағам – Наурызкөжеге де қосылуы заңдылық па дейміз.

Қазақтың ұлттық тағамдарына кіретін құрт та көженің дәмін келтіріп, ерекшелендіреді.

Кез келген тағамның дәмін тұз келтіреді. Наурызкөжеге де дәм беретін тұз жетінші тағам ретінде қосылады. Әлбетте, наурызкөжеге белгілі бір тағам түрін қосу керек деген арнайы нұсқау жоқ. Әркім қолындағы бар азық-түлігіне қарайды. Тіпті кейде көкөністер де, жемістер де қосатындар бар. Дәм саны жетеу болса болғаны.

Осылай, Наурыз мерекесінде қазандар көжеге толып, ауыл тұрғындары бір-біріне қонақ болған.

Бұрынырақта әйелдер өздерімен ыдыс ала жүрген. Әр үйден көже құйып алып, өз үйінің қазанындағы көжеге қосқан. Бұл дәм-тұзымыз араласып, ынтымақ-бірлігіміз нығайсын, көже секілді мидай араласып, көжедей дәмді қатынаста болайық, біріміздің ырысымыз бірімізге жұғысты болсын деген үлкен ұғымды білдірген.

Көжені ыдысқа толтырып құйып береді, бұл - «жаңа келген жылдан несібесі ортаймасын» дегендік. Әрі сол құйылған көжені тауысып ішу керек, әйтпесе ырзығы кем болады дейді.

Даламызға бұл жаңа жыл құт болсын!- дей келе осымен « Қош келдің әз наурыз » атты мерекемізді әдемі өлең жолдарымен аяқтай отырып, наурыз көжеден дәм татуға шақырамыз!
Бата беріп атамыз,

Бата беріп анамыз.

Тәтті болып жасалған,

Наурыз көже татамыз