С дыбысының дұрыс артикуляциялық қалпына келтірудің комплексті жаттығулары

С дыбысының дұрыс артикуляциялық қалпына келтірудің комплексті жаттығулары

1. «Бақа» - піл тұмсығы

Ерінімді құлағыма дейін

Бақа құсап керемін.

Енді мен кіп-кішкене пілмін

Піл тұмсығы бар менде.

Орындалу тәсілі: күлеміз, ерінімізді жауп тұрып екі жаққа кереміз, осы қалпында 5-ке дейін санап ұстап тұрамыз. Бір деп санап «бақа», екі деп санап – «піл тұмсығы». Бір, екі деп кезекпен санап «бақа» - «піл тұмсығы» жаттығуларын жасаймыз.

1. «Күрекше»

Күрек тәрізді тілді қой

Осы қалпында санайық.

1,2,3,4,5,6,7,8,9,10.

Орындалу тәсілі: күлеміз, аузымызды ашамыз, жалпақ тілді астыңғы ерінге қоямыз. Осы қалпында тілімізді қозғалтпай 1-5 дейін немесе 1-10 дейін санап ұстап тұрамыз. Жаттығуды орындау кезінде қадағалау қажет: ерінд тым кең созбау, тілді тым көп алдыға шығармау. Тіл тек қана астыңғы ерінді жауып тұру керек. Тілдің екі бүйірі ауыздың екі шетіне тиіп тұру керек.

1. «Тындамайтын тілді жазалау»

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды кең ашып, жалпақ тілді ауыз қуысынан шығарып, астыңғы ерінге қойып үстіңгі ерінмен қысып, тұрамыз да, мынадай дыбыс шығарамыз – пя-пя-пя, 5-ке дейін – 10-ға дейін санап айтқызу. Жаттығуды орындау кезеңінде қадағалау қажет: тілдің жалпақ, тілдің екі бүйірі ауыздың екі шетіне тиіп тұруы керек. Демді ұстап тұрмай, толық дем шығарған кезде пя-пя-пя деп бірнеше рет қайталау керек.

1. «Ашуланған мысық»

Терезенің алдындағы орындықта

Шырт ұйқыда мысық жатыр.

Мысық көзін ашады,

Мысық әсем керілді.

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды ашамыз, тілдің ұшын алдыңғы төменгі тістерге (қатты) тірейміз. 1 деп санап тілді төбешік қылып бүгеміз, 2 деп санап тілді бастапқы қалпына қоямыз: аузымызды ашып, тілдің ұшы алдыңғы төменгі тістерге тірелген.

1. «Қырсық есек»

Орындалу тәсілі: күлеміз аузымызды ашамыз, тілдің ұшы алдыңғы тістерге тірелген. Тілді қатты тіреп дыбыс шығарамыз ИЕ-ИЕ-ИЕ, есекке ұқсап дауыстаймыз.

1. «Түтікше»

Тілді түтікше тәрізді бүгеміз

Үрлемеге ұқсатып.

Үрлемеге үрлейміз

Үрлемесізде үрлейміз.

Орындау тәсілі: күлеміз, ауызды кең ашып, жалпақ тілді ауыз қуысынан шығарып, бүйірлерін түтікшеге ұқсатып тұрып үрлеу.

1. «Тіс ысқыш» - астыңғы тістерді тазалау.

Тазала тісіңді, тазала

Ішінен де сыртынан.

Ауырмасын тіс ешқашан.

Орындау тәсілі: күлеміз аузымызды сәл ашып, тілдің ұшымен оңға-солға қолғалтып астыңғы тістерді ішкі жағынан тазалаймыз, астыңғы таңдай қозғалмайды.

1. «Алтыбақан»

Мен де тұрмайын,

Алтыбақан тебейін.

Әткеншекте тербеліп

Жоғары төмен самғайын.

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды ашып тұрып тілді жіңішкеретіп ұстап жоғары көтеріп мұрынға созу, тілді жалпақ қылып төмен түсіріп иекке созу. 1 дегенде – жоғары мұрынға созу, 2 дегенде – төмен иекке созу. 1-2, 1-2 қайталау дегенде – төмен иекке созу. 1-2, 1-2 қайталау.

1. «Шот» - астыңғы тістерді санау

Не болған мына тілге,

Итеріп тұр тістерді.

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды сәл ашып, тілдің ұшымен кезек-кезек астыңғы тістердің ішкі жағынан итереміз. Астыңғы тіл қозғалмауын қадағалау.