Р дыбысының дұрыс артикуляциялық қалпына келтірудің комплексті жаттығулары

Р дыбысының дұрыс артикуляциялық қалпына келтірудің комплексті жаттығулары

1. «Алтыбақан»

Менде босқа тұрмайын,

Алтыбақан тебейін.

Әткеншекте тербеліп,

Жоғары, төмен самғайын.

Орындау тәсілі: күлеміз аузымызды ашып тұрып тілді жіңішкіретіп ұстап, жоғары көтеріп мұрынға созу, тілді жалпақ қылып төмен түсіріп иекке созу.

1 дегенде – жоғары мұрына созу, 2 дегенде – төмен түсіріп иекке созу. 1-2, 1-2, 1-2 қайталау.

1. «Сылақшы»

Сылақшыны шақырып,

Пәтерді біз сылаймыз.

Төмен түсіріп таңдайды,

Көмектесейік сылақшыға.

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды кең ашып, жалпақ тілдің ұшымен тістен тамаққа қарай бағытын өзгерте отырып, жұмсақ таңдайды сылаймыз.

1. «Тіс ысқыш» - үстіңгі тістерді тазалау

Тазала тісіңді, тазала

Сыртынан да, ішінен.

Ауырмасын тіс ешқашан.

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды сәл ашып, тілдің ұшымен оңға, солға қозғалтып тістердің ішкі жағынан итереміз.

1. «Шот» - үстіңгі тістерді санау

Мына тілге не болған?

Итеріп тұр тістерді.

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды сәл ашып, тілдің ұшымен кезек-кезек үстіңгі тістердің ішкі жағынан итереміз.

1. «Ат шауып келеді»

Құлын, құлын, құлыншақ

Құлдырайды шабады.

Құстай қанат қағады

Дөңгелетіп жерді, айналады көлді.

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды ашамыз, тілдің ұшын таңдайға апарып тақылдатамыз. Басында жаттығуды баяу орындаймыз, кейін жылдам орындаймыз.

1. «Саңырауқұлақ»

Саңырауқұлақ мен теп-тегіс.

Әр түрлі телпек киіп,

Тұрамын мен жіп-жіңішке аяқта.

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды кең ашып, жалпақ тілді таңдайға жапсырып ұстау тұру.

Тілдің желбезегі (подъязычная свазка) – саңырауқұлақтың аяғы. Егер бала жаттығуды орындай алмаса, «ирис» кәмпитті тандайына жапсырып ұстап тұру керек.

1. «Сырнай»

Кең ашып ауызды

Таңдайға тіл жапсырып.

Ашып, жауып ауызды

Ойнаймын мен сырнайды.

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды кең ашып, тіл ұшын таңдайға жапсырып («саңырауқұлақ» тәрізді) қойып, ауызды ашамыз-жабамыз.

1. «Даңғыран»

Даңғыран ұр қатты,

Дәл қайтала ырғақты,

«Д-Д-Д-Д-Д!»-деп.

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды ашамыз, тілімізді жоғары көтеріп З дыбысын ұзақ созып айтамыз (егер бала бұл дыбысты дұрыс айта алса), ауызы ашық болады.

1. «Маса»

Маса, маса, масалар

Қып – қызыл ғана тамағы бар.

Ыз-ыз-ыз-етіп ұшады

Елдің мазасын алады.

Орындау тәсілі: күлеміз, аузымызды ашамыз, тілімізді жоғары көтеріп З дыбысын ұзақ созып айтамыз (егер бала бұл дыбысты дұрыс айта алса), ауызы ашық болады.

Егер бала бұл жаттығуды жасағанда ауызын жапса, «Даңғыран» жаттығуындай механикалық көмекті пайдалануға болады.

1. «Мотор»

Тіліміз біздің – мотор

Жүргізеді оны шопыр.

Орындау тәсілі: жаттығудың негізгі тәсілі. Анық және көпке дейін Д-Д-Д немесе З-З-З дыбыстарын айтқан сайын («Даңғыран», «Маса» жаттығулары), ауыздың бір езуінен екінші езуіне екінші езуіне кезек-кезек алмастыру арқылы тез қимыл қозғалыспен: шай қасықтың ұзын сабымен, ағаш шпательмен, еміздікпен немесе баланың өзінің сұқ саусағымен тербеліс жаттығуларын орындаймыз.