Ахмет Иасауидің өмір жолы. Хикметтері

1.Пән аты: Қазақ әдебиеті

2.Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы: Ахмет Иасауидің өмір жолы(1093-1166жж.) Хикметтері

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға А.Иасауидің өмірі мен шығармашылығы туралы мәлімет.

2.Тәрбиелік: оқушыларды  адамгершілікке, елжандылыққа  тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, сұрақ-жауап, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

                                                 2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

                                                 3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Оқулықтан 21-26-беттерді оқу, үзінді жаттау.

2. «Екінші ұстаз» тақырыбына шығарма жазу.

ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Қожа Ахмет Йассауй –сопылық поэзияның негізін салушы ақын, күллі Күншығыс мұсылмандарының рухани ұстазы болған ойшыл, діні қайраткер тұлға.

      Қожа Ахмет Йасауи – ақын, ойшыл, ұстаз, түркі жұртына имандылық нұрын шашқан діни ағартушы, сопылардың пірі (ұстазы).

       Йасауи Сайрам қаласында туып, Йасыда (Түркістан) тұрған, сондықтан әлемге Йасауи деген атпен танымал. Йасауидің әкесі – Шайхы Ибраһим сопылық жолды ұстаған діндар адам болыпты. Ахметтің анасы Қарашаш пен әкесі Ибраһимнің мазары - Сайрамда. Ұстазы – Арыстанбаб (Арыстан баба) пен Йасауи жөнінде ел арасында көптеген аңыздар тараған. Онда: Мұхаммед пайғамбар Арыстанбабқа бір түйір құрма беріп, оны Қожа Ахметке табыс етуін сұраған. Арыстанбаб сол құрманы ұртында 600 жыл сақтап жүріпті. Йасауи Арыстанбаб ұстазына деген зор құрметін өзінің «Хикметтер» («Диуани хикмет») кітабында баяндайды.

       «Диуан» - жинақ, «хикмет» - Алланың ақ жолы деген ұғымды білдіреді. Йасауидің жүзге жуық хикметтері бар. Кітапта бес жасынан дін жолына түскенін, жеті жасында Арыстанбабты іздеп тапқанын айтады. Өз өмірінің әрбір жылын санамалап, Алланы тану жолдарын баяндап береді. Аузымен «Аллалаған», бірақ көңілі таза емес пенделерден жоғары болғанын медет етеді. Иманды болуға үндейді, адалдық жолын үлгі етеді, ізгілікке шақырады.

      Ахмет Йасауидің 90 мың шәкірті болған. Олар ұстазының сопылық ілімін Орта Азия, Анадолы-Түркияға дейін таратып алып кеткен.

      Йасауи 63 жасқа келгеннен кейін, Мұхаммед пайғамбардың жасынан артық өмір сүруді қажетсінбей, жер астына – қылуетке түсіп отырады. Бар уақытын діни кітаптар оқуға, шығарма жазуға арнайды. Ол дүние, байлық жинамаған, адамдарды  азғындықтан сақтау  жолына қызмет еткен, жаны таза адам болған.

Исламның сопылық бұтағы 5-8 ғғ. пайда болды. Ал «Диуани хикмет» мұсылмандық жолының негізгі ережелері мен қағидаларын көрсетіп берді. Ұлы кітапта ақын исламдық төрт ұстынға – шариғат, тарихат,хақиқат, мағрипат мәселесіне назар аударады. Шариғат –ислам дінінің заңдары, дәстүр- салттары. Тарихат –сопылық ілім.

Хақиқат- құдайға жақындау. Мағрипат- дінді танып білу. Ахметтің ойынша шариғат, тарихат, мағрипатсыз хақақатқа (Аллаға) жетпек жоқ.

Ахметке арнап салынған ғимараттың ұзындығы - 65,5 м, ені - 45,5, биіктігі -37,5 метір болды.

ІV. Жаңа сабақты бекіту:

      Оқулықпен жұмыс

1. Хикметтерін мәнерлеп оқу, талдау.

Жеті жаста Арыстанбаб келді маған,

Хақ Мұстафа аманатын берді маған.

Сол сәтінде-ақ көңілім тауып баян,

Нәпсім өліп, Тәңірі жолына түстім мен де.

Құрма беріп, мейірлене назар салды,

Сол заматта кеудемде бір шырақ жанды.

Еркелете шақырып қасына алды,

Мектеп барып, бек қуанып тұрдым мен де.

Уа, дариға, махаббаттың дәмін татпай,

Жар да сүймей, үйді ойлап, дүние таппай.

Ойсыз, қамсыз, шайтандықтан бойды тартпай,

Жан берерде жанталасқа түстім, міне.

Кәміл пірім қызметінде тынбай жүрдім,

Дамыл таппай, көз ілмей, зырлай жүрдім.

Әзәзілдің арбауына қыңбай жүрдім,

Сосын да мен қанат қағып ұштым, міне.

2. Сұрақтар мен тапсырмалар.

1. Ахмет Йасауи кім? Өмірі туралы не білесіңдер?

2. Йасауидің ұстазы Арыстанбаб кесенесі қай жерде?

3. Йасауидің өмірлік мақсат – мұраты қандай?

4. Йасауи нені жырлады? Нені насихаттады?

5. Ақынның имандылық туралы  ойлары қазіргі заманғы тәрбиеге сай келе ме?

V. Үй тапсырмасын беру.

1. Оқулықтан 26-29-беттерді оқу.

2. Хикметтерінен үзінді жаттау.

VI. Оқушылардың жауаптарын бағалау.

VII. Сабақтың аяқталуы.