Сабақтың тақырыбы: Абайдың қара сөздері.
Сабақтың мақсаты: Қазақ халқының ұлы ақыны Абай Құнанбайұлының шығарма-
шылығына шолу жасай отырып, оқушыларды оның философия- лық тұжырымдары - қара сөздерімен таныстыру, ой - өрістерін
кеңейту, рухани -жан дүниелерін қалыптастыру.
Сабақтың міндеттері: Оқушылардың мәнерлеп айту, жатқа айту, түсініп, талдау дағ-
дыларын дамыту. Абай атамыздың ұлылығын, оның қара сөз-
дерінің тереңдігін сезіндіру, туған елін сүю, адамгершілік, ең-
бекқорлық, саналылыққа баулу.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: мәнерлеп оқу, талдау, жатқа айту, салыстыру, аудару.
Көрнекілік: компьютер, слайдтар, Абай Құнанбайұлының портреті, өлеңдер жинағы,
«қара сөздері», Абай энциклопедиясы.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
Оқушыларды түгендеу, сабақтың мақсатын айту.
ІІ. Мұғалімнің кіріспе сөзі:
« Қол жазуды ермек ет, жатпа бекер,
Бұл көңілсіз дүниеден көп жыл өтер.
Өзі қысқа, өзі асау тентек өмір,
Арттағыға бір белгі қойса нетер?!» - деп ақын атамыз өзі айтқандай, бүгінгі сабақта
біз Абай атамыздың даналық сөздері – қара сөздерімен танысамыз.
Абай атамыз бізге өшпес мұра - өлеңдерін қалдырды, ендеше біз оны кім деп білеміз?
Жыл мезгілдері: «Жаз», «Қыс», «Күз», «Жазғытұрым» (слайд)
Тағы қандай тақырыптарға жазған өлеңдері бар?
Ғылым, білім жайлы: «Әсемпаз болма әрнеге», «Білімдіден шыққан сөз», «Интернат-
та оқып жүр», «Ғылым таппай мақтанба» т.б. (Оқушылар оқиды)
Абай атамызды ақын ретінде есімізге түсірдік, оны тағы кім ретінде білеміз?
Әнші, композитор.
Қандай өлеңдеріне ән жазған?
«Көзімнің қарасы», «Желсіз түнде жарық ай», «Қараңғы түнде тау қалғып» т.б.
-Соңғы өлеңді кім жазған?
- Неміс ақыны Гете жазған, орыс ақыны М.Ю.Лермонтов орыс тіліне, Абай атамыз
қазақ тіліне аударған. (слайд)
- Абай тағы кімнің шығармаларын қазақ тіліне аударған?
- А.С.Пушкин, И.А.Крыловтың шығармаларын.
- Сонымен, біз Абай атамызды әрі аудармашы ретінде білеміз.
Абай аудармасындағы «Қараңғы түнде тау қалғып» өлеңін «Досмұқасан» ансамблінің
орындауында тыңдайық.
Абай атамызды әр қырынан таныдық, енді бүгінгі сабақта даналық сөздері – қара
сөздерімен танысамыз.
ІІІ. Жаңа тақырып.
Қара деген сөздің бірнеше мағынасы бар, оны мына сөз тіркестерінен көруге болады:
Қара шаңырақ – отчий дом; қара жұмыс – тяжелая работа; қара басы – сам, выделение
личности, қара сөз – это не простые слова, они отличаются от других слов своим со-
держанием, в них заключается философская мысль.
Осындай сөздер Абай атамызда бар. Жаңа тақырыпты дәптерлеріңе жазыңдар:
Абайдың қара сөздері.
Сөздік жұмысы (жазғызу, оқыту)
38 қара сөзбен таныстыру (Мұғалім өзі мәнерлеп оқиды, қазақ-орыс тілінде) Тақырыбы қандай? Адамгершілік, мораль мәселелеріне арналған.
Мәтін бойынша сұрақ – жауап.
І топ - қазіргі ұрпақ, ІІ топ – Абай атамыз, қазіргі ұрпақ сұрақ қояды, Абай атамыз
жауап береді.( Виртуальді түрде сөйлесеміз)
ІV . Топпен жұмыс.
І топқа: 1 абзацты оқып, одан адамға керекті жақсы қасиеттерді теріп жазу.
ІІ топқа: мәтіннің екінші бөлімінен адам неден аулақ болу керек немесе адамға жақын
болатын қасиеттерді теріп жазу.
ІІІ топқа: күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсені дәптерге теріп жазу.
(Жауаптарын әр топтан бір оқушы оқып береді)
айтылған? Дұрыс, «Ғылым таппай мақтанба» өлеңінде.
V. Қорытынды .
Оқушылардың өздері дайындап келген сөздерін тыңдайық. 7-ші, 19-шы, 38-ші сөздер жатқа айтылып, түсіндіріледі.(қысқаша аударма).
VІ. Сабақты бекіту. Абай атамыз бұл сөздерін бізге не үшін жазған? Неге қалдыр-
ған? Қара сөздердің тақырыбы әр алуан. Біз үшін ең қажеттісі: «оқу керек, оқығанды көңілге тоқи білу керек, білім алу үшін талап керек». Жақсыға жақын, жаманнан қа-
шық болу керек. Сонымен, Абайдың қара сөздерін тану арқылы біз оны кім деп біл-
дік?
- Ұлы дана, философ деп білдік. Абайдың қара сөздері – көркем әңгіме емес, даналық
сөздер, ғылымдық, философиялық шолулар.
«Қара сөздер» - қазақ әдебиетінде де, әлем әдебиетінде де жаңа жанр.
VІ. Үйге тапсырма: «Абай – ұлы ойшыл» атты эссе жазу.
