"Ағзамызға зиянды тағам түрлері"

Конференция сабақ тақырыбы: «Ағзамызға зиянды тағам түрлері»

Мақсаты:  

Білімділік: Фаст-фуд тағамдарының шығу тарихы туралы деректермен таныстыру. Олардың пайдасы мен зияны туралы ақпараттандыру.
Дамытушылық:  Ағзамызға зиянды тағам түрлері туралы білімін тереңдету.
Тәрбиелік: Өз денсаулығына жауапкершіліктерін арттыру. Адам баласының өзін қоршаған табиғи орта мен қарым – қатынасының үйлесімділігін тұрақтандырып, салауатты өмір сүруге медициналық тұрғыдан жағдай жасау; 

Күтілетін нәтиже: Фаст – фуд тағамдарының адамзат денсаулығы үшін, балалар денсаулығы үшін өте қауіпті екенін түсіну, организмнің зат алмасуын бұзылмауын, тірлі ауруларға шалдықпауын осы бастан қолға алу керектігін ұғыну.

Барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі.

1.Келген қонақтар мен қатысушыларды сабақ мақсаты және жоспарымен таныстыру.
ІІ.Жоспары:

Кіріспе
1. Ұнанова Аида (тарихшы):  «Фаст- фуд тағамдарының түрлері және шығу тегі»
2. Кәрібаев Айбар(химик): «Фаст-фуд тағамдарының құрамы»
3. Жәнібекова Аружан: «Фаст-фуд тағамдарының оң жақтары»

4. Сағынбаев Бексұлтан(дәрігер): «Фаст- фудты көп пайдаланғаннан болатын аурулар»

5.  Әшімова Ақбота: «Фаст-фуд тағамдарының теріс жақтары»
6. Кенжебекқызы Алина(диетолог): «Фаст-фуд тағамдарына диетологтар қарсы»

7. Жайбергенова Мадина: «Фаст-фуд пен газдалған сусындар туғызатын аурулар»

8. Нұрадин Аяулым(психолог): «Фаст – фудтан бас тартыңыз»
Бөлегенов Алтынбек:

Фаст – фуд қазіргі заманның ажырамас бөлігі. Қарқынды өмір салты өазіргі заман адамына асықпай, сүйіспеншілікпен отырып тамақтануға мүмкіндік бермейді. Күнделікті тамақтанудың орнына жақын маңдағы тамақтанатын жерден бизнес – ланч, пакеттегі жылдам еритін лапша, гамбургерлер немесе хот – догтар мен газдалған сусындар сияқты жеңіл тамақтармен тамақтануға тура келеді.

Қазіргі таңда қалада кез – келген аяқ басқан жерден тамақтануға болады. Көптеген жерлерде арнайы орындар тұрғызылған, онда ыстық самсалар, қамырдағы бәліштер, құймақтар және тағы басқа жеңіл тағамдар сатылады. Жалпы аш қалмайсың. Бізді қызықтыратыны, осы фаст- фуд қайдан шықты? Неліктен, ол ересектер мен балалар арасында танымал? Дәрігерлер мен диетологтар айтқандай фаст – фуд адам ағзасына, денсаулығына, әсіресе балаларға шынымен зиян ба?

Қазіргі уақытта бигмак, шаурма, сэндвичтер, чебуректер, пицца, чипсы, қуырылған картоп және түрлі газдалған сусындар өте көп. Бірақ, олардың сапасы мен құрамында не бар екен? Оны көпшілік біле бермейді. Бұл тағамдардың барлығы фаст – фуд тез әзірленетін тағам қатарына жатады. Осындай тағамдармен тамақтану шын мәнінде адам ағзасына зиян ба?

Фаст – фуд тағамдарын біреулер күнде ішіп – жеп жүрсе, кейбіреулер анда – санда ғана пайдаланады. Тамақты асықпай үйде дайындауға мүмкіндік болмағандықтан, ол бізге қолайлы ірң бағасы қымбат емес. Алайда, өте қауііпті. Соған қарамастан кей адамдар еріншектігінің салдарынан дайын асқа жүгіретіні шындық.

Осы күні фаст – фуд тағамдары өмірімізді әбден жаулап, аттап басқан әр қадамымызда алдымыздан шығатын болды. Осы орайда барлықтарыңызға қызық болар деген ниетпен осы фаст – фуд туралы қызықты фактілерді ұсынамыз.

1. Ұнанова Аида:  «Фаст- фуд тағамдарының түрлері және шығу тегі»
1920 жылдары ең бірінші фастфуд тағамы Америкада қолданысқа ие болды. 1921 жылы Канзаста White Castle атты компания ашылып, алғашқылардың бірі болып гамбургер дайындаған еді. Бұл компания келушілерді гамбургердің бағасының тұрақтылығымен жаулап алды, бірақ тағамның сапасымен құндылығы жөнінде компания басшысы Билли Инграма ойламады. 1940 жылдардың соңында White Castle компаниясының мықты бәсекелесі болып McDonald's компаниясы бой түзеді. Сол жылдан бастап McDonald's компаниясы алпауыт компаниялардың бірі болды.Тоқсаныншы жылдары гамбургер кедейлерге арналған зиянды тағам болып есептелінетін. Оны қала көшелерінде ғана үйсіз-күйсіз адамдарға сататын болған. Тек кейінірек бұл тағам ресторандарға жол тартты. Aмерикада әрбір 10 адамның тоғызы кем дегенде айына бір рет McDonald's ресторанына барады.

Ричард және Морис Макдональдтар өздерінің алғашқы ресторанын 1949 жылы Калифорния штатындағы Сан Бернардинода ашты. McDonald's Бразилиядағы халықты жұмыспен қамтып отырған ең үлкен компаниялардың бірі болып саналады. McDonald's ресторандары ашылар тұста желі иелері сатып алушылардың ресторанда ұзақ уақыт отыруын қаламағандықтан, бөлмеге ыңғайсыз орындықтар қойып, ойын-сауық автоматтарының болмауына барынша көңіл бөлген. Фри картофельдерінің көпшілік арасында кең етек жайғанығы соншалық, оның сатылымының көлемі шикі картоптардан да асып түсті.

Ежелгі римдіктердің гамбургері 

Ежелгі дәуірдің өзінде фаст-фуд айрықша сұранысқа ие болған. Егер ежелгі грек әйелдері өз өтбасы-ошақ қасында ас пісіруді дұрыс деп санаса, ежелгі римдіктер тағам дйындаудан мүлде бас тартқан, тіпті кейбірінде ас үй  болмаған. Оның орнына әр қалада тіскебасар сататын орындар мен базарлар болған деседі, ол жерлерде асқазанға не керектің бәрі табылған. Ашытқымен иленген қамырдан пісірілген шелпектер үлкен сұранысқа ие болыпты. Оның бетіне зәйтүн майын жағып береді екен.  Көп жылдар өте келе бұл шелпектің беті шұжық, көкөніске толтырылып,  ірімшік ерітіліп, итальяндық пиццаға айналады. Римдіктердің өзіне тән гамбургері болған. Олар сиыр етін шелпекше майға қуырып, нанмен тіске басқан. Профессор Филипп Фернандес-Арместо өзінің «Тағам тарихы» кітабында статистикалық орта есеппен ежелгі римдік фаст фудты қазіргі Нью-Йорк тұрғынынан да көбірек қорек еткендігінен хабар береді.  Айырмашылығы -  ежелгі римдіктердің асы қазіргі хот-дог пен гамбургерге қарағанда әлдеқайда пайдалырақ болған.  

Басқа елдерде де фаст-фудқа құштар болыпты.  Қытай елінде «Доширак» пайда болардан бұрын базарларда тез дайындалатын ыстық кеспе сатылатын. Ал Үндістанда ащы соусы бар чапати деп аталатын тағам берген. Еуропада да әртүрлі тіскебасарлар болған, кейбір елдерде, мәселен, Ресейде бәліштер сұраныспен қолданылған. 
2. Кәрібаев Айбар: «Фаст-фуд тағамдарының құрамы»

Тәтті газдалған сусындардың құрамында: көптеген консерванттар, ароматизаторлар, бояулар мен қоюландыратын заттар. Бүкіл тәтті газдалған сусындарда көмірқышқылы бар. Бұл қышқылдық әсерінен асқазаның үрленуі мен кекірік пайда болады. Тәтті газдалған сусындарда құрамында тағы химиялық қоспалардың бүкіл түрлері қолданылған.

Тәтті сусын қауіпті аллерген болып саналады. Тәтті газдалған сусында көп мөлшерде қант қолданылған. Сондықтан бұндай сусындар қан диабетімен ауыратын адамдар үшін өтте қауіпті. Тек диабет ауыратын адамдар үшін еместе тағы бауыр, бүйрек, асқазан ауыратын адамдар үшін де қауіпті. Бұндай сусының орнына ондай химиялық қоспалар аз сусындарды ішкеніңіз жөн. Картопты «Фри» - құрамында аса қауіпті заттар бар, көп көлемдігі майлар мен акриламид. Акриламид токсидті зиянды зат екенін ғылымда дәлелденді. Ол адамның психикалық жүйесіне және генетиканың өзгеруіне ықпалын тигізеді. Акриламид көміртеке өте бай . Швед биохимиктері зертеуінде бір порция картопты «Фри» - де акриламид нормасынан 50 есе асып тұр. Яғни бір порция да 50 грамм акриламид бар тіпті бір қорап темекінің өзінде акриламид 20 грамм. 
Бір порция картопты «Фри» жесек онда біз 2, 5 қорап темекі шекенмен бірдей болдық. Гамбургер. Бір гамбургер құрамында 46 % тұз, 45 % майлар ал бұл бір күндік норма. Және бұдан басқа 25 % калорий және холестирин. 15 % көмірсутек, 10 грамм қант, 1, 5 грамм зиянды майлар. Катлетер грилде дайындалғандықтан құрамында концерогендер болады. Гамбурге арналған етте арнайы қоспалар болмауыда мүмкін. Бірақ тоқаш құрамында борлы бидайлы ұн, зиянды майлар, силикаттар, карбонат және сульфат натрийі, қамыр үшін конденсаторлар, калий пропаны. Гамбурге арналған соус құрамында : қант, сироп, майлар, пропиленгликоль альгинат, бензоаты натрий және калий. Сонымен қатар, өсімдік өнімдері химиялық тыңайтқыштар, гербицидтер, инсектицидтер көмегімен өндіріледі. Жануарларды өсіру гормоны антибиотигімен жемдейді. Тағам өндірісі фабрикалары өнімдерді табиғи жұғымды заттардан айырып, өңдейді. Оның орнына өнімдерге синтетикалық дәрмендер, жасанды консерванттар, қоспалар, ароматизаторлар қосады.
3. Жәнібекова Аружан: «Фаст-фуд тағамдарының оң жақтары»

Ауруды уақытша тоқтататын (обезбалевающее) қасиеті бар. Осы сусынның  химиялық құрамында кәдімгі дәрілерде кездесетін қоспа бар. Көктем, жаз айларында қала сыртына шығып дем алғанда жәндік, шыбын – шіркей шағып алғанда ашып немесе ауырып тұрған жерінізге осы кока- коланы құйып жіберсеңіз жеңілдеп қаласыз.

Кока- кола тотты жақсы кетіреді. Үйдегі қолданыстан шығып қалған металл заттарды бірнеше сағат осы сусынға салып қойып, ысқылап жусаңыз сол зат тазарып шыға келеді.

Кока -кола терезені жақсы тазартып жуады. Сусын құрамындағы лимон қышқылы терезеңізді немесе автокөлігіңізді жуу кезінде жақсы нәтиже көрсетеді.

Кока- кола дақты және иісті  жақсы кетіреді. Кір жуғыш ұнтақпен бірге араластырып киімдеріңізді жусаңыз нәтиже жаман болмайды.

(видеоролик көрсетіледі)

5.  Әшімова Ақбота: «Фаст-фуд тағамдарының теріс жақтары»
Осы мәселе төңірегінде дәрігерлердің пікірлерімен таныса келе білгенім, барлық дәрігерлер мен диетолог мамандардың пікірлері бір арнада тоғысады – олардың ойынша фаст – фудтың екі түрі болады: зиянды және өте зиянды.

Жылдам тамақтану жүйесінің кейбір аспектілерін қарастырайық.

1.Құнарлығы.

Фаст –фудт өнімдерінде құнарлық шектен тыс көп, бірақ құрамында пайдалы дәрумендер мен минералды заттар мүлдем жоқ.

2.Майлар.

Фаст – фуд мейманханаларындағы барлық түскі ас трансгенді майларды қосу арқылы әзірленеді. Бұл майлар өсімдік майлары мен маргариндердің бірнеше қайтара қайнатылғаны. Бұл майлар адам қанындағы холестерин мөлшерін көтереді, зат алмасу процесін нашарлауына әкеп соғады, жүрекке, бауырға т.б. адам ағзаларына зиян келтіреді. Бұл өнімдердің онкологиялық ауруға душар ету қауіпі жоғары.

3.Шамадан тыс тұзды қосу.

Тұз жүрекке, бүйрекке өте зиян. Біздің ағзамызға аз ғана мөлшерде тұз керек, атап айтсақ тұздың құрамына кіретін натрий. Натрийдің көп мөлшері ағзаға кері әсер береді.

Бұлардың барлығынан біздің ағзамызға зияны болмаса, пайдасы жоқ.

6. Кенжебекқызы Алина: «Фаст-фуд тағамдарына диетологтар қарсы»
Соңғы кезде «фаст-фуд» өнімдерінің көбеюі де көп адамды семіздік дертіне ұшыратып жатқанын байқай бермейміз. Иісі мұрын жаратын, тез дайындалған тағаммен жүрек жалғап алуға үлкен-кішінің бәрі құмар. Мұндай тағамдарды жасау үшін көбіне май қышқылындағы трансизомерді көбейтетін қатты марга­ринді қолданады. Сондықтан бұл та­­ғам­­дардың құрамында дәрумендер бол­майды, есесіне қоректік қуаты (калориясы) жоғары. Құрамындағы белгілі бір мөлшер сақталмағандықтан, «фаст-фуд» өнімдері адамды семіздікке алып келеді. Ал семіздіктен адам бойындағы зат алмасу бұзылып, әр түрлі ауруға шалдығады

Диетолог-дәрігерлер семіздікке апаратын «қауіпті» тағамдарды атап өтті. Бірінші орында тәт­ті газды сусындар тұр. Шөл басу үшін емес, қайта шөлдетіп, қайта-қайта ішуге мәжбүрлейтін құтыдағы бұл сусындардың құрамында қант шектен тыс көп. Үлкен-кіші құмарланып ішетін бір стакан ко­ланың өзінде 5 шай қасық қант бар, ал бір литр колада 25 шай қасық немесе 125 грамм қант болады екен. Сол сияқты картоптан жасалған чипсыларды бала біткен жақсы көреді. Бұлар пюреден жасалғандықтан, оның құрамына жасанды май мен жасанды түрлі дәмдеуіштер қосылып, адамды жеген үстіне жей түсуге шақырады. Сонымен бірге сосискалар, пісірілген шұжықтар, паштеттер еттен жасалғандай көрінгенімен, негізінен жартысына жуығы майдан жасалып, түрлі тәтті дәмдеуіштермен бүркемеленеді. Қуырылған семіз ет, кофе, шоколадтар, арзан әрі калориясы көп нан-жарма, кондитер өнімдері де адамды семіздікке апарып тірейді.

7. Жайбергенова Мадина: «Фаст-фуд пен газдалған сусындар туғызатын аурулар»

Фастфуд өнімдерінен целюлит , безеулер, тері кеуіп және шаштар әлсіздене береді. Ал күнделікті қолданатын болсаңыз гипертонияға, иммунитеттің төмендеуіне , ішкі ағзалардағы түрлі ауруларды шақырады. Фастфуд өнімдерінің құрамында холестериннің көп болуынан тамырларда таяқшалар пайда болады.Әлі қатаймаған балалардың организмі фастфуд өнімдерінің зиянды элементтерін тез қабылдап алады. Балаларда қантты диабет, эндокринді жүйе мен имунды жүйенің бұзылыстары, жүрек қан тамырларының аурулары және басқа да көптеген аурулар туындауы мүмкін.

Гастроэнтолог дәрігерлердің есебінше жыл басынан бері асқазан,ішек ауруларымен 120-дан астам адам келіп түскен. Тез тамақтанудың кесірінен  ас қорыту жолдары қиындайды.Фаст фудқа үйір жандардың асқазан жүрек аурулары қан қысымы қант диабеті аурулары күн өткен сайын үдей түседі.

Тәтті сусын қауіпті аллерген болып саналады. Тәтті газдалған сусында көп мөлшерде қант қолданылған. Сондықтан бұндай сусындар қан диабетімен ауыратын адамдар үшін өтте қауіпті. Тек диабет ауыратын адамдар үшін еместе тағы бауыр, бүйрек, асқазан ауыратын адамдар үшін де қауіпті. Бұндай сусының орнына ондай химиялық қоспалар аз сусындарды ішкеніңіз жөн. 

8. Нұрадин Аяулым: «Фаст – фудтан бас тартыңыз»

Адамның денсаулығы үшін тиімді тамақтана білу өте маңызды. Тиімді тамақтану дегеніміз – құрамында түрлі қоректік заттардың толық мөлшері бар тамақпен ағзаны дұрыс, уақтылы қамтамасыз ету.

Фаст-фуд тағамдарынның тұтынушыларға кеңестер:

• Тез әзірленетін тағамдар сататын дәмханаларға жиі бармағаныңыз жөн

• Өзіңізді фаст-фуд өнімдерінің орнына жеміс-жидектер, аз коллориялы йогурт немесе каша жеуге көндіріңіз

• Газдалған сусындардың орнына түрлі жемістердің шырынын ішіңіз

• Қуырылған тамақтарды көп жемеуге тырысыңыз.

• Көкөністерден жасалатын тағамдарды жиі қолданыңыз.

Менің ұсынысым:

• өнімді аларда мұқият этикеткасын қарап танысыңыз

• өнімнің тым ашық түстілерін алмаңыз

• ұзақ мерзімге созылған өнімді алмаңыз

• құрамы аз болса, дәмдеуіштері мен қоспалары да аз екенін көрсетеді

• егерде сол өнімге қызықсаңыз оны қолдану мөлшерін азайтыңыз

• кириешки мен чипсыді кішкентай балаларға ұсынбаңыз

• асқазан және ішек аурулары бар оқушыларға мүлдем қолдануға болмайтынын ескеріңіз.

Барлығы да жеңіл әрі тез әзірленетін тағамдардың пайдасы мен үнемділігін ғана алға тартады. Ал оның зияны жайлы айтатын ешкім жоқ. Тіпті тұмаумен ауырып, артритке шалдығып, үлкен күйзеліске ұшырап жатса да оны өзі тұтынатын аспен байланыстыруды ойламайды да. Бекер, себебі «ауру - астан» немесе «өз ауруыңды табағыңның түбінен ізде» деп бекер айтылмаса керек. Бұл мәселе қазіргі таңда әлем қасіретіне айналған ЖИТС – тен кем түспейді. Мұның себебі адамды ішінен улайтын фаст – фуд өнімдерінің ерекше қамқорлыққа алынып, тыс мөлшерде жарнамалануында.

Егер сіз фаст – фудтың ағзаға кері әсерін түсініп, тәуелділік ауруын сезінсеңіз осы кеңестер сізге қажет болар.

Біріншіден, фаст – фудтан бас тартыңыз. Осындай тағамдарды күніне 1 рет жеңіз, кейін жұмасына 1 рет , одан кейін мүлдем бас тарта аласыз.

Екіншіден, егерде сіз бір дәмханада тамақтануға үйреніп қалсаңыз және де сіздің уақытыңызды үнемдеуге ыңғайлы болса, калорийі жоғары емес, майлы емес тағамдармен тамақтаныңыз.

Үшіншіден, фаст – фудты түнге қарай жеу - бұл сііздің асқазаныңызға қылмыс екенін есте сақтаңыз. Егер сіз күні бойы тамақ ішпей, жұмыс күнінің аяғында қарныңызды тойғанша толтырсаңыз, бұл сіздің асқазаныңызға өте ауыр жүк.

ІІІ. Қорытынды.
Конференция сабақ барысында қатысушылар назарына қызықты слайдтар мен видеороликтер ұсынылды.
Сабаққа қатысушылар өздерінің белсенділіктерін көрсетті,сұрақтар қойды және өз ұсыныстарын айтты.
Кері байланыс «Екі жұлдыз, бір тілек»