Киіз ?йді бейнелеу

Саба?ты? ма?саты: ?аза?ты? с?ндік ?олданбалы ?неріні? т?рлері ж?не ?аза?ты? ша?ын м?ражайы атан?ан киіз ?й жайлы толы? т?сінік беру
Міндеттері: білімділігі: ?з бетімен ме?герген білімін тере?дете т?су
Дамытушылы?ы: ?нер мен уа?ыт саясатын ?штастыру?а машы?тау, о?ушыларды? ой - ?рісін, елестету ?абілеттерін дамыту.
Т?рбиелілігі: ?лтты? ?нерге ?ызы?ушылы?ын арттыру, ?семдікке, ж?мыстарын эстетикалы? т?р?ыдан ??ыпты орындау?а т?рбиелеу.
К?рнекіліктер: а) ?аза?ты? ?лтты? б?йымдары, киіз ?й ??рылысы мен жабды?тарыны? суреттері, ?лгісі, слайдтар т. б.
?) О?ушылар?а саба??а ?ажетті ??рал - жабды?тары.
Саба?ты? типі: Жа?а материалды ме?герту
Саба?ты? ?дісі: с?ра? - жауап, ??гіме, бейнелеу.

Саба?ты? барысы:
?йымдастыру кезе?і: 1 - 2 мин о?ушыларды т?гелдеу, саба??а дайынды?тарын ба?ылау.
?ткен саба?ты еске т?сіру (с?ра? - жауап)
1. ?нер дегеніміз не?
2. ?андай т?рлерге б?лінеді?
3. Зергер деп кімдерді айтамыз?, зергерлік б?йымдарды ата.

Жа?а та?ырыпты т?сіндіру.
Киіз ?й - «Атамыз - Алаш, керегеміз - а?аш», «Киіз туырлы?ты, а?аш уы?ты ?аза?пыз» деп, аталы с?з айтып ?алдыр?ан ата - бабаларымызды? негізгі баспанасы. Киіз ?й - тек ?аза? хал?ыны? ?ана емес, б?кіл т?ркі, тіпті о?ан к?ршілес елдерді? де т?ра? – мекені. Солай бола т?рса да, оны ?астерлеп ?стап, ?асырдан ?асыр?а оны? м?н - ма?ызын ?згертпей жеткізген бізді? ?аза? хал?ы екенін ?рдайым ма?танышпен айтамыз.

Шы?у тарихы бізді? заманымыз?а дейінгі ?асырларда пайда бол?ан киіз ?йді бізді? халы? ?асиетті, киелі ?ара ша?ыра?ымыз деп д?ріптейді. ?йткені киіз ?й ?аза?ты? т?ра?ы, ??тты мекен - жайы, еншісі, баспанасы, м?лкі, ма?танышы деп ба?аланды. ?рине, киіз ?йді ?ркім біледі, ба?алайды. Шынында да, ар?ы - бергі тарихымыз бен м?дениетімізді зерделей ?араса?, киіз ?йімізді? ат?ар?ан ?ызметі мен р?лі ?те зор екеніне к?з жеткіземіз.

Тез жы?ылып, тез тігілетін киіз ?й т?йе мен ат?а арту ар?ылы же?іл к?шіріледі, оны? киіз туырлы?тары мен ?зіктерінен жауын ?тпейді. Ысты? к?ндері киіз ?й сал?ын болса, ?ысты к?ні керегесін ?абаттап киізбен ?аптап, іргесін к?міп, оша? асып, от жа?ып, жаз?а дейін отыра беруге болады.
Киіз ?йді ?аза?станды?тарды? жер сілкінісі бол?ан жерлерге к?мек ретінде жіберілген. Киіз ?й б?гінге дейін ?з ма?ызын жо?алтпай, ?аза?станны? ауыл шаруашылы?ты аудандарында ?олайлы жаз?ы баспана ретінде ?лі де пайдаланып келеді.
Ал XII - XIII ?асырларда?ы мемлекеттерді? Алтын орда, А? орда, К?к орда деп аталуыны? ?зі осы киіз ?йге байланысты екенін Ш. У?лиханов айт?ан.

Киіз ?й – ?аза? хал?ыны? ша?ын м?ражайы деп те текке айтылмаса керек. ?аза?ты? ?лтты? б?йымдарыны? т?рлері: т?скиіз, текемет, сырма?, ?оржын, алаша, ая??ап, т?т?ыш. А?аш б?йымдары: санды?, кебеже, адалба?ан. Зергерлік б?йымдар: сыр?а, білезік, са?ина, бойт?мар ж?не та?ы бас?а б?йымдарды? барлы?ын осы киіз ?йді? ішінен к?руге болады. ?аза? хал?ы «?нер - ?мірді? ?зі?дей м??гілік» демекші ?нер ?мірмен бірге ?рпа?тан - ?рпа??а ?штасып келеді.

Бізді? ?аза?станны? ал?аш?ы да ата?ты суретшіміз ?білхан ?астеев «?нерді ?айдан ?йренді??» - деген сауал?а:
Тауды? б?ла?ынан, ?ойды? ??ла?ынан,
Апамны? киізінен,
Ешкіні? м?йізінен, - деп жауап берген болатын. Сол сия?ты «Апамны? киізінен» деген с?зге зейін салып к?рсек, бізді? ата - бабаларымыз ?мір с?ру ?шін пайдалан?ан киіз ?й жайлы толы? ма?л?мат алып, оны ?зіміз бейнелеп ?йренсек ?здері?нен де ?нерлі адамдар шы?ады деп сенемін. Олай болса балалар экран?а ?арап киіз жайлы толы? ма?л?мат алайы?, ж?не киіз ?йді? ??рылысымен танысайы?. Олар; Кереге, уы?, ша?ыра?, сы?ырлауы?

Киіз ?йді? есігі – «Сы?ырлауы?»
Киіз ?й есігіні? ??рылысы: 1 - ма?дайша; 2 - боса?а; 3 - сы?ырлауы?; 4 - жа?тау; 5 - табалдыры?.
Киіз ?йді ??рып бол?ан со?, киізін жабады. Киіз ?йді? жабуы 4 - т?рлі киізден т?рады.
Олар; туырлы? - керегені жабады, ?зік - уы?тарды жабады, ?зік киіздерден т?рады, т?ндік – ша?ыра?ты жабады, киіз есік - сы?ырлауы?ты? ?стіне жабылады. киіз ?йді? сырты ою - ?рнектермен ?шекейленеді.

О?ушылармен ж?мыс.
Ал енді балалар киіз ?йді? сырт?ы к?рінісін ?а?аз бетіне сауатты бейнелеп ?йренеміз. Киіз ?йді? пішіні ше?бер т?різдес, т?бесі к?мбез т?різдес екеніне назар аударамыз.

Ой ?оз?ау: Ж?мба? шешу
?аз ?анатын жайды,
?йрек мойнын созды,
Т?бесіне а??у ?онды. (?аз -?, ?йрек -?, А??у -?)

Саба?ты ?орытындылау.
1. Киіз ?йді кімдер пайдалан?ан?
2. Киіз ?йді? ?асиеті ?андай?
3. Киіз ?йді? ?а??асын ата?
4. Киіз ?йді? жабулары ?алай атал?ан?
5. Ша?ыра? дегеніміз не?
6. Ша?ыра? мемлекеттік ?ай р?мізде бейнеленген?
7. Киіз ?йді? есігі ?алай атал?ан?
О?ушыларды? бейнелеген ж?мыстарын тексеріп талдау, жетістігі мен кемшілігіне то?талу. Біткен ж?мысты ба?алау.
?йге тапсырма:
«Наурыз» мерекесі жайлы сурет салу.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Киіз ?йді бейнелеу»

Сабақтың тақырыбы: «Киіз үйді бейнелеу»
Сабақтың мақсаты: Қазақтың сәндік қолданбалы өнерінің түрлері және қазақтың шағын мұражайы атанған киіз үй жайлы толық түсінік беру
Міндеттері: білімділігі: өз бетімен меңгерген білімін тереңдете түсу
Дамытушылығы: өнер мен уақыт саясатын ұштастыруға машықтау, оқушылардың ой - өрісін, елестету қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелілігі: ұлттық өнерге қызығушылығын арттыру, әсемдікке, жұмыстарын эстетикалық тұрғыдан ұқыпты орындауға тәрбиелеу.
Көрнекіліктер: а) Қазақтың ұлттық бұйымдары, киіз үй құрылысы мен жабдықтарының суреттері, үлгісі, слайдтар т. б.
ә) Оқушыларға сабаққа қажетті құрал - жабдықтары.
Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту
Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, әңгіме, бейнелеу.

Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі: 1 - 2 мин оқушыларды түгелдеу, сабаққа дайындықтарын бақылау.
Өткен сабақты еске түсіру (сұрақ - жауап)
1. Өнер дегеніміз не?
2. Қандай түрлерге бөлінеді?
3. Зергер деп кімдерді айтамыз?, зергерлік бұйымдарды ата.

Жаңа тақырыпты түсіндіру.
Киіз үй - «Атамыз - Алаш, керегеміз - ағаш», «Киіз туырлықты, ағаш уықты қазақпыз» деп, аталы сөз айтып қалдырған ата - бабаларымыздың негізгі баспанасы. Киіз үй - тек қазақ халқының ғана емес, бүкіл түркі, тіпті оған көршілес елдердің де тұрақ – мекені. Солай бола тұрса да, оны қастерлеп ұстап, ғасырдан ғасырға оның мән - маңызын өзгертпей жеткізген біздің қазақ халқы екенін әрдайым мақтанышпен айтамыз.

Шығу тарихы біздің заманымызға дейінгі ғасырларда пайда болған киіз үйді біздің халық қасиетті, киелі қара шаңырағымыз деп дәріптейді. Өйткені киіз үй қазақтың тұрағы, құтты мекен - жайы, еншісі, баспанасы, мүлкі, мақтанышы деп бағаланды. Әрине, киіз үйді әркім біледі, бағалайды. Шынында да, арғы - бергі тарихымыз бен мәдениетімізді зерделей қарасақ, киіз үйіміздің атқарған қызметі мен рөлі өте зор екеніне көз жеткіземіз.

Тез жығылып, тез тігілетін киіз үй түйе мен атқа арту арқылы жеңіл көшіріледі, оның киіз туырлықтары мен үзіктерінен жауын өтпейді. Ыстық күндері киіз үй салқын болса, қысты күні керегесін қабаттап киізбен қаптап, іргесін көміп, ошақ асып, от жағып, жазға дейін отыра беруге болады.
Киіз үйді Қазақстандықтардың жер сілкінісі болған жерлерге көмек ретінде жіберілген. Киіз үй бүгінге дейін өз маңызын жоғалтпай, Қазақстанның ауыл шаруашылықты аудандарында қолайлы жазғы баспана ретінде әлі де пайдаланып келеді.
Ал XII - XIII ғасырлардағы мемлекеттердің Алтын орда, Ақ орда, Көк орда деп аталуының өзі осы киіз үйге байланысты екенін Ш. Уәлиханов айтқан.

Киіз үй – қазақ халқының шағын мұражайы деп те текке айтылмаса керек. Қазақтың ұлттық бұйымдарының түрлері: тұскиіз, текемет, сырмақ, қоржын, алаша, аяққап, тұтқыш. Ағаш бұйымдары: сандық, кебеже, адалбақан. Зергерлік бұйымдар: сырға, білезік, сақина, бойтұмар және тағы басқа бұйымдардың барлығын осы киіз үйдің ішінен көруге болады.. Қазақ халқы «Өнер - өмірдің өзіңдей мәңгілік» демекші өнер өмірмен бірге ұрпақтан - ұрпаққа ұштасып келеді.

Біздің Қазақстанның алғашқы да атақты суретшіміз Әбілхан Қастеев «Өнерді қайдан үйрендің?» - деген сауалға:
Таудың бұлағынан, Қойдың құлағынан,
Апамның киізінен,
Ешкінің мүйізінен, - деп жауап берген болатын. Сол сияқты «Апамның киізінен» деген сөзге зейін салып көрсек, біздің ата - бабаларымыз өмір сүру үшін пайдаланған киіз үй жайлы толық мағлұмат алып, оны өзіміз бейнелеп үйренсек өздеріңнен де өнерлі адамдар шығады деп сенемін. Олай болса балалар экранға қарап киіз жайлы толық мағлұмат алайық, және киіз үйдің құрылысымен танысайық. Олар; Кереге, уық, шаңырақ, сықырлауық

Киіз үйдің есігі – «Сықырлауық»
Киіз үй есігінің құрылысы: 1 - маңдайша; 2 - босаға; 3 - сықырлауық; 4 - жақтау; 5 - табалдырық.
Киіз үйді құрып болған соң, киізін жабады. Киіз үйдің жабуы 4 - түрлі киізден тұрады.
Олар; туырлық - керегені жабады, үзік - уықтарды жабады, үзік киіздерден тұрады, түндік – шаңырақты жабады, киіз есік - сықырлауықтың үстіне жабылады. киіз үйдің сырты ою - өрнектермен әшекейленеді.

Оқушылармен жұмыс.
Ал енді балалар киіз үйдің сыртқы көрінісін қағаз бетіне сауатты бейнелеп үйренеміз. Киіз үйдің пішіні шеңбер тәріздес, төбесі күмбез тәріздес екеніне назар аударамыз.

Ой қозғау: Жұмбақ шешу
Қаз қанатын жайды,
Үйрек мойнын созды,
Төбесіне аққу қонды. (Қаз -?, Үйрек -?, Аққу -?)

Сабақты қорытындылау.
1. Киіз үйді кімдер пайдаланған?
2. Киіз үйдің қасиеті қандай?
3. Киіз үйдің қаңқасын ата?
4. Киіз үйдің жабулары қалай аталған?
5. Шаңырақ дегеніміз не?
6. Шаңырақ мемлекеттік қай рәмізде бейнеленген?
7. Киіз үйдің есігі қалай аталған?
Оқушылардың бейнелеген жұмыстарын тексеріп талдау, жетістігі мен кемшілігіне тоқталу. Біткен жұмысты бағалау.
Үйге тапсырма:
«Наурыз» мерекесі жайлы сурет салу.