- ?о?амды? ?мір аяларыны? б?ріні? басын ?ос?анда ?о?амны? т?тас ж?йесі
??ралады. Шы?ысты? ата?ты ??ламасы ?л-Фарабиді? с?зімен айтса?, «?о?ам мемлекеттен б?рын пайда болды. Мемлекеттік ?йым болып табылмайтын ?о?амны? болуы м?мкін, ал мемлекетті? ?о?ам болмауы м?мкін емес». Біз ?о?амымызды еркіндік, те?дік ж?не татулы? м?раттарына берілген бейбітшіл азаматты? ?о?ам деп ??ынамыз. Сол ?о?амда?ы ма?ызды ??ым-?ркениет (д?птерге жа?а та?ырыпты жаздырту).
?ркениет туралы т?сінік
Шы?ыс ?ркениеті
Батыс ?ркениеті
К?шпенділер ?ркениеті
- О?ушылар, ?ркениет дегенде алдымен м?дениет ??ымы ой?а оралады. Сіздер «м?дениет» деген ??ыммен таныссыздар. К?не, кім осы ??ым жайлы ой б?ліседі? (1 о?ушыдан с?ралады).
?ркениет (лат. сivilis-азаматты?, мемлекеттік) – белгілі бір елдер мен халы?тарды? тарихи дамуды? белгілі бір кезе?дегі материалды?, рухани ж?не ?леуметтік ?міріні? ?зіне т?н сапалы? ерекшеліктері.
?ркениетке т?н:
Халы?ты? рухы, сенімі негіз бол?ан философия
?о?амды? ма?ызды ??ндылы?тар
Д?ниені? жалпылама бейнесі
?мірлік ?а?идалар
?ркениет географиялы? жай?асу жа?ынан:
1) Батыс ?ркениеті
2) Шы?ыс ?ркениеті
Шы?ыс ?ркениеті
Айры?ша ма?ызды ?ркениет т?н:
?ндістан
?ытай
Вавилон
Египет (Д?ниеж?зілік картамен ж?мыс)
Шы?ыс ?ркениетіні? ерекшелігі:
Шы?ыс адамыны? еркі жо?, міндеті бар
Д?ст?р, жорал?ыны са?тау
Таби?атпен етене байланыс
Д?ниеж?зілік ?ркениетке с?белі ?лес ?осты:
- ал?аш?ы университет
- ?а?аз
- компас
- о?-д?рі
- ?лемні? гелиоцентрлік ж?йесі
Батыс ?ркениеті
Б.з.б. VIII-VI ?.Грекия, а?ша айналысы ж?йесі (Д?ниеж?зілік картамен ж?мыс)
Сабақтың мақсаты: Өркениет ұғымының мәнін ашу, оқушыларға Шығыс өркениеті, Батыс өркениеті, көшпелілер өркениеті туралы түсіндіру; көшпелілер өркениеті ұрпақтары туралы ой өрбіту, өркениеттік тұрғыны қалыптастыру; өз елін құрметтеуге, жерін сүюге тәрбиелеу, адамгершілік тәрбиесін бойларына сіңіру арқылы қоғамдық сананы қалыптастыру, өркениеттілік идеяларына тәрбиелеу.
1) Адамдар қауымдастықтарының ұлтқа дейінгі формалары қандай?
2) Ананың, кейін атаның айналасына жиналып өмір сүруді білдіретін ұғым?
3) Ұлтқа тән белгілер қандай?
4) Грек данышпаны Демокриттің мемлекет жайлы айтқан сөзі қандай?
5) Мемлекеттің белгілері қандай?
6) Қоғамдық өмір аясын төртке бөліп қарастарамыз. Қандай?
7) Қоғам өмірінің экономикалық аясы қандай?
8) Әлеуметтік ая қандай қатынасты қамтиды?
9) Саяси ая қандай мәселемен айналысады?
10) Мәдени-рухани ая немен байланысты?
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру
- Қоғамдық өмір аяларының бәрінің басын қосқанда қоғамның тұтас жүйесі
құралады. Шығыстың атақты ғұламасы әл-Фарабидің сөзімен айтсақ, «Қоғам мемлекеттен бұрын пайда болды. Мемлекеттік ұйым болып табылмайтын қоғамның болуы мүмкін, ал мемлекеттің қоғам болмауы мүмкін емес». Біз қоғамымызды еркіндік, теңдік және татулық мұраттарына берілген бейбітшіл азаматтық қоғам деп ұғынамыз. Сол қоғамдағы маңызды ұғым-өркениет (дәптерге жаңа тақырыпты жаздырту).
Өркениет туралы түсінік
Шығыс өркениеті
Батыс өркениеті
Көшпенділер өркениеті
- Оқушылар, өркениет дегенде алдымен мәдениет ұғымы ойға оралады. Сіздер «мәдениет» деген ұғыммен таныссыздар. Кәне, кім осы ұғым жайлы ой бөліседі? (1 оқушыдан сұралады).
Мәдениет- айналадағы нағыздықты жаңартуға, адамның мүмкіндігі мен қабілетін айқындауға, шыңдауға бағытталған адамзаттың шығармашылық қызметі.
Өркениеттің 3 айқындаушы өлшемі:
Техниканың жетістігі
Қоғамның әлеуметтік түзілімі
Қоғамның ішкі ұйымдасуы
Өркениет (лат. сivilis-азаматтық, мемлекеттік) – белгілі бір елдер мен халықтардың тарихи дамудың белгілі бір кезеңдегі материалдық, рухани және әлеуметтік өмірінің өзіне тән сапалық ерекшеліктері.
Өркениетке тән:
Халықтың рухы, сенімі негіз болған философия
Қоғамдық маңызды құндылықтар
Дүниенің жалпылама бейнесі
Өмірлік қағидалар
Өркениет географиялық жайғасу жағынан:
1) Батыс өркениеті
2) Шығысөркениеті
Шығыс өркениеті
Айрықша маңызды өркениет тән:
Үндістан
Қытай
Вавилон
Египет (Дүниежүзілік картамен жұмыс)
Шығыс өркениетінің ерекшелігі:
Шығыс адамының еркі жоқ, міндеті бар
Дәстүр, жоралғыны сақтау
Табиғатпен етене байланыс
Дүниежүзілік өркениетке сүбелі үлес қосты:
- алғашқы университет
- қағаз
- компас
- оқ-дәрі
- әлемнің гелиоцентрлік жүйесі
Батыс өркениеті
Б.з.б. VIII-VI ғ.Грекия, ақша айналысы жүйесі (Дүниежүзілік картамен жұмыс)
Демократиялық форма
Ежелгі Рим, құқық (жеке, жамиғаттық)
Конституция жарияланды
Қала мәдениеті (сауда, қолөнер)
Еркіндік, теңдік
Көшпенділер өркениеті
Көшпелі мал шаруашылығы (төрт түлік мал өсірген)
Рухани өмірі адамгершілік нышанға толы
Өлім жазасы сирек (Л.Гумилев: «Адамды ұзақ қинап өлтіру көшпенділерге тән емес»).
Жесір дауы
Жер дауы
Барымта
Мейірімділік, әділеттілік, ерлік, мырзалық, сәндік, жайдарлылық басым
Көшпенділердің өмір салты 3000 жылға созылды
Қару-жарақ, құрал-саймандары, әсіресе металл өңдеудің өркендеуі, әйгілі аң стилінде жасалған бұйымдары өнердің дамуында ерекше орын алған
Тапсырма №1
Тапсырма №2
Тапсырма №3
ҰБТ деген-биік шың
1. Ең алғашқы қоғамдық еңбек бөлінісі?
(мал шаруашылығының егіншіліктен бөлінуі)
2. Қола дәуірінде Қазақстанның далалы аймақтарында пайда болған өзгерістер?
(көшпелі мал шаруашылығы)
3. Киіз үйдің прототипі?
(андроновтықтардың дөңгелек тұрғын үйі)
4. Қарғалы тәжі мен Есік қорғанынан табылған сақ көсемінің бас киіміндегі ұқсастық?
(аң стиліндегі мәнерде жасалған)
5. Білге қаған мен Күлтегін көне ескерткіші қандай жазумен жазылған?
(руна)
6. Орхон-Енисей өзені бойынан табылған тасқа жазылған жазу
(Орхон жазуы)
7. Металдан жасалған шашқа тағатын әшекей зат
(шолпы)
8. Мал шаруашылығының үш түрі
(отырықшы, көшпелі, жартылай көшпелі)
9. Түйенің сүтінен даярлайтын емдік қасиеті бар сусын
(шұбат)
10. Малдың жаппай қырылуы
(жұт)
11. Бай адамдардың малын кедейлерге уақытша беруі
(сауын)
12. Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығына байланысты саны азайған мал
(мүйізді ірі қара)
13. Ортағасырлық Қазақстанда түріктердің руна жазуымен қатар елшілер, көпестер, мемлекеттік кеңесшілер кеңінен қолданған жазу
(соғдылық)
14. Дөңгелектері бар қозғалмалы үй
(күйме)
15. Бойжеткен қыздың үйлену тойындағы бас киімі
(cәукеле)
Тапсырма №4
Әріптерді дұрыс орналастыру арқылы ортағасырлық қалалардың атын табу.
Интербелсенді тақтадан «Көшпенділер» фильмінен үзінділер көрсетіп, сауалдар қою.
V. Оқушыларды бағалау.
Ізгі арманның үмітін,
Бабалардың жалғаймыз!
Білім көкжиегінде.
Жалындаймыз, самғаймыз!
- Оқушылар, осынау жаһандану заманында қазақ ұлтының тілі, діні, еркіндігі, тәуелсіздігінің шоқтығы биік тұратындай етіп көтеруге жаңа заман жастары ретінде атсалысайық дегім келеді. М.Шаханов «Көкірегімде төрт сәуле» атты өлеңінде былай деген:
Көкірегімде төрт сәуле бар төрт бақыттан тұратын,
Төртеу-менің мұратым.
Төртеуінен алма-кезек нұр алам.
Біріншісі- туған елім-ұлы анам,
Екіншісі-ғазиз анам, саулығымды сұраған.
Бірақ маған екеуі де бір адам.
Үшіншісі- намыс үшін беріспеген күндерім,
Жанған отты өшіруге келіспеген күндерім.
Жақсылыққа жақсылықпен өріс берген күндерім,
Тағдырымның жанарынан жеңіс көрген күндерім.
Сүрінгенді сүйеймін деп құлап қалған кездерім,
Өзім жылап, жан досымды жылатпаған кездерім.
Бәр-бәрісі: жомарттығым, адалдығым сондағы
Кеудеме кеп жиналды да, бақыт болып орнады.
Төртінші ме?
Төртіншісі- сәл тайқыса болар мұң,
Маған деген адалдығы ол мені сүйген адамның.
VІ.Үйге тапсырма беру:
1. Шығыс және Батыс өркениеттеріне баға беру.
2. «Көшпелілер өркениетінің дамуындағы басты қайшылық неде?» тақырыбында пікір алмасуға дайындалу