Саба? жоспары ?аза?стан тарихы

?аза?стан тарихы
сынып 8
Саба?ты? та?ырыбы: 1837 - 1847 жылдарда?ы Кенесары ?асым?лы баста?ан к?теріліс
Саба?ты? ма?саты: Ресей империясыны? ал?аш?ы жартысында?ы отарлы? саясатына Білімділік: ?арсы Кенесары баста?ан ?лт – азатты? ?оз?алысты? м?н ма?ынасын жете т?сіндіру, к?терілісті? с?тсіздікке ?шырау себептерін ж?не к?терілісті? ма?ызын ашып к?рсету.
Дамытушылы?: К?терілісті? себептерін, ?оз?аушы к?штерін, ма?сатын кесте ар?ылы т?сіндіру, салыстыра білу, ?з пікірін д?лелдермен т?жырымдай білу да?дысын дамыту
Т?рбиелілік: Ту?ан тарихыны? аса ма?ызды о?и?аларын тере? т?сініп, та?ылым алатын ?лтжанды т?л?а т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аралас саба?
Саба?ты? ?дісі: Т?сіндіру, кестелер, картамен ж?мыс, венн диаграммасы
К?рнекілігі: карта, слайд, ?дістемелік журнал

Саба?ты? барысы:
І. ?йымдастыру кезе?і: О?ушыларды т?гендеп, саба??а назарын аудару.
ІІ. ?й тапсырмасын с?рау: тест ар?ылы тексеру, с?ра?тар (ба?алау)
III. Жа?а саба?:
Жоспар:
1. К?терілісті? себептері, ма?саты ж?не ?оз?аушы к?штері
2. К?терілісті? барысы
3. Кенесарыны? ханды? билігі
4. К?терілісті? ма?ызы ж?не же?ілу себептер
Кенесары ?асым?лы – саясатшы, м?мілегер, батыр, ?лт – азатты? ?оз?алысыны? ?олбасшысы, Абылай ханны? ісін жал?астырушы, е? со??ы хан. Ол патша ?кіметіні? озбыр саясатын бейбіт жолмен шешуге тырысып, патша ?кіметіні? ?аза?станда?ы ?кілдеріне бірнеше рет хат жазып, ?здеріне ?оныстарын ?айтаруды с?райды.

К?терілісті? басталу себептері:
ХІХ ?-ды? 20жылдарында ?лы ж?зді? бір б?лігі, Кіші ж?зді? о?т?стік ??ірі ?о?ан бектеріні? билігінде болды. Хиуа ханды?ы шекті, табын, т?рт?ара, бай?лы руларына ?ысым к?рсетті. Сыр бойына бекініс т?р?ызып, ?аза? хал?ыны? тынышты?ын б?зды. 1822 ж. жар?ыдан со?, патша ?кіметіні? ?ысым, жазалау саясаты к?шейді. ?аза? хал?ын ежелгі мекенінен айырып, тонау саясатын ж?ргізді. Осы?ан ?арсы к?теріліс баста?ан Саржан ?асым?лын 1836ж. ?о?ан ханы ?лтірді. 1822 жылдан бастап, Кенесарыны? ?кесі ?асым ?зіні? балаларымен бірге Ресейге ?арсы к?рес ж?ргізді. ?асым да, Есенгелді де азатты? ?шін к?рес жолында Ташкент билеушілеріні? ?олынан ?аза тапты. К?терілісті? басты себебі: ?о?анды?тарды? езгісінен ?аза?тарды азат ету, Ресейді? озбырлы?ын тежеу.
Кенесары ?скерні? жеке отрядтарын бас?ар?ан батырлар: А?ыбай, Иман, Жоламан Тіленші?лы, Б??арбай, Б??ыбай, А??ал батыр, Жеке батыр Байсейіт батыр, С?раншы батыр.
К?теріліске ?р т?рлі ?лт ?кілдері ?атысты: орыс, ?збек, ?ыр?ыз, ?аза? т. б

К?терілісті? ма?саты: ?аза?станны? Абылай хан кезіндегі аума?ты? т?тасты?ын ?алпына келтіру ?рі Ресейді? ??рамына кірмеген жерлерді са?тап ?алу. ?аза? жерлерін бекіністер мен округтік билеу ар?ылы отарлауды то?тату;

К?терілісті? басты ?оз?аушы к?ші: ?аза? шаруалары. Сонымен ?атар егіншілер, старшындар, с?лтандар да ат салысты.

К?теріліс ?амтыл?ан айма?:
Барлы? ?ш ж?зді ?амтыды:
Кіші ж?зден - шекті, тама, табын, алшын, ш?мекей, жаппас.
?лы ж?зден – ?йсін, дулат ж?не т. б. рулар ?атысты.
?ш ж?зді ?амты?ан т???ыш ірі к?теріліс.

К?терілісті? тарихы ма?ызы: Халы?ты? ?лтты? сана - сезіміні? ?скендігін д?лелдеді.

Кенесары?а ?ойыл?ан талаптар:
1. Патша ?кіметі белгіленген шектеулі айма?та ?ана к?шіп ?ону?а тиіс болды
2. Кенесары со?ыс ?имылдарын толы? то?татып Ресейге ба?ыну?а тиіс болды
3. Кенесары?а ?ылмысты? істерді ?арау?а р??сат берілмеді
4. Орынбор ведмоствосына ?арайтын ?аза?тарды? барлы?ы Ресей империясына 1сом 50 тиын т?тін салы?ын т?леп т?ру?а міндетті болды

Кенесарыны? хаттары:( О?ушыларды? ?зіне о?улы?тан о?ыт?ызамын)
«Бізді? ата – бабамыз, - деп жазды Кенесары, - бізге м?ра етіп ?алдыр?ан Есіл, Н?ра, А?тау, ?ар?аралы, ?азылы?, Жар?айын, Оба?ан, Тобыл, ??см?рын т??ірегі ж?не Жайы??а дейінгі жерлер ?азіргі патшаны? т?сында бізден тартып алынып, олар?а ?скери бекіністер салынды. Енді бізді? жерімізді к?нде басып алып, о?ан бекіністер орнатып жатыр. Б?л ?рекет халы?ты барынша ашындырып отыр. М?ны? ?зі бізді? болаша?ымыз?а ?ана емес, ?азіргі тіршілігімізге де зор ?ауіп ту?ызып отыр». біра? о?ан патшада, оны? ?аза?станда?ы ?кімдері де ??ла? аспай, ?айта отаршылды?ты ?дете т?седі.

Орынбор генерал – губернаторына жаз?ан хаттарында: «Мен ?зімні? ?аза?тарым егін егу, а? аулау ж?не бас?а да бейбіт к?сіптермен ш??ылдан?ан кезде ?ана тыныш ?мір с?ре аламын» десе, енді бір хатында патша ?кімдерін досты? – татулы? ?атынаста болу?а ша?ырады: «біз досты? пен ынтыма?тасты?та ?мір с?рсек, ?андай жа?сы болар еді», дейді.

Кенесары патша ?кіметімен келісу ?рекетінен еш н?тиже шы?па?аннан кейін, ?ару алып к?ресуге бел байлайды. Б?л туралы патша ?кіметіне жаз?ан со??ы хаттарыны? бірінде: «1825 жылдан 1840 жыл?а дейін патша ?кіметіні? ?скерлері бізді? ауылдарымызды 15 рет шауып кетті. Сонды?тан біздер, ?аза?тар, м?ндай ?ысым?а, талан – тараж?а, кісі ?лтірушілікке шыдай алмай, лажсыздан басымызды? ау?ан жа?ына к?шіп ж?рдік. Біра? олар сондада тынышты? бермеді. Сол себептіде мен – Кенесары ?асым?лы, ?аруланып алып, ?лы к?ресті бастау?а аттандым», - дейді. Ал а?алары мен ?кесі ?лгеннен кейін, 1836 жылдан бастап, к?терілісті? басшысы болады.

І?. К?терілісті? барысы: хронологиялы? кесте жасау:
Жылдар. О?и?алар
1837ж, ?араша: Петропавл ?аласынан шы??ан А?тау бекінісі казактарына ал?аш рет шабуыл жасады.
1838ж, 26 мамырда: Кенесары сарбаздары А?мола бекінісіне шабуыл жасап, ?ртеп жіберді.
1838ж, к?зінен: ?оз?алыс Кіші ж?зді шарпып, о?ан би Жоламан Тіленші?лы ?осылды.
1841ж, тамыз: Кенесары ?олыны? Ташкентке шабуылы ж??палы ауруды? таратылуынан то?татылды.

Патша ?кіметіні? к?теріліске ?арсы ж?ргізген шаралары.
О?и?алар. Жылдар.
Орынбор генерал – губернаторы Обручев ?скері жіберілді.
Сібірден Сотников тобы аттанды.(1842ж)
І Николай Старшина Лебедевті? 300 казактан т?ратын тобын жіберуге келісім берді(1842).
С?лтан Жант?ре?лы, Айшуа??лы, полковник Герн, Бизанов баста?ан 5 мы?ды? топ ?йымдастырылды.(1843. ж. 27 маусым)
К?терілісшілер с?лтан Жант?ре?лыны? тобын ?оршап, 44 с?лтанды мерт ?ылды.(1843. ж)
Кенесары?а ?арсы к?ресте д?рменсіздігі ?шін войсковолы? старшина Леведев Орынбор?а ша?ырылып, сот?а берілді.(18447ж721 - 22 шілде)
Ыр?ыз, Тор?ай ?зендері бойында бекіністер салынды(. 1844 - 1845. ж. ж)

Кенесарыны? хаттары:( О?ушыларды? ?зіне о?улы?тан о?ыт?ызамын)
«Бізді? ата – бабамыз, - деп жазды Кенесары, - бізге м?ра етіп ?алдыр?ан Есіл, Н?ра, А?тау, ?ар?аралы, ?азылы?, Жар?айын, Оба?ан, Тобыл, ??см?рын т??ірегі ж?не Жайы??а дейінгі жерлер ?азіргі патшаны? т?сында бізден тартып алынып, олар?а ?скери бекіністер салынды. Енді бізді? жерімізді к?нде басып алып, о?ан бекіністер орнатып ждатыр. Б?л ?рекет халы?ты барынша ашындырып отыр. М?ны? ?зі бізді? болаша?ымыз?а ?ана емес, ?азіргі тіршілігімізге де зор ?ауіп ту?ызып отыр». біра? о?ан патшада, оны? ?аза?станда?ы ?кімдері де ??ла? аспай, ?айта отаршылды?ты ?дете т?седі.

• Орынбор генерал – губернаторына жаз?ан хаттарында: «Мен ?зімні? ?аза?тарым егін егу, а? аулау ж?не бас?а да бейбіт к?сіптермен ш??ылдан?ан кезде ?ана тыныш ?мір с?ре аламын» десе, енді бір хатында патша ?кімдерін досты? – татулы? ?атынаста болу?а ша?ырады: «біз досты? пен ынтыма?тасты?та ?мір с?рсек, ?андай жа?сы болар еді», дейді
Кенесарыны? Сарыар?адан ?лы ж?зге ?арай бет алуы.
- ?о?ан езгісіндегі ?аза?тар?а дербестік алу?а к?мектесіп, ?зіне тірек жасауды ойластырды

Жылдар. О?и?алар
1845ж. ?азан, ?арашада: К?терілісшілер Соза?, Жа?а ж?лек, ?ор?ан бекіністерін алды.
1847ж, с?уірде Кенесары 10мы? ?скерімен ?ыр?ыз жеріне басып кірді
1847ж: Майт?бе т?біндегі шай?аста Кенесары 32 с?лтанмен бірге ?аза тапты

К?терілісті? же?ілу себебі:
- Ресей билеушілерінен же?ілдіктер ал?ан а?с?йектерді? бір б?лігіні? орталы?тан?ан феодалды? мемлекет ??ру?а м?дделі болмауы.
Руаралы? ?айшылы?тар.
- Кенесарыны? ?зін ?олдама?ан ауылдар?а ?аталды? к?рсетуі.
V. Сырым мен Кенесары к?терілісіні? салыстырмалы сипаты.” Венн диаграмма”
Де?гейлік тапсырмалар (таратып беру)

VI. Бекіту с?ра?тары:
1. Кенесары ?асым?лы к?терілісіні? басты себептері неде?
2. Кенесарыны? ?о?ан, Б??ар ханды?тарымен байланысы ?андай болды?
3. Кенесары ханды?ыны4 ??рылымы мен ХVI - ХVII ?. ?аза? ханды?ын салыстыры?дар?

VII. ?йге тапсырма: § 10. О?у, т?сінік бер
Кенесары ?асым?лымен байланысты ?осымша м?ліметтер о?ып келу, Тест ж?мысы
«Т?уелсіздік тірегім» эссе жазып келу

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«саба? жоспары ?аза?стан тарихы»

Қазақстан тарихы
сынып 8
Сабақтың тақырыбы: 1837 - 1847 жылдардағы Кенесары Қасымұлы бастаған көтеріліс
Сабақтың мақсаты: Ресей империясының алғашқы жартысындағы отарлық саясатына Білімділік: қарсы Кенесары бастаған ұлт – азаттық қозғалыстың мән мағынасын жете түсіндіру, көтерілістің сәтсіздікке ұшырау себептерін және көтерілістің маңызын ашып көрсету.
Дамытушылық: Көтерілістің себептерін, қозғаушы күштерін, мақсатын кесте арқылы түсіндіру, салыстыра білу, өз пікірін дәлелдермен тұжырымдай білу дағдысын дамыту
Тәрбиелілік: Туған тарихының аса маңызды оқиғаларын терең түсініп, тағылым алатын ұлтжанды тұлға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: Түсіндіру, кестелер, картамен жұмыс, венн диаграммасы
Көрнекілігі: карта, слайд, әдістемелік журнал

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушыларды түгендеп, сабаққа назарын аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау: тест арқылы тексеру, сұрақтар (бағалау)
III. Жаңа сабақ:
Жоспар:
1. Көтерілістің себептері, мақсаты және қозғаушы күштері
2. Көтерілістің барысы
3. Кенесарының хандық билігі
4. Көтерілістің маңызы және жеңілу себептер
Кенесары Қасымұлы – саясатшы, мәмілегер, батыр, ұлт – азаттық қозғалысының қолбасшысы, Абылай ханның ісін жалғастырушы, ең соңғы хан. Ол патша үкіметінің озбыр саясатын бейбіт жолмен шешуге тырысып, патша үкіметінің Қазақстандағы өкілдеріне бірнеше рет хат жазып, өздеріне қоныстарын қайтаруды сұрайды.

Көтерілістің басталу себептері:
ХІХ ғ-дың 20жылдарында Ұлы жүздің бір бөлігі, Кіші жүздің оңтүстік өңірі Қоқан бектерінің билігінде болды. Хиуа хандығы шекті, табын, төртқара, байұлы руларына қысым көрсетті. Сыр бойына бекініс тұрғызып, қазақ халқының тыныштығын бұзды. 1822 ж. жарғыдан соң, патша үкіметінің қысым, жазалау саясаты күшейді. Қазақ халқын ежелгі мекенінен айырып, тонау саясатын жүргізді. Осыған қарсы көтеріліс бастаған Саржан Қасымұлын 1836ж. Қоқан ханы өлтірді. 1822 жылдан бастап, Кенесарының әкесі Қасым өзінің балаларымен бірге Ресейге қарсы күрес жүргізді. Қасым да, Есенгелді де азаттық үшін күрес жолында Ташкент билеушілерінің қолынан қаза тапты. Көтерілістің басты себебі: қоқандықтардың езгісінен қазақтарды азат ету, Ресейдің озбырлығын тежеу.
Кенесары әскернің жеке отрядтарын басқарған батырлар: Ағыбай, Иман, Жоламан Тіленшіұлы, Бұқарбай, Бұғыбай, Аңғал батыр, Жеке батыр Байсейіт батыр, Сұраншы батыр.
Көтеріліске әр түрлі ұлт өкілдері қатысты: орыс, өзбек, қырғыз, қазақ т. б

Көтерілістің мақсаты: Қазақстанның Абылай хан кезіндегі аумақтық тұтастығын қалпына келтіру әрі Ресейдің құрамына кірмеген жерлерді сақтап қалу. Қазақ жерлерін бекіністер мен округтік билеу арқылы отарлауды тоқтату;

Көтерілістің басты қозғаушы күші: Қазақ шаруалары. Сонымен қатар егіншілер, старшындар, сұлтандар да ат салысты.

Көтеріліс қамтылған аймақ:
Барлық үш жүзді қамтыды:
Кіші жүзден - шекті, тама, табын, алшын, шөмекей, жаппас.
Ұлы жүзден – үйсін, дулат және т. б. рулар қатысты.
Үш жүзді қамтыған тұңғыш ірі көтеріліс.

Көтерілістің тарихы маңызы: Халықтың ұлттық сана - сезімінің өскендігін дәлелдеді.

Кенесарыға қойылған талаптар:
1. Патша үкіметі белгіленген шектеулі аймақта ғана көшіп қонуға тиіс болды
2. Кенесары соғыс қимылдарын толық тоқтатып Ресейге бағынуға тиіс болды
3. Кенесарыға қылмыстық істерді қарауға рұқсат берілмеді
4. Орынбор ведмоствосына қарайтын қазақтардың барлығы Ресей империясына 1сом 50 тиын түтін салығын төлеп тұруға міндетті болды

Кенесарының хаттары:( Оқушылардың өзіне оқулықтан оқытқызамын)
«Біздің ата – бабамыз, - деп жазды Кенесары, - бізге мұра етіп қалдырған Есіл, Нұра, Ақтау, Қарқаралы, Қазылық, Жарқайын, Обаған, Тобыл, Құсмұрын төңірегі және Жайыққа дейінгі жерлер қазіргі патшаның тұсында бізден тартып алынып, оларға әскери бекіністер салынды. Енді біздің жерімізді күнде басып алып, оған бекіністер орнатып жатыр. Бұл әрекет халықты барынша ашындырып отыр. Мұның өзі біздің болашағымызға ғана емес, қазіргі тіршілігімізге де зор қауіп туғызып отыр». бірақ оған патшада, оның Қазақстандағы әкімдері де құлақ аспай, қайта отаршылдықты үдете түседі.

Орынбор генерал – губернаторына жазған хаттарында: «Мен өзімнің қазақтарым егін егу, аң аулау және басқа да бейбіт кәсіптермен шұғылданған кезде ғана тыныш өмір сүре аламын» десе, енді бір хатында патша әкімдерін достық – татулық қатынаста болуға шақырады: «біз достық пен ынтымақтастықта өмір сүрсек, қандай жақсы болар еді», дейді.

Кенесары патша өкіметімен келісу әрекетінен еш нәтиже шықпағаннан кейін, қару алып күресуге бел байлайды. Бұл туралы патша өкіметіне жазған соңғы хаттарының бірінде: «1825 жылдан 1840 жылға дейін патша өкіметінің әскерлері біздің ауылдарымызды 15 рет шауып кетті. Сондықтан біздер, қазақтар, мұндай қысымға, талан – таражға, кісі өлтірушілікке шыдай алмай, лажсыздан басымыздың ауған жағына көшіп жүрдік. Бірақ олар сондада тыныштық бермеді. Сол себептіде мен – Кенесары Қасымұлы, қаруланып алып, ұлы күресті бастауға аттандым», - дейді. Ал ағалары мен әкесі өлгеннен кейін, 1836 жылдан бастап, көтерілістің басшысы болады.

ІҮ. Көтерілістің барысы: хронологиялық кесте жасау:
Жылдар. Оқиғалар
1837ж, қараша: Петропавл қаласынан шыққан Ақтау бекінісі казактарына алғаш рет шабуыл жасады.
1838ж, 26 мамырда: Кенесары сарбаздары Ақмола бекінісіне шабуыл жасап, өртеп жіберді.
1838ж, күзінен: Қозғалыс Кіші жүзді шарпып, оған би Жоламан Тіленшіұлы қосылды.
1841ж, тамыз: Кенесары қолының Ташкентке шабуылы жұқпалы аурудың таратылуынан тоқтатылды.

Патша үкіметінің көтеріліске қарсы жүргізген шаралары.
Оқиғалар. Жылдар.
Орынбор генерал – губернаторы Обручев әскері жіберілді.
Сібірден Сотников тобы аттанды.(1842ж)
І Николай Старшина Лебедевтің 300 казактан тұратын тобын жіберуге келісім берді(1842).
Сұлтан Жантөреұлы, Айшуақұлы, полковник Герн, Бизанов бастаған 5 мыңдық топ ұйымдастырылды.(1843. ж. 27 маусым)
Көтерілісшілер сұлтан Жантөреұлының тобын қоршап, 44 сұлтанды мерт қылды.(1843. ж)
Кенесарыға қарсы күресте дәрменсіздігі үшін войсковолық старшина Леведев Орынборға шақырылып, сотқа берілді.(18447ж721 - 22 шілде)
Ырғыз, Торғай өзендері бойында бекіністер салынды(. 1844 - 1845. ж. ж)

Кенесарының хаттары:( Оқушылардың өзіне оқулықтан оқытқызамын)
«Біздің ата – бабамыз, - деп жазды Кенесары, - бізге мұра етіп қалдырған Есіл, Нұра, Ақтау, Қарқаралы, Қазылық, Жарқайын, Обаған, Тобыл, Құсмұрын төңірегі және Жайыққа дейінгі жерлер қазіргі патшаның тұсында бізден тартып алынып, оларға әскери бекіністер салынды. Енді біздің жерімізді күнде басып алып, оған бекіністер орнатып ждатыр. Бұл әрекет халықты барынша ашындырып отыр. Мұның өзі біздің болашағымызға ғана емес, қазіргі тіршілігімізге де зор қауіп туғызып отыр». бірақ оған патшада, оның Қазақстандағы әкімдері де құлақ аспай, қайта отаршылдықты үдете түседі.

• Орынбор генерал – губернаторына жазған хаттарында: «Мен өзімнің қазақтарым егін егу, аң аулау және басқа да бейбіт кәсіптермен шұғылданған кезде ғана тыныш өмір сүре аламын» десе, енді бір хатында патша әкімдерін достық – татулық қатынаста болуға шақырады: «біз достық пен ынтымақтастықта өмір сүрсек, қандай жақсы болар еді», дейді
Кенесарының Сарыарқадан ұлы жүзге қарай бет алуы.
- Қоқан езгісіндегі қазақтарға дербестік алуға көмектесіп, өзіне тірек жасауды ойластырды

Жылдар. Оқиғалар
1845ж. қазан, қарашада: Көтерілісшілер Созақ, Жаңа жүлек, Қорған бекіністерін алды.
1847ж, сәуірде Кенесары 10мың әскерімен қырғыз жеріне басып кірді
1847ж: Майтөбе түбіндегі шайқаста Кенесары 32 сұлтанмен бірге қаза тапты

Көтерілістің жеңілу себебі:
- Ресей билеушілерінен жеңілдіктер алған ақсүйектердің бір бөлігінің орталықтанған феодалдық мемлекет құруға мүдделі болмауы.
Руаралық қайшылықтар.
- Кенесарының өзін қолдамаған ауылдарға қаталдық көрсетуі.
V. Сырым мен Кенесары көтерілісінің салыстырмалы сипаты.” Венн диаграмма”
Деңгейлік тапсырмалар (таратып беру)

VI. Бекіту сұрақтары:
1. Кенесары Қасымұлы көтерілісінің басты себептері неде?
2. Кенесарының Қоқан, Бұқар хандықтарымен байланысы қандай болды?
3. Кенесары хандығыны4 құрылымы мен ХVI - ХVII ғ. қазақ хандығын салыстырыңдар?

VII. Үйге тапсырма: § 10. Оқу, түсінік бер
Кенесары Қасымұлымен байланысты қосымша мәліметтер оқып келу, Тест жұмысы
«Тәуелсіздік тірегім» эссе жазып келу