Саба?ты? та?ырыбы:А? Орда ( XIII-XV ?асырды? басы)
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік:
а) А? Орда 13-15 ??.арасында Шы?ыс Дешті?ыпша?та ?мір с?рген, орта ?асырларда ?аза?стан аума?ында??рыл?ан ал?аш?ы мемлекеті екенін т?сіндіру.
?) А? Орда тарихы, ж?ргізген ішкі-сырт?ы саясаты, экономикалы? жа?дайы туралы толы? ма?л?мат беру.
б) 13-15??. ?мір с?рген А? Орда мемлекетіні? тарихын ?азіргі ?аза?стан тарихымен байланыстыру.
Дамытушылы?:
О?ушыларды тарихи о?и?алар?а ?з бетінше ба?а беріп, ?орытынды жасау?а да?дыландыру, топпен ж?мыс істеу ?абілетін дамыту.
Т?рбиелік:
?з Отанына деген патриотты? сезімді т?рбиелеу.Тарих п?ніне деген ?ызы?ушылы?ын арттырып, о?ушыларды? белсенділігін к?теріп, ?з бетінше сараптама жасай алатын т?л?аларды т?рбиелеу.
Саба? т?рі: аралас.
П?наралы? байланыс:География, ?аза? тілі.
?дісі:С?ра?-жауап, топпен, ?з бетінше ж?мыс.
К?рнекілік:Интарактивті та?та, карта, о?улы?.
Саба? барысы.
I. ?йымдастыру.
II. ?й тапсырмасын тексеру.
?аза? хал?ыны? ?ткен тарихы – ата-бабаларымызды? бостанды? пен ба-?ытты болаша? жолында?ы ?за? та ауыр к?ресіні? тарихы. Бізді? еліміз б?гінгі даму де?гейіне бірден жете ?ой?ан жо?. Осы ?лан байта? жерді сырт?ы жаудан ?ор?ап ?алу жолында ата-бабаларымыз ж?здеген жылдар бойы шап?ыншылар?а ?арсы ерлікпен шай?асты.
?йге ?андай тапсырма берілді?
«Алтын Орда» берілді ж?не мо??олдарды? ?аза?стан жерін жаулап алуын ?айталап келу.
Мо??ол патшалы?ы ?ашан ??рылды?
Мо??ол империясыны? ша?ыра?ын ал?аш к?терген Шы??ыс хан 1155 жылы д?ниеге келген, 1206 жылы Онон ж?не Керулен ?зеніні? жа?асында ?ткен барлы? мо??ол тайпаларыны? бас ?ос?ан ?лы ??рылтайында оны? ханы болып Шы??ыс хан сайланды.
1207-1208 жылдары мо??олдар ?ай жерлерді басып алды?
Жошы Енисей ?ыр?ыздары мен теріскей Сібір халы?тарын басып алды.
1207-1209 жылдары мо??олдар ?ай жерлерді ба?ындырды?
Шы??ыс хан та???ттарды? мемлекетін, одан кейінТ?рфан княздіктерін ?зіне ?аратып, ?й?ырларды ба?ындырды.
1211-1215 жылдары ?ай мемлекетке басып кіріп, оларды? ?андай со?ыс техникасын ?ол?а т?сірді?
?ытай жерін басып алып, оларды? тас атып, дуалын ??лататын от са?-тырып, ?рт шы?аратын со?ыс техникаларын ?ол?а т?сіреді.
?ай жылы Жетісу жеріне енеді? (1218ж.)
?ашан Отырарды ?оршау?а алады? (1219ж.)
?ашан Сыр бойында?ы ?алалар толы?ымен мо??олдарды? иелігіне к?шеді?
(1219-1220ж.)
III. Жа?а та?ырып «А? Орда».
Жоспары: 1) А? Орданы? ??рылуы, жер аума?ы; 2) А? Орданы? ішкі-сырт?ы саяси жа?дайы; 3) А? Орда тарихын ?азіргі ?аза?стан тарихымен салыстыру.
Мына сурет сендерге таныс па?
И?, ?аза?стан Республикасыны? Президенті Н.Назарбаевты? Астанада?ы резиденциясы, А?орда деп аталады.
Жа?сы, ?Р Президенті Н.Назарбаевты? резиденциясы не себепті А?орда деп аталатыны туралы ж?не 13-15 ??. арасында Шы?ыс Дешті ?ыпша?та ?мір с?рген, орта ?асырларда ?аза?стан аума?ында ??рыл?ан ал?аш?ы мемлекет туралы не білеміз?
б) 13-15 ??. ?мір с?рген А? Орда мемлекетіні? тарихын ?азіргі ?аза?стан тарихымен байланыстырамыз.
?аза? жеріндегі Мо??ол империясыны? ыдырауына байланысты, жергілікті этникалы? топтардан??рыл?ан мемлекеттер пайда болды. А? Орда – ?азастан аума?ында?ы мо??олдардан кейінгі ??рыл?ан ал?аш?ы мемлекет. Сонды?тан да, ?Р Президенті Н.Назарбаевты? Астанада?ы резиденциясы А?орда деп аталады.
А? Орда:
?аза?стан аума?ында мо??олдардан кейінгі ал?аш?ы мемлекет.
240 жыл ?мір с?рді.
Ал?аш?ы ханы – Орда Ежен.
Жайы? ?зенінен Батыс Сібір ойпатына дейінгі Сырдарияны? орта ж?не т?менгі ке?-байта? аума?ты алып жатты.
Астанасы – Сырдария ?зеніні? орта а?ысы бойына орналас?ан Сы?ана? ?аласы болды.
А? Орда билеушілеріні? Алтын Ордадан б?лініп, жеке мемлекет болу ?шін к?рес ж?ргізуі.
А? Орда билеушілеріні? Алтын Орданы? ішкі істеріне белсене ара-ласу?а ?рекет жасауы.
?рыс хан ж?не оны? ?рпа?тарыны? ?мір-Темірге ?арсы к?рес ж?ргізуі.
Кітаппен топ?а б?лініп ж?мыс:
1-топ. Алтын Орда мен А? Орданы? ??састы?тарын табу.
Д?рыс жауаптары: 1) Жошыны? балалары. 2) Діни ?станымдары. 3) Негізгі ?ыпша? тілі. 4) Шаруашылы?ы. 5) Бір мезгілде ?мір с?рді.
2-топ. Ерешеліктерін табу. Д?рыс жауаптары: 1) Ж?ргізген ішкі ж?не сырт?ы саясаты. 2) Этникалы? ??рамы. 3) Астаналары. 4) Жер аума?ы.
А? Орданы? жер аума?ы Жайы? ?зенінен Батыс Сібір ойпатына дейін, Сырдарияны? орта ж?не т?менгі а?ысына дейінгі аралы?ты алып жатты.
?азіргі ?аза?станны? жер аума?ы, жер к?лемі жа?ынан 9-орында.
IV. Пысы?тау. Б?гінгі саба?та не айтты??
Біз б?гінгі саба?та А? Орда мемлекеті, оны? шы?у тарихы, алып жат?ан территориясы, ж?ргізген ішкі ж?не сырт?ы саясаты туралы айтты?.
Та?ы да А? Орда мемлекетін ?азіргі Т?уелсіз ?аза?станны? тарихымен салыстырды?.
Ал ?азір сендерге мынадай тапырма: 2 топ?а б?лініп, ?р топ ?зіне берілген тапсырма бойынша, ?з ойлары?ды 2-3 с?йлеммен білдірі?дер.
1-топ. «Мені? Отаным – ?аза?стан»;
2-топ. «Мені? президентім – Н.?.Назарбаев»;
1-топтан кім о?иды?
«Бізді? туып ?скен жеріміз - ?аза?стан Республикасы. Ол – к?не заман-дардан басталатын ?за? тарихы бар, аса бай ел. ?аза?стан жерін ежелден ?оныстанып келе жат?ан ел – ?аза? хал?ы. К?птеген ?асырлар бойы ел бас?ар?анданабасшыларымыз,?олбасшы, батырларымызке?-байта? жерімізді жаудан ?ор?ап келді. ?аза? хал?ы – ерж?рек, досты??а адал, бауырмал,?она?жай халы?.?азір ?аза?станда ынтыма?ы жарас?ан к?птеген ?лтты? ?кілдері т?рады. ?аза?стан Республикасы 1991 жылы ?зіні? Т?уелсіздігін жариялап, дербес мемлекет болды. Ол б?гінде д?ниеж?зіні? к?птеген елдерімен досты? байланыс орнат?ан, б?кіл ?лем таны?ан елге айналды. ?аза?стан Республикасыны? ?лтты? р?міздері – Туы, Елта?басы, ?н?раны бар. Біз – т?уелсіз ?аза? еліні? е? жас ?ланымыз. Сонды?тан ?з жерімізді де, ?з елімізді де ?келеріміз бен аталарымыз сия?ты ?адірлеуге, с?юге, ?ор?ау?а тиіс екенімізді есте са?тауымыз керек».
2-топтан кім о?иды?
«Мені? Президентім – Н.Назарбаев. Мен ?з Президентімдіма?тан етемін, себебі ол?аза?станды б?кіл ?лемге танытты,жыл сайын?ы халы??а Жолдауында халы?ты? ?л-?уатын арттыру?а к?п к??іл б?леді. Биыл?ы Жолдауы да халы?ты? к??ілінен шы?ып отыр деп ойлаймын».
V. ?йге тапсырма. № 23 о?ып, мазм?ндау.
VI. Ба?алау.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Сабақтың тақырыбы:Ақ Орда ( XIII-XV ғасырдың басы)
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:
а) Ақ Орда 13-15 ғғ.арасында Шығыс ДештіҚыпшақта өмір сүрген, орта ғасырларда Қазақстан аумағындақұрылған алғашқы мемлекеті екенін түсіндіру.
ә) Ақ Орда тарихы, жүргізген ішкі-сыртқы саясаты, экономикалық жағдайы туралы толық мағлұмат беру.
б) 13-15ғғ. өмір сүрген Ақ Орда мемлекетінің тарихын қазіргі Қазақстан тарихымен байланыстыру.
Дамытушылық:
Оқушыларды тарихи оқиғаларға өз бетінше баға беріп, қорытынды жасауға дағдыландыру, топпен жұмыс істеу қабілетін дамыту.
Тәрбиелік:
Өз Отанына деген патриоттық сезімді тәрбиелеу.Тарих пәніне деген қызығушылығын арттырып, оқушылардың белсенділігін көтеріп, өз бетінше сараптама жасай алатын тұлғаларды тәрбиелеу.
Сабақ түрі: аралас.
Пәнаралық байланыс:География, қазақ тілі.
Әдісі:Сұрақ-жауап, топпен, өз бетінше жұмыс.
Көрнекілік:Интарактивті тақта, карта, оқулық.
Сабақ барысы.
I. Ұйымдастыру.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
Қазақ халқының өткен тарихы – ата-бабаларымыздың бостандық пен ба-қытты болашақ жолындағы ұзақ та ауыр күресінің тарихы. Біздің еліміз бүгінгі даму деңгейіне бірден жете қойған жоқ. Осы ұлан байтақ жерді сыртқы жаудан қорғап қалу жолында ата-бабаларымыз жүздеген жылдар бойы шапқыншыларға қарсы ерлікпен шайқасты.
Үйге қандай тапсырма берілді?
«Алтын Орда» берілді және моңғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуын қайталап келу.
Моңғол патшалығы қашан құрылды?
Моңғол империясының шаңырағын алғаш көтерген Шыңғыс хан 1155 жылы дүниеге келген, 1206 жылы Онон және Керулен өзенінің жағасында өткен барлық моңғол тайпаларының бас қосқан ұлы құрылтайында оның ханы болып Шыңғыс хан сайланды.
1207-1208 жылдары моңғолдар қай жерлерді басып алды?
Жошы Енисей қырғыздары мен теріскей Сібір халықтарын басып алды.
1207-1209 жылдары моңғолдар қай жерлерді бағындырды?
Шыңғыс хан таңғұттардың мемлекетін, одан кейінТұрфан княздіктерін өзіне қаратып, ұйғырларды бағындырды.
1211-1215 жылдары қай мемлекетке басып кіріп, олардың қандай соғыс техникасын қолға түсірді?
Қытай жерін басып алып, олардың тас атып, дуалын құлататын от сақ-тырып, өрт шығаратын соғыс техникаларын қолға түсіреді.
Қай жылы Жетісу жеріне енеді? (1218ж.)
Қашан Отырарды қоршауға алады? (1219ж.)
Қашан Сыр бойындағы қалалар толығымен моңғолдардың иелігіне көшеді?
(1219-1220ж.)
III. Жаңа тақырып «Ақ Орда».
Жоспары: 1) Ақ Орданың құрылуы, жер аумағы; 2) Ақ Орданың ішкі-сыртқы саяси жағдайы; 3) Ақ Орда тарихын қазіргі Қазақстан тарихымен салыстыру.
Мына сурет сендерге таныс па?
Иә, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың Астанадағы резиденциясы, Ақорда деп аталады.
Жақсы, ҚР Президенті Н.Назарбаевтың резиденциясы не себепті Ақорда деп аталатыны туралы және 13-15 ғғ. арасында Шығыс Дешті Қыпшақта өмір сүрген, орта ғасырларда Қазақстан аумағында құрылған алғашқы мемлекет туралы не білеміз?
ә) Ақ Орданың тарихы, жүргізген ішкі-сыртқы саясаты, экономикалық жағдайы туралы толық мағлұмат аламыз.
б) 13-15 ғғ. өмір сүрген Ақ Орда мемлекетінің тарихын қазіргі Қазақстан тарихымен байланыстырамыз.
Қазақ жеріндегі Моңғол империясының ыдырауына байланысты, жергілікті этникалық топтарданқұрылған мемлекеттер пайда болды. Ақ Орда – Қазастан аумағындағы моңғолдардан кейінгі құрылған алғашқы мемлекет. Сондықтан да , ҚР Президенті Н.Назарбаевтың Астанадағы резиденциясы Ақорда деп аталады.
Ақ Орда:
Қазақстан аумағында моңғолдардан кейінгі алғашқы мемлекет.
240 жыл өмір сүрді.
Алғашқы ханы – Орда Ежен.
Жайық өзенінен Батыс Сібір ойпатына дейінгі Сырдарияның орта және төменгі кең-байтақ аумақты алып жатты.
Астанасы – Сырдария өзенінің орта ағысы бойына орналасқан Сығанақ қаласы болды.
14ғ. 2 ширегінде бастап Алтын Ордадан бөліне бастайды.
Ұрыс хан кезінде Алтын Ордадан мүлде оқшауланады.
Тоқтамыс кезінде күшейді.
2-топтың дұрыс жауаптары:
Ерзен мен Мүбарак
Ұрыс хан
Тоқтамыс.
Ақ Орданың ішкі-сыртқы жағдайын 3 кезеңге бөліп қараймыз.
Ақ Орда билеушілерінің Алтын Ордадан бөлініп, жеке мемлекет болу үшін күрес жүргізуі.
Ақ Орда билеушілерінің Алтын Орданың ішкі істеріне белсене ара-ласуға әрекет жасауы.
Ұрыс хан және оның ұрпақтарының Әмір-Темірге қарсы күрес жүргізуі.
Кітаппен топқа бөлініп жұмыс:
1-топ. Алтын Орда мен Ақ Орданың ұқсастықтарын табу.
Дұрыс жауаптары: 1) Жошының балалары. 2) Діни ұстанымдары. 3) Негізгі қыпшақ тілі. 4) Шаруашылығы. 5) Бір мезгілде өмір сүрді.
2-топ. Ерешеліктерін табу. Дұрыс жауаптары: 1) Жүргізген ішкі және сыртқы саясаты. 2) Этникалық құрамы. 3) Астаналары. 4) Жер аумағы.
Ақ Орданың жер аумағы Жайық өзенінен Батыс Сібір ойпатына дейін, Сырдарияның орта және төменгі ағысына дейінгі аралықты алып жатты.
Қазіргі Қазақстанның жер аумағы, жер көлемі жағынан 9-орында.
IV. Пысықтау. Бүгінгі сабақта не айттық?
Біз бүгінгі сабақта Ақ Орда мемлекеті, оның шығу тарихы, алып жатқан территориясы, жүргізген ішкі және сыртқы саясаты туралы айттық.
Тағы да Ақ Орда мемлекетін қазіргі Тәуелсіз Қазақстанның тарихымен салыстырдық.
Ал қазір сендерге мынадай тапырма: 2 топқа бөлініп, әр топ өзіне берілген тапсырма бойынша, өз ойларыңды 2-3 сөйлеммен білдіріңдер.
1-топ. «Менің Отаным – Қазақстан»;
2-топ. «Менің президентім – Н.Ә.Назарбаев»;
1-топтан кім оқиды?
«Біздің туып өскен жеріміз - Қазақстан Республикасы. Ол – көне заман-дардан басталатын ұзақ тарихы бар, аса бай ел. Қазақстан жерін ежелден қоныстанып келе жатқан ел – қазақ халқы. Көптеген ғасырлар бойы ел басқарғанданабасшыларымыз,қолбасшы, батырларымызкең-байтақ жерімізді жаудан қорғап келді. Қазақ халқы – ержүрек, достыққа адал, бауырмал,қонақжай халық.Қазір Қазақстанда ынтымағы жарасқан көптеген ұлттың өкілдері тұрады. Қазақстан Республикасы 1991 жылы өзінің Тәуелсіздігін жариялап, дербес мемлекет болды. Ол бүгінде дүниежүзінің көптеген елдерімен достық байланыс орнатқан, бүкіл әлем таныған елге айналды. Қазақстан Республикасының Ұлттық рәміздері – Туы, Елтаңбасы, Әнұраны бар. Біз – тәуелсіз қазақ елінің ең жас ұланымыз. Сондықтан өз жерімізді де, өз елімізді де әкелеріміз бен аталарымыз сияқты қадірлеуге, сүюге, қорғауға тиіс екенімізді есте сақтауымыз керек».
2-топтан кім оқиды?
«Менің Президентім – Н.Назарбаев. Мен өз Президентімдімақтан етемін, себебі олҚазақстанды бүкіл әлемге танытты,жыл сайынғы халыққа Жолдауында халықтың әл-қуатын арттыруға көп көңіл бөледі. Биылғы Жолдауы да халықтың көңілінен шығып отыр деп ойлаймын».
