Қазақтың ортаазиялық хандықтар мен патша үкіметіне қарсы көтерілістері

Қазақтың ортаазиялық хандықтар мен патша үкіметіне қарсы көтерілістері

8-сынып

Тарих пәнінің мұғалімі: Нәзікбаева Алтын

Сабақтың мақсаты:

• Оқушыларға ХІХ ғасырдың 50-жылдарындағы қазақ шаруаларының азаттық күресінің Қазақстандағы саяси оқиғалардың дамуына тигізген ықпалын ашып көрсету. Жанқожа батыр бастаған Сыр бойы қазақтарының патша үкіметіне қарсы баскөтеру тарихын әңгімелеп, маңызына тоқталу

Негізгі түсініктер:

Империя

Отар

Батыр

Ұлт азаттық қозғалыс

Үй тапсырмасы

• Сыр бойы қазақтарының Орта Азия мемлекеттеріне қарсы күреске шығу себептері Жанқожа батырдың Хиуа мен Қоқанға қарсы күресі Жанқожа батырдың өмірбаяны
• Сыр бойы қазақтарының Орта Азия мемлекеттеріне қарсы күреске шығу себептері Жанқожа батырдың Хиуа мен Қоқанға қарсы күресі Жанқожа батырдың өмірбаяны
• Сыр бойы қазақтарының Орта Азия мемлекеттеріне қарсы күреске шығу себептері Жанқожа батырдың Хиуа мен Қоқанға қарсы күресі Жанқожа батырдың өмірбаяны
• Сыр бойы қазақтарының Орта Азия мемлекеттеріне қарсы күреске шығу себептері
• Жанқожа батырдың Хиуа мен Қоқанға қарсы күресі
• Жанқожа батырдың өмірбаяны

1. Есет батыр патша үкіметіне қарсы қандай іс қимылдар жүргізді?

2. Есет батыр өмірінен сыр шерту

3. ХІХ ғасыр бойында қандай ұлт азаттық көтерілістер болды?

Есет батыр

Жаңа сабақ Қазақтың ортаазиялық хандықтар мен патша үкіметіне қарсы көтерілістері жоспары:

1. Сыр бойы қазақтарының патша үкіметіне қарсы күреске шығу себептері

2. Ж.Нұрмұхамбедұлының патша үкіметіне қарсы күресі

3. Көтерілістің жеңілу себептері

4. Көтерілістің тарихи маңызы

Аузына арам салмаған

Жат пікір ойына алмаған

Халық жауымен қарысып,

Қартайғанша ешқандай,

Қажымаған, талмаған

Жанқожа сондай ер болды

Ел қорғаған шер болды

деп ақындар жырлаған Жанқожа батыр бүкіл өмірін қазақ халқының бостандығы үшін сарп етіп, Хиуа ханы мен Қоқан бектерін Сыр бойынан қуған, Ресей империясының отарлау саясатына қарсы күрескен, өле өлгенше әділеттілікті жақтап, зорлық зомбылыққа жаны қас абзал жан болған.

Көтеріліс мақсаты

Жер мәселесіндегі патша өкіметінің отаршылдық саясатын өзгерту

Ресей отаршылдарынан қазақ жерлерін азат ету

Көтеріліс себептері

Әскерилердің кірпіш зауытында үш қазақты тірідей өртеуі

Патша үкіметінің 1,5 сомнан салық салу

Ең шұрайлы жерлерді қоныс аударушыларға, шенеуіктерге беру

Сыр бойына бекіністер салуға Арал қазақтарын күштеп қатыстыру

Көтерілістің негізгі қозғаушы күші

Шекті, шөмекей, кете рулары

Қазақ шаруалары

Төртқара, қарасақал рулары

1856 ж желтоқсанда Сыр бойы қазақтарының Ресейге қарулы көтерілісі басталды. Көтеріліс орталығы – Жаңақала. Көтерілісшілер саны: 3 мың

1856 ж желтоқсан аяғында Қазалы қамалы қоршауға алынды. Көтерілісшілер саны 5 мың. Бұларға қарсы Фитинговтың отряды шабуылға шықты. 300 казак, 320 жаяу солдат.

1857 ж қаңтарда жазалаушы әскер мен көтерілісшілер арасында Арықбалық шатқалында шайқас өтті.

1860 ж Жанқара көлінің маңындағы шайқаста Жанқожа батыр жазалаушылар оғынан қаза тапты.

“ Қарт батыр оқ өтпейтін сауытын киіп, қару- жарағын асынып, үйінен шығып үлгерді. Бірақ аты жоқ екен. Ажалымның жеткен жері осы екен деп, төмпешіктің үстіне аспай саспай шығып алды да өз иманын үйіріп дұға оқи бастады... Зулаған оқтар көпке дейін сауытынан өтпей, тайқып ұшып, кері түсіп жатты. Ақырында бір оқ дәл тиіп, қарт батырдың өмірін қиып кетті . ” Л.Мейер

Көтерілістің жеңілу себептері

• Көтерілістің айқын бағдарламасының жоқтығы
• Қару-жарақ теңсіздігі
• Стихиялылығы, ұйымшылдықтың жеткіліксіздігі

Сергіту сәті

Көз жаттығулары

2014 жылы Республика көлемінде туған жері Қазалы өңірінде батырдың туғанына 240 жыл болғанына арнап ас берілді. Ескерткіш қойылып, айтыс өткізілді. Ал жақында қайтыс болғанына 155 жыл толуына орай тағы да дүбірлетіп ас өткізді.

Жаңа білімді бекіту тапсырмалары Тарихи тізбек

• Сыр өңірі қазақтарына қарсы қысым көрсеткен Орта Азия хандықтары...........................
• Жанқожа қай рудың басшысы еді?...............
• Хиуа бекінісі Жаңақаланы Жанқожа батыр қай жылы басып алды?..........................
• Жанқожа батырдың Ресейге қарсы көтерілісі қашан басталды?...........................
• 1856 ж Жаңақала бекінісіне шабуылдаған көтерілісшілер саны ..........................
• 1856 ж желтоқсан айының аяғында қоршауға алынған қамал .......................
• Ресейдің жазалаушы отряд басшысы ........................
• 1857 ж қаңтарда жазалаушы отряд пен көтерілісшілер арасындағы шешуші шайқас қайда өтті?...........................
• Жанқожа батыр қай жылы қаза болды? . ...........................

• Қоқан, Хиуа
• Кішкене шекті
• 1847 ж
• 1856 ж
• 3000
• Қазалы
• Фитингов
• Арықбалық шатқалы
• 1860 ж

Бағалау Әділ бақылаушылар бағасы топқа жеке оқушыға

Үйге тапсырма

1. Сыр бойы қазақтарының патша үкіметіне қарсы көтерілісі

2. Ұлт азаттық көтерілістеріне сипаттама (кесте толтыру)

Көтеріліс басшылары

Болған жылдары

Сырым Датұлы

Қамтыған аймағы

И.Тайманұлы, М.Өтемісұлы

Көтеріліс нәтижесі

С.Қасымұлы

Қ.Абылайұлы

К.Қасымұлы

Ж.Нұрмұхамедұлы