Просмотр содержимого документа
«Kompyuter sistemasi»
КОМПЬЮТЕРНИНГ АСОСИЙ ҚУРИЛМАЛАРИ
Компьютер(ингл. computer — ҳисобловчи) – бу дастурланадиган электрон қурилма бўлиб, ахборотни қайта ишлаш, ҳисоблаш ҳамда символларни манипуляция қилишнинг бошқа вазифаларини бажариш қобилиятига эга
КОМПЬЮТЕР СИСТЕМАСИ
Аппарат қисми
Дастур қисми
МАРКАЗИЙ ПРОЦЕССОР
INTELпроцессорлари
КОМПЬЮТЕР ХОТИРАСИ
ИЧКИ ХОТИРА
Ички хотира таркибигатезкор хотира, кэш-хотира ва махсус хотиракиради.
Тезкор хотира(русча ОЗУ, ингл. RAM, Random Access Memory) — бу жуда катта ҳажмга эга бўлмаган ва процессор билан бевосита боғланган тез хотира қурилмаси бўлиб, бажариладиган дастурлар ва улар қайта ишлайдиган маълумотларни ёзиш, ўқиш ва сақлаш учун мўлжалланган.
Тезкор хотирамаълумотларни фақатвақтинчасақлаш учун ишлатилади. Агар машина ўчирилса тезкор хотирада жойлашган барча маълумотлар ўчиб кетади.
ИЧКИ ХОТИРА
Кэш-хотира(ингл. cache) — бу катта ҳажмга эга бўлмаган жуда тез хотира хотира қурилмаси бўлиб, микропроцессор ва тезкор хотира ўртасидаги маълумот алмашинувида улар тезликлари фарқини компенсация қилиш учун ишлатилади.
Кэш-хотирани контроллермахсус қурилмаси бошқаради.Контроллербажариладиган дастурни анализ қилиб, қайси маълумотлар ва буйруқлар яқин вақтда процессорга кераклигини аниқлайди ва уларникэш-хотирага ўтказади..
ИЧКИ ХОТИРА
Махсус хотира қурилмаларигадоимий хотира(ROM),дастурланадиган доимий хотира(Flash Memory), батарейкадан қувват олиб ишлайдиганCMOS RAMхотира,видеохотирава хотиранинг баъзи бир бошқа турлари киради.
Доимий хотира(русча ПЗУ, ингл. ROM, Read Only Memory — фақат ўқиш учун хотира) — энергияга боғлиқ хотира қурилмаси бўлиб, кейинчалик ўзгартирилиши талаб қилинмайдиган маълумотларни сақлаш учун ишлатилади. Хотира таркиби қурилма тайёрланадиган вақтда доимий сақлаш учун ёзилади.Доимий хотирадан фақат ўқиш мумкин.
ИЧКИ ХОТИРА
Дастурланадиган доимий хотира(Flash Memory) — энергияга боғлиқ хотира қурилмаси бўлиб, унинг таркибини ўзгаритириш мумкин.
Доимий хотира ёки Flash-хотиранинг муҳим микросхемаси — буBIOSмодули.
BIOS(Basic Input/Output System — киритиш-чиқаришнинг базовий системаси) — компьютер ёқилганидан кейин унинг қурилмаларини автоматик текшириш ва операцион системани тезкор хотирага юклаш учун мўлжалланган дастурлар тўплами.
CMOS RAM— бу юқори тезликка эга бўлмаган ва батарейкадан кичик қувват олиб ишлайдиган хотира. Компьютер конфигурацияси ва таркиби ҳамда унинг ишлаш режимлари ҳақидаги маълумотларни сақлаш учун ишлатилади.
CMOSтаркиби BIOSда жойлашган Setup (ингл. Set-up — ўрнатмоқ, "сетап" деб ўқилади) махсус дастури орқали ўзгартирилади
ТАШҚИ ХОТИРА
Ташқи хотирадастур ва маълумотларни узоқ вақтга сақлаш учун мўлжалланган бўлиб, ундаги маълумотларнинг сақланиши компьютер ўчирилган ёки ёқилганига боғлиқ эмас.
Ташқи хотиратаркибига қуйидагилар киради:
қаттиқ диск юритувчилар (винчестерлар);компакт-диск юритувчилар;flash –хотиралар ва бошқалар.
қаттиқ диск юритувчилар (винчестерлар);
компакт-диск юритувчилар;
flash –хотиралар ва бошқалар.
ТАШҚИ ХОТИРА
Қаттиқ диск юритувчи(ингл. HDD — Hard Disk Drive) ёки винчестер — бу энг кўп тарқалган катта сиғимдаги хотира қурилмаси бўлиб, унда ахборот ташувчилар сифатида айлана алюмин пластиналар – платтерлар ишлатилади. Платтернинг иккала сирти магнит матариали билан қопланган бўлади. Маълумотларни узоқ вақт сақлаш учун ишлатилади.
ТАШҚИ ХОТИРА
Компакт-диск юритувчилар
Бу ерда ахборот ташувчи сифатида компакт-диск ишлатилади. Компакт-диск – бу диаметри 12 см ва қалинлиги 1,2 мм бўлган шаффоф полимер диск бўлиб, унинг бир томони ёруғлик қайтарадиган алюмин қатлами ва унинг устидан лок ҳимоя қобиғи билан қопланган бўлади.
ВИДЕОСИСТЕМА
КОМПЬЮТЕР ВИДЕОСИСТЕМАСИ
МОНИТОР
ВИДЕОАДАПТЕР
ДРАЙВЕРЛАР
Видеоадаптермониторга бошқариш сигналлари ва синхросигналлар юборади.Мониторбу сигналларни кўринадиган образларга ўтказади. Дастурий воситалар эса видеомаълумотларни қайта ишлайди.
Видеоадаптермониторга бошқариш сигналлари ва синхросигналлар юборади.Мониторбу сигналларни кўринадиган образларга ўтказади. Дастурий воситалар эса видеомаълумотларни қайта ишлайди.
ВИДЕОСИСТЕМА
Видеоадаптер— бу электронная плата бўлиб, видеомаълумотларни қайта ишлайди ва дисплей ишлашини бошқаради. Видеохотирани, киритиш-чиқариш регистрларини ва BIOS модулини ўз ичига олади. Дисплейга бошқариш сигналлари ва синхросигналлар юборади.
ВИДЕОСИСТЕМА
Монитор— маълумотларни визуал тасвир (текст, жадвал, расм ва б. кўринишида) эттириш қурилмаси.
Дисплейнинг асосий элементи — электрон-нурли трубка. Унинг фойдаланувчига қараган қисми ички томондан люминофор (электрон билан тўқнашганда ўзидан ёруғлик чиқарадиган модда) билан қопланган.
ВИДЕОСИСТЕМА
Люминофоручта асосий ранг (қизил, яшил, кўк) нуқталари набори қилиб йиғилади. Люминофор нуқталарининг набори учбурчак триадалари бўйича жойлашади. Триада пиксел (тасвирни ташкил этувчи нуқта) ни ташкил этади.
ПРИНТЕР
Принтер— чоп этувчи қурилма. Компьютердаги кодланган маълумотни текст ёки графика кўринишида чоп этади.