Саба?ты? жабды?ы: А?паратты? аны?тамалы? кесте «Инфопласт» 2004 Москва 2 б?лім; ?лестірме материал № 14 «Арман -ПВ» 2004 жыл., коваленттік байланыс 8 сурет.
II. Саба?ты? барысы.
?йымдастыру: О?ушылармен с?лемдесу, оларды тізім бойынша т?гендеу. Саба??а дайынды?тарын тексеру.
?й тапсырмасын с?рау: «Валенттілік» ж?не «тоты?у д?режесі» т?сініктеріні? арасында ?андай айырмашылы? бар? III. Жа?а саба?: Атом ??рылысы заттарды? ??рылыс теориясымен, д?лірек айт?анда химиялы? байланыс теориясымен ты?ыз байланысты. Теорияны о?ыту, ?деттегідей коваленттік байланыстан басталады.
Коваленттік байланысты? пайда болуы ?арапайым молекула – сутек молекуласыны? т?зілуі мысалында жа?сы т?сіндіріледі:
Н + Н = Н2 ^ Н0 = - 436 кДж/моль
..
+ ?
Радиусы 0,053 нм байланыс ?зынды?ы 0,074 нм
Атомдар жа?ындас?анда оларды? электронды? б?лттары б?ркесіп, ядроларыны? арасында?ы ке?істікте максимал электрон ты?ызды?ы бар молекулалы? б?лт т?зіледі. Орта? ядроларды? ты?ыз теріс зона?а тартылуы оларды жа?ындастырады, байланыс ?зынды?ы 0,074 нм ж?не т?ра?ты сутек молекуласын т?зіліп, энергия ?тымына ?келеді.
?арама-?арсы спиндері бар ж?птаспа?ан екі s- электрондарыны? ?осылуын квантты? ?яшы?тарда сызбан?с?амен былай белгілейді:
S1 + S1 g 1S2
Демек, орта? электронды? ж?п есебінен ж?зеге асырылатын химиялы? байланыты коваленттік байланыс деп атайды.
Коваленттік байланысты? екі т?рі бар: полюссіз ж?не полюсті. Коваленттік полюссіз байланыста электрондарды? жалпы ж?бынан т?зілген электрон б?лт – байланыс б?лты (ты?ыз электронды? айма? деп аталады) екі атомны? ядроларына ?атысты ке?істікте симметриялы таралады. Мысалы, бір элементті? атомдарынан т?ратын молекулалар: Н2, Cl2, N2, O2, F2 ж?не т.б. Коваленттік полюсті байланыстарда б?ркесу зонасы электртерістігі ?лкен атом?а ы?ыс?ан. Мысал ретінде газтектес хлорсутекті? т?зілуін ?арастырайы?:
® ® ® ®
Н ® + ® Cl : g Н (:) Cl : немесе Н - Сl
® ® ® ®
Байланыс s- ж?не p- электрондарды? орта? ж?птарыны? т?зілу есебінен пайда болады. Коваленттік байланыс электронды? орбитальдарды? б?ркесу т?сілі бойынша да ерекшеленеді. Коваленттік байланысты? екі ма?ызды сипаттамасы бар: байланыс ?зынды?ы ж?не байланыс энергиясы. Байланыс ?зынды?ы ядроаралы? ?ашы?ты?ты? шамасына с?йкес келеді. Байланыс ?зынды?ы не??рылым аз болса, химиялы? байланыс со??рылым берік болады. Байланыс энергиясы молекулада?ы бар байланысты ?зуге ?ажет энергия?а те?.
Коваленттік байланыс т?зілуіні? донорлы-акцепторлы механизмдері бар. Донор- б?л бос электронды? б?лты бар атом, ал акцептор- б?л электрон ж?бын ?абылдау?а ?абілетті бос орбиталы бар б?лшек.
?йге тапсырма беру:
1. § 2.1 Коваленттік байланыс. 35-36 беттер;
2. Коваленттік байланысты? полюссіз ж?не полюсті екі т?ріні? бір-бірінен ?андай айырмашылы?ы бар?
3. П?нге белсене ?атысып с?ра?тар?а тиісті жауап бергені ?шін, ?й тапсырмасын д?птерге жазбаша орындап ж?не сыныпта айт?аны ?шін ба?алап сынып журналына ?ою.
V. ?орытындылау: Коваленттік байланыс – ядролар арасында молекулалы? б?лтты? пайда болуына ?келетін екі атомны? электронды? б?лттарыны? б?ркесуі н?тижесінде т?зіледі. Ед?уір к?шті тартылу жалпы энергияны? ?тымына ж?не молекуланы? т?ра?тылы?ына ?келеді.
Коваленттік полюссіз байланыс бір элемент атомдарынан т?ратын молекулаларда т?зіледі. Полюсті молекулаларда б?ркесу айма?ы электртерістігі ?лкен атом?а ы?ысады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«ковалентті байланыс »
Сабақтың жоспары
I. Сабақтың тақырыбы:§2.1 Коваленттік байланыс.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Коваленттік байланыс, электрондық бұлттың бүркесуі, тығыз электрондық аймақ, энергия ұтымы ұғымдарын қалыптастырып, құбылыстарды оқып үйренудің негізін қамтамасыз ету.
Дамытушылық: Коваленттік байланыстың маңызды сипаттамасы байланыс ұзындығы мен байланыс энергиясының мәнін түсіндіру.
Сабақтың жабдығы: Ақпараттық анықтамалық кесте «Инфопласт» 2004 Москва 2 бөлім; Үлестірме материал № 14 «Арман -ПВ» 2004 жыл., коваленттік байланыс 8 сурет.
II. Сабақтың барысы.
Ұйымдастыру: Оқушылармен сәлемдесу, оларды тізім бойынша түгендеу. Сабаққа дайындықтарын тексеру.
Үй тапсырмасын сұрау: «Валенттілік» және «тотығу дәрежесі» түсініктерінің арасында қандай айырмашылық бар? III. Жаңа сабақ: Атом құрылысы заттардың құрылыс теориясымен, дәлірек айтқанда химиялық байланыс теориясымен тығыз байланысты. Теорияны оқыту, әдеттегідей коваленттік байланыстан басталады.
Коваленттік байланыстың пайда болуы қарапайым молекула – сутек молекуласының түзілуі мысалында жақсы түсіндіріледі:
Н + Н = Н2 ^ Н0 = - 436 кДж/моль
.....
+
Радиусы 0,053 нм байланыс ұзындығы 0,074 нм
Атомдар жақындасқанда олардың электрондық бұлттары бүркесіп, ядроларының арасындағы кеңістікте максимал электрон тығыздығы бар молекулалық бұлт түзіледі. Ортақ ядролардың тығыз теріс зонаға тартылуы оларды жақындастырады, байланыс ұзындығы 0,074 нм және тұрақты сутек молекуласын түзіліп, энергия ұтымына әкеледі.
Қарама-қарсы спиндері бар жұптаспаған екі s- электрондарының қосылуын кванттық ұяшықтарда сызбанұсқамен былай белгілейді:
S1 + S1 g 1S2
Демек, ортақ электрондық жұп есебінен жүзеге асырылатын химиялық байланыты коваленттік байланыс деп атайды.
Коваленттік байланыстың екі түрі бар: полюссіз және полюсті. Коваленттік полюссіз байланыста электрондардың жалпы жұбынан түзілген электрон бұлт – байланыс бұлты (тығыз электрондық аймақ деп аталады) екі атомның ядроларына қатысты кеңістікте симметриялы таралады. Мысалы, бір элементтің атомдарынан тұратын молекулалар: Н2, Cl2, N2, O2, F2 және т.б. Коваленттік полюсті байланыстарда бүркесу зонасы электртерістігі үлкен атомға ығысқан. Мысал ретінде газтектес хлорсутектің түзілуін қарастырайық:
®®®®
Н ® + ® Cl : g Н (:) Cl : немесе Н - Сl
®®®®
Байланыс s- және p- электрондардың ортақ жұптарының түзілу есебінен пайда болады. Коваленттік байланыс электрондық орбитальдардың бүркесу тәсілі бойынша да ерекшеленеді. Коваленттік байланыстың екі маңызды сипаттамасы бар: байланыс ұзындығы және байланыс энергиясы. Байланыс ұзындығы ядроаралық қашықтықтың шамасына сәйкес келеді. Байланыс ұзындығы неғұрылым аз болса, химиялық байланыс соғұрылым берік болады. Байланыс энергиясы молекуладағы бар байланысты үзуге қажет энергияға тең.
Коваленттік байланыс түзілуінің донорлы-акцепторлы механизмдері бар. Донор- бұл бос электрондық бұлты бар атом, ал акцептор- бұл электрон жұбын қабылдауға қабілетті бос орбиталы бар бөлшек.
Үйге тапсырма беру:
1. § 2.1 Коваленттік байланыс. 35-36 беттер;
2. Коваленттік байланыстың полюссіз және полюсті екі түрінің бір-бірінен қандай айырмашылығы бар?
3. Пәнге белсене қатысып сұрақтарға тиісті жауап бергені үшін, үй тапсырмасын дәптерге жазбаша орындап және сыныпта айтқаны үшін бағалап сынып журналына қою.
V. Қорытындылау: Коваленттік байланыс – ядролар арасында молекулалық бұлттың пайда болуына әкелетін екі атомның электрондық бұлттарының бүркесуі нәтижесінде түзіледі. Едәуір күшті тартылу жалпы энергияның ұтымына және молекуланың тұрақтылығына әкеледі.
Коваленттік полюссіз байланыс бір элемент атомдарынан тұратын молекулаларда түзіледі. Полюсті молекулаларда бүркесу аймағы электртерістігі үлкен атомға ығысады.
