Химиялық элементтерді жіктеудегі алғашқы қадамдар

Сабақтың тақырыбы:Химиялық элементтерді  жіктеудегі алғашқы  қадамдар.

Сабақтың мақсаты:

    Білімділік:Д.И.Менделеев жасаған  химиялық элементтердің периодтық жүйесі және периодтық заң, химиялық элементтердің жіктелуі жайлы кең мағлұмат беру.

Дамытушылық:оқушының теориялық білімдерін тереңдету, тез ойлауға шапшаңдыққа,өз бетімен ізденуге үйрету, ой-өрісін, шығармашылық мүмкіндігін, ғылыми қөзқарасын қалыптастыру, өздігінен талпынуға тәрбиелеу.

    Тәрбиелік:Өздігінен ізденіп,талпынып, жауапкершілікті саналы сезінетін, химияның әр алуан есептерін шеше алатын өнегелі де саналы тұлғаны тәрбиелеу.   

     Көрнекіліктері: компютер, интерактивті тақта, электрондық оқулық Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесі,карточкалар, тест тапсырмалары, Д.И.Менделеевтің нақыл сөздері жазылған плакат т.б.

Сабақ барысы:

Жаңа сабақ түсіндіру.

Бүгін біздің сабағымызға білім патшалығынан «Химия –сиқырлы әлем» атты мынадай керемет журнал келіпті. Бұл журналда қандай қызықты мәліметтер бар екен. Сіздер білгілеріңіз келе ме?

       Журнал парақтары сабақтың құрылымын қамтитын он бір парақтан тұрады. Журналымыздың алғашқы парағын ашып көрейік.

1-бөлім. «Химия ғылымындғы жаңалық»

Жаңа сабақ түсіндіру.19 ғасырдың екінші жартысында химиялық элементтердің 60-тан астам түрі белгілі болып, ал олардан алынған заттардың алуан түрлілігі ғалымдарды элементтердің қасиеттерін зерттеуге,олардың бәріне тән ортақ қасиеттерін табуға жетеледі.

    Элементтерді өздеріне тән ортақ ұқсастықтарына байланысты-металдарға және бейметалдарға бөлуге болады.Нағыз металдар мен нағыз бейметалдардың айырмашылығы химиялық және физикалық қасиеттерінен байқалады.

    Металдар – созылғыш, серпімді,металдық жылтыры бар электр тогы мен жылуды жақсы өткізетін қатты затар.

    Балалар жаңа мен Менделеевтің элементтер таблицасындағы элементтер жайлы айтып өттім.Енді балалар, кейде осы элементтер өзара мен мықтымын деп дауласады екен.Қане олай болса элементтерге сөз берейік.Журналымыздың келесі бөлімі «элементтер айтысы».

 2-бөлім. «Элементтер айтысы»

Элементтер айтысы.

Бір күні бар элемент жиналды.

Кім біліпті,қайсысы сыйланбады,

                                    сыйланды.

Кімнің бірінші  маңызды екеніне

Жабылып жауап таппай қиналды.

Алғашқы боп сөз алған сутегі:

Таблицада бірінші болып тұрған кім?-

                                                      деді,

Тегін тұрмағанымды біл!-деді.

Отын да болам, ауа шары да,

Ұшқың келсе мін,-деді.

Тек ғалымға ғана бағынамын

Әйтпесе қара да тұр

Бомба болып жарыламын

Деп күш көрсетті,

Беріспейтін сұс көрсетті.

« Жақындасам жанып,

 Су боларың анық»,

Деп оттегі шырт етті.

«Шамаңды білмейсің неғып?!

Мен болмасаң тұншығып,

Қараң  болар тіршілік.

Мен бар жерде мәз емеспе бәрі де,

Отыны жанып, күлі шығып».

Екеуін тыңдап күліп қойды көміртек,

«Газдарсың –ау жеңілтек,

Мен алмаз,бриллиант емеспін бе?

Ұялмай маған теңестің бе?

Үйді жылытқанды қойғанда,

Болатты да балқытатынымды

                   бекер демексің бе?»

Не деп тұрсың көпіріп,

Бірінші екенің өтірік,

Темірсіз техника болмайды,

Ол отанды да қорғайды,

Онсыз космос бағынбайды,

Айға да ешкім қонбайды!

Деп темір «тақ» етті,

Балға төске «сақ» етті.

Темірдің сөзі мысты қызартты,

Айтысты одан әрі ұзартты.

«Әй, телпегім темірім,

Жоқ-ау сенің негізің!»

Мен болмасам тоқ та келмес,

Моторыңа жан енбес.

Телевизор, телефон үндемес.

Сен «қара» мен «түстімін»

Демек мен сенен күштімін!

«Қойыңдар тартыс-таласты»

Деп алтын сөзге араласты.

«Екеуі де топырақ пен суда,

Үгітіліп ұнтақ болып қаласың.

Мысым сен әлі баласың,

Теміржан сен «қарасың».

Миллион жыл жатсам да су астында,

Өзгермеймін, өмірі таттанбаймын.

Ретсіз, сірә мақтанбаймын,

Банктегі ақша менімен өлшенеді,

Алтыны көп ел көркейеді,

Жер жүзіндегі банктерде жатырмын,

Алтынмын мен сондықтан да батылмын!»

Улы сәулесін шашып,

Уран сөйледі тасып.

«Құмырсқа құрлы шамалары» жоқ.

Бос сөз айтып бөсесіңдер,

Ретсіз көкисіңдер.

Ашуға мінсеп шындап,

Қыр-р-р-амын мыңдап,

Бірақ ешкім одан қорқып

                               саспады.

Колбасы бар қолында химик сөзді бастады.

Бір бәлені сезді ме, талас тоқтап,

Ешкім де жақ ашпады.

«Сен бе алтын мақтанған,

Өзгермеймін,- деп шаттанған»

Немене сонша кергисің,

«Патша арағында ерисің.

Ал элементтерім!

Бос таласты қойыңдар,

Қысқасы бәріңнің де өз орның бар.   

Дүние түгел сендерден құралады,

Білімді ғана мұны ұға алады!

Элементтер жым болды,

Химиктің айтқаны шын болды.

 Бекіту.

3-бөлім. «Тоғыз ауыз сөздің тобықтай түйіні.»  

«Периодтық жүйеге арнау» өлеңі.

Элементтерді жүйелеуге әркімдер –ақ

                                             еңбек еткен,

Ойлағаны орындалмай,еңбектері босқа

                                                    кеткен.

Заманында бар элементті топқа бөліп,

Заңдылықты ашуға Менделеевтің

                                             қолы жеткен.

Ол заңмен жеті период орналасқан

Тігінен  сегіз топқа арна ашқан.

Толтырып сол арнаның бос орынын

Бұл күнде бар элемент 100-ден асқан.

Жүрмейсің мұны біліп қате басып

Атомдар жұмбақтарын тұрады ашып,

Бар элемент таңбасы осында тұр

Сап құрап массаға сай қатарласып.

Әрбір топ өз алдына бір-бір дастан.

Ғылымның дамуына үлес қосқан.

Алпыс үш элементтің сырын біліп,

Кейбірін Менделеев болжап ашқан.

Период басталады металдардан

Инертті 6 газбен аяқталған.

Жетінші период та бітпей келген,

Бұл күнде аяқтауға таяп қалған.

Период заңыменен құрған қатар

Біріншіден бейметалдық топқа жатар,

Кішіге, үлкенге де, бітпегенге

Период осы заңын қайталатар.

Әрбір топ басы жеңіл элементтен

Массасы артқан сайын төмен кеткен.

Төмендеп тұрғандары жоғарыдан

Металдық қасиетін басып өткен.

Кестеден түрлі түстер көрінеді,

Бәрі де деңгейге сай өріледі.

Заң ортақ, период ортақ,

                                топ та ұқсас.

Заңдылық зариядтармен бөлінеді.

Данышпан жолмен жүріп алдындағы.

Белгілі сан ғылымның ашылғаны.

Ілімнің білу үшін сырын жетік,

Үйрен сен валенттілік формуланы. 

Сынып 2 топқа бөлінеді

І-топ. «Білгірлер». Ұраны «Білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады»

ІІ-топ. «Зейінділер».Ұраны. «Жеті рет өлшеп, бір рет кес» 

4-бөлім. « Кім жүйрік?»Элементтердің таңбасы бейнеленген карточка бойынша элементтерді атау. Оқушылар  өздері  үйден жасап  әкелген химиялық элементтің таңбасы бейнеленген карточка бойынша химиялық элементтерді қайталау.

Үй тапсырмасын сұрау.

5-бөлім. «Кім білімпаз?»

Өткен тақырыптар бойынша анықтамалар айту.Сұрақтарға жауап беру.

Анықтамалар.

Заттар дегеніміз не?

Қандай заттар жай заттар деп аталады?

Қандай заттар күрделі заттар деп аталады?

Валенттілік дегеніміз не?

Химиялық теңдеу дегеніміз не?

Қандай химиялық реакция типтерін білеміз?

Қосылу реакциясы дегеніміз не?

Айырылу реакциясы дегеніміз не?

Орынбасу реакциясы жайлы айт.

Алмасу реакциясы қандай реакция?

Әр топқа реакция беріледі теңестіріп, типін атау.

Заттар массасының сақталу заңы қалай тұжырымдалады?

6-бөлім. «Қызықты  химиялық тәжірибелер» Сергіту сәті . (қызықты тәжірибе)

Стақанға 1 немесе 2 тамшы иод тамызып, үстіне 5-10мл су құямыз.Сонда ерітіндінің түсі кәдімгі шәй тәрізді болады.Осы ерітіндіге нан батырамыз,нан көгереді.себебі неліктен?Жауабы:Нанның құрамында крахмал бар,ал крахмал йодта көгереді.

7-бөлім « Кім математик?»  Есептер шығару.Содан соң дәптерлерді ауысып тексеру.Әр топтан 1 делегат шығып, тақтаға жазу.

1.Салыстырмалы молекулалық массаны есептеу.

2.Күрделі заттың құрамындағы  элементтердің массалық қатынасын анықтау.

3.Зат формуласын құрастыруға есеп.

8-бөлім. «Тұлғаны танып біл» оқыта үйрету ойыны.Ғалым Менделеев жайлы мағлұматтарды 2-топ өз іштерінде талдап, әр топтан 1 оқушы қорғайды. 

9-бөлім. «Рефлекция»

Міне біздің сабағымыз да аяқталды.Қане, балалар, өзімізге жауап берейікші:

.қандай көңіл-күймен сабаққа келіп едік,енді қандай көңіл-күйдеміз?

.сабақ барысында қандай қиындықтар кездесті?

.біз сабағымыздың мақсатына жеттік пе?

10-бөлім. «Еңбектің жемісі» Бағалау. «Өзіңе сен өзіңді алып шығар,

                           Еңбегің мен ақылың екі жақтап» (Абай)

11- бөлім. «Оқы, оқы және оқы»

Үйге тапсырма беру «Химиялық элементтерді жіктеу»тақырыбын оқу.

Д.И.Менделеев туралы реферат дайындау.