Азот-тіршілікті? тірегі

К?ні Сынып 9 П?ні Химия

Саба? та?ырыбы Азот-тіршілік тірегі. Азот. Азотты? периодты? ж?йедегі орны ж?не ?асиеттері.

Саба?ты? ма?саты Азот атомыны? сипаттамасын Д.И.Менделеев жаса?ан химиялы? элементтерді? периодты? ж?йесіндегі атом ??рылысы т?р?ысынан т?сіндіру.Затты? кристалды? торы мен ?асиеттері арасында?ы ?зара байланысты? себеп – салдарын т?сіндіру.Азотты? таби?атта?ы айналымы, ма?ызы, ?олданылу салалары туралы білімдерін тере?дету.

Саба?ты? т?рі Жа?а та?ырыпты ме?геру

Саба?та ?олданылатын ?діс-т?сілдер Диалогтік о?ыту, С?ра?- жауап, топты?, ж?пты? ж?мыстар. АКТ.

П?н аралы? байланыс Биология, физика, медицина,

К?тілетін н?тиже Азотты? физикалы? ж?не химиялы? ?асиеттерін біледі, ?мірде ?ажеттіліктеріне жаратады. Талдау, ?орытынды жасау, есте са?тау, бай?ау, ??ыптылы?, да?дылары ?алыптасады.

Кезе?дері

М??алімні? іс-?рекеті

О?ушыны? іс-?рекеті

Ба?алау

Ресурстар

Кіріспе

?йымдастыру

3минут

О?ушылармен амандасу.

Саба?та ?алыпты ж?мыс істеуге м?мкіндік жасау;

О?ушыларды психологиялы? дайындау;

О?ушыларды? саба??а дайынды?ын тексеру.

О?ушыларды? назарын саба??а аудару. Саба?ты? жалпы ма?сатын ашу.

О?ушыларды екі топ?а б?лу.

Амандасу.

Жа?а материалды ?здігінен о?ып, практикалы? ?ажеттілігін т?сінеді.

Материалды тез ?абылдауы, ой ?орытындыларын жасауы ар?ылы жалпылай ж?йелейді.

О?ушылар екі топ?а б?лінеді.

І-топ. Азот

ІІ-топ. Азот оксиді

ІІІ-топ. Азот ?ыш?ылы

Формативті ба?алау, критериалды ба?алау, Ба?алау пара?шасына топ басшысы ба?алау

О?у ??ралдары, интерактивті та?та, электронды о?улы?, слайд,

Азот флипчарт, с?йкестендіру тест т.б.

?й тапсырмасын тексеру.

Кім к?п біледі?

5-минут.

О?ушылар?а с?ра? ?ою.

О?ушылар с?ра?тар?а жауап береді.

1 д?рыс жауап?а 1 баллдан есептеу.

1. К?кіртті? периодты? ж?йедегі орны, атом ??рылысы ?андай?

2. К?кіртті? физикалы?, химиялы? ?асиеттері ?андай?

3. К?кіртті? ?осылыстары, таби?атта таралуы.

4. К?кіртті? оксидтері.

5. К?кірт ?ыш?ылы.

6. К?кірт ?ыш?ылыны? т?здары.

Негізгі б?лім.

20 минут

О?ушылар?а н?с?ау беру.

О?ушылар н?с?ау бойынша м?тінмен ж?мыстанып топ бойынша ?з ойларын орта?а салып флипчарт ?ор?ау.

Топ басшысы топта?ы о?ушыларды ба?алау.

Флипчарт

?р т?рлі маркер.

Топты? ж?мыс.

Тапсырмаларды? орындалу реті. О?ушылар топтасып тапсырмаларды орындап, флипчарт?а ?з ойларын т?сіру.

І-топ?а.

1.Азотты? ашылу тарихы.

2.Азотты? периодты? ж?йедегі орны, атом ??рылысы. Таби?атта таралуы.

ІІ-топ?а.

1.Физикалы?, химиялы? ?асиеттері.

2.Алу жолдары.

ІІІ-топ?а.

1.Азотты? ?олданылуы.

2.Азотты? таби?атта?ы айналымы.

?орытынды.

Шы?армашылы? ж?мыс.

«Ойлан да ойна» айдары.

1. Химиялы? диктант.

2. Ж?мба?тар шешу.

3. С?ра?тар?а жауап беру.

4.Есептер шы?ару.

О?ушылар б?л с?ра?тар?а ?з ойларын білдіріп жауап береді.

Барлы? о?ушылар орындайды.

Топтасып есептер шы?арады.

К?кірт-д?ру.

К?кірт-дерт.

Суреттері.

?йге тапсырма

§13. та?ырыпты о?у

7-8 есеп

Берілген тапсырма бойынша дайындалу.

Интернеттен ?осымша тапсырмалар ?келу.

Рефлексия

4минут

-О?ушы мен м??алім арасында?ы д?рыс ?арым-?атынасты тудыру.

-О?ушыларды? ?зін-?зі бас?ару ж?не бас?а адамдармен д?рыс ?арым-?атынас принципін ?йрету;

-Сіздерге саба? ?ызы?ты болды ма?

Б?рыннан білемін Б?гінгі саба?тан білдім Білгім келеді

V * ?

Азотты? ашылу тарихы.

Азотты XVIII ?асырда бір-біріне ?атыссыз бірнеше ?алым ашты. А?ылшын зерттеушісі Генри Кавендиш ауаны бірнеше рет ?атты ?ыз?ан к?мірді? ?стінен ?ткізіп (осылайша оттегі б?лінген ), содан со? т?зілген к?мір?ыш?ыл газын сі?іру ?шін сілті ерітіндісі ар?ылы ?ткізгенде т?зілген жа?а газды тыныс алу?а жарамайтын бол?анды?тан “т?ншы?тыр?ыш ауа”(азот) деп атады. Т?жірибесіні? н?тижесі мерзімінде жарияланба?анды?тан азотты ашу иелігі а?ылшынны? бас?а ?алымына б?йырды.

Кавендишті? отандасы Джозеф Пристли (1733-1804) майшамны? жабы? ыдыста жануын ба?ылау ар?ылы жану мен тыныс алуды ?олдамайтын газды? т?зілгенін сипаттады.

Е? со?ында а?ылшынны? та?ы бір ?алымы Даниэль Резерфорд (1749-1819) азотты ауадан алды.Кавендиш пен Пристлиден айырмашылы?ы, ол ?зіні? б?ліп ал?ан “т?ншы?тыр?ыш ауасыны?” алыну жолы мен ?асиеттерін сипаттап, 1772 жылы жариялады. Сонды?тан да азотты ал?аш аш?ан Резерфорд болып саналады. Б?л мысалдар ?ылым тарихында мынадай жа?дайды еске салады: кім зерттеу е?бегіні? н?тижесін бірінші жарияласа, ашылу ??рметі сол ?алым?а тиесілі болады.

Физикалы? ?асиеттері.

Азот – иіссіз,т?ссіз ж?не д?мі жо?, суда аз еритін газ ( tб?= -210oC, t?н= -195oC)

Бос азот молекулада?ы байланысты? беріктігіне байланысты химиялы? инертті. Сонды?тан азот химиялы? реакция?а ?иын т?седі, жануды ж?не тыныс алуды ?олдамайды. Адам а?засында орташа 1,8 кг азот болады.

Химиялы? ?асиеттері.

1.Сутекпен ?рекеттеседі.

2. Оттекпен ?рекеттеседі.

3. Металдармен ?рекеттеседі.

Азотты? ?олданылуы.

1.С?йы? азот медицинада

2. Аммиак синтезі.

3.Ты?айыт?ыш ?ндірісі

4.Азот ?ыш?ылыны? синтезі.

5. Инертті ортаны тудыру.

Азотты? таби?атта?ы айналымы.

Атмосферада?ы бос азот оттекпен найза?ай ойна?ан кезде ?осылып, азот тоты?ын т?зеді, ал жа?быр суымен ?осылып, азот ?ыш?ылын т?зеді. Ол ?з кезегінде топыра?та нитраттар т?зетіндігін осылайша ?сімдікке сі?уіне м?мкіндік береді. С?йтіп, атмосфералы? бос азот айналым?а кіеді. Азот т?йнек бактерияларында жиналады. Азот ?азба отындар ??рамында болады. Азот белокты заттарды? ??рамында болады. Осылайша азот айналым?а т?седі.

Тікелей азотты ауадан кейбір бактериялар ?ана ?орытады, ?ал?ан организмдер тек ?осылыстарын ?ана пайдаланады. Минералды ты?айт?ыштар аммиак, аммоний т?здары ж?не карбамид топыра? бактериялары ар?ылы нитраттар?а т?рленеді, ?сімдіктер азотты топыра?тан ион т?рінде сі?іреді.Адамдар ж?не жануарлар органикалы? байланыс?ан азотты тама? ар?ылы сі?іреді. Жо?ар?ы организмдерде азот метаболизміні? со??ы ?німі карбамид (несепн?р) болады.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Азот-тіршілікті? тірегі»

Күні		Сынып	9	Пәні		Химия
Сабақ тақырыбы	Күкірт. Күкіртсутек.
Сабақтың мақсаты	Күкірт элементінің периодтық жүйедегі орны, атом құрылысы физикалық және химиялық қасиеттерін, пайдасы мен зиянын меңгерту. Күкіртсутектектің қасиеттері және қолданылуын меңгерту.
Сабақтың түрі	Жаңа тақырыпты меңгеру
Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер	Диалогтік оқыту, Сұрақ- жауап, топтық, жұптық жұмыстар. АКТ.
Пән аралық байланыс	Биология, физика, медицина,
Күтілетін нәтиже	Күкірт және күкіртсутектің физикалық және химиялық қасиеттерін біледі, өмірде қажеттіліктеріне жаратады. Талдау, қорытынды жасау, есте сақтау, байқау, ұқыптылық, дағдылары қалыптасады.
Кезеңдері	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті	Бағалау		Ресурстар
Кіріспе Ұйымдастыру 3минут	Оқушылармен амандасу. Сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау; Оқушыларды психологиялық дайындау; Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу. Оқушыларды екі топқа бөлу.	Амандасу. Жаңа материалды өздігінен оқып, практикалық қажеттілігін түсінеді. Материалды тез қабылдауы, ой қорытындыларын жасауы арқылы жалпылай жүйелейді. Оқушылар екі топқа бөлінеді. І-топ. Күкірт. ІІ-топ. Күкіртсутек.	Формативті бағалау, критериалды бағалау, Бағалау парақшасына топ басшысы бағалау		Оқу құралдары, интерактивті тақта, электронды оқулық, слайд, Күкірт, флипчарт, сәйкестендіру тест т.б.
Үй тапсырмасын тексеру. Кім көп біледі? 5-минут.	Оқушыларға сұрақ қою.	Оқушылар сұрақтарға жауап береді.	1 дұрыс жауапқа 1 баллдан есептеу.
	VI А топша элементтеріне қандай элементтер жатады? Алғашқы төрт элементтерді қандай элементтер деп атайды? Химиялық элементтердің периодтық жүйесіндегі бейметалдардың орналасуы қалай? Екі атомды жай затқа жататын бейметалдарды атаңдар? Сутек, оттек, азот газдарының кристалдық торлары қандай? Бейметалдардың период бойынша ядро заряды қалай өзгереді? Ең күшті тотықтырғыш бейметалл? Тотықтырғыш және тотықсыздандырғыш көрсететін бейметалл? Йодты қайдан өндіреді? 10.Халькогендер сутекпен қандай тотығу дәрежесін көрсетеді?
Негізгі бөлім. 20 минут	Оқушыларға нұсқау беру.	Оқушылар нұсқау бойынша мәтінмен жұмыстанып топ бойынша өз ойларын ортаға салып флипчарт қорғау.	Топ басшысы топтағы оқушыларды бағалау.		Флипчарт әр түрлі маркер.
Мағынаны тану	Топтық жұмыс. Тапсырмалардың орындалу реті. Оқушылар топтасып тапсырмаларды орындап, флипчартқа өз ойларын түсіру. І-топқа. Күкірттің периодтық жүйедегі орны. Атом құрылысы. Табиғатта таралуы. Физикалық қасиеттері. Химиялық қасиеттері. Қолданылуы. ІІ-топқа. Күкіртсутектің құрылымдық формуласы. Алу жолдары. Күкіртсутектің алу жолдары. Күкірсутектің химиялық қасиеттері. Физиологиялық әсері. Қолданылуы.
Қорытынды. Шығармашылық жұмыс.	І-топ. Күкірт-дәру. (Күкірттің пайдасы) ІІ-топ. Күкірт дерт. (Күкірттің зияны) Күкірт жайында қызықты деректер. Толықтыру тест. Графикалық диктант. Есептер шығару. Жекелеген оқушыларға тапсырма беру.	Оқушылар бұл сұрақтарға өз ойларын білдіріп жауап береді. Барлық оқушылар орындайды. Топтасып есептер шығарады.			Күкірт-дәру. Күкірт-дерт. Суреттері.
Үйге тапсырма	§10. тақырыпты оқу 7-8 есеп	Берілген тапсырма бойынша дайындалу.			Интернеттен қосымша тапсырмалар әкелу.
Рефлексия 4минут	-Оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым-қатынасты тудыру. -Оқушылардың өзін-өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым-қатынас принципін үйрету; -Сіздерге сабақ қызықты болды ма? Бұрыннан білемін Бүгінгі сабақтан білдім Білгім келеді V * ?

Күні		Сынып	9	Пәні		Химия
Сабақ тақырыбы	Күкірт қышқылы.
Сабақтың мақсаты	Күкірт қышқылының физикалық және химиялық қасиеттерін оқып үйрену, күкірт қышқылының қолданылуын химиялық реакциялар теңдеулері арқылы жазып, тұздарының қандай мақсатта қолданылатынын айту арқылы оқушыларға біліктілік дағдыларын қалыптастыру.
Сабақтың түрі	Ертегі сабақ. (Жаңа тақырыпты меңгерту.
Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер	Диалогтік оқыту, СТО. Сұрақ- жауап, топтық, жұптық жұмыстар.
Пән аралық байланыс	Биология, физика, медицина,
Күтілетін нәтиже	Күкіртқышқылының физикалық және химиялық қасиеттерін біледі, өмірде қажеттіліктеріне жаратады. Талдау, қорытынды жасау, есте сақтау, байқау, ұқыптылық, дағдылары қалыптасады.
Кезеңдері	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті	Бағалау		Ресурстар
Кіріспе Ұйымдастыру 3минут Қызығушылықты ояту.	Оқушылармен амандасу. Сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау; Оқушыларды психологиялық дайындау; Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу. Оқушыларды екі топқа бөлу. Электрондық, құрылымдық құрылысын көрсету.	Амандасу. Жаңа материалды өздігінен оқып, практикалық қажеттілігін түсінеді. Материалды тез қабылдауы, ой қорытындыларын жасауы арқылы жалпылай жүйелейді. Оқушылар екі топқа бөлінеді. І-топ. SO₂ ІІ-топ. SO₃ ІІІ-S IV- H₂S Бұрынғы білімдерін еске түсіру. Оқулықтан өз беттерінше ізденіп оқу.	Формативті бағалау, критериалды бағалау, Бағалау парақшасына топ басшысы бағалау		Оқу құралдары, интерактивті тақта, электронды оқулық, слайд, Күкірт, флипчарт, сәйкестендіру тест т.б. Күкірт қышқылының құрылымды формуласы.
Үй тапсырмасын тексеру. Кім көп біледі? 5-минут.	Оқушыларға сұрақ қою.	Оқушылар сұрақтарға жауап береді.	1 дұрыс жауапқа 1 баллдан есептеу.
	Күкірттің периодтық жүйедегі орны. Күкірттің физикалық қасиеттері қандай? Күкірттің табиғаттағы қандай қосылыстарын білесіңдер? Күкірттің кен орындарын атаңдар. Күкірт және күкіртсутек қайда қолданылады. Күкірттің қандай оксидтері бар? Күкірт оксидтерінің физикалық қасиеттері қандай? Күкірт оксидтері қайда қолданылады?
Негізгі бөлім. 20 минут	Оқушыларға нұсқау беру.	Оқушылар нұсқау бойынша мәтінмен жұмыстанып топ бойынша өз ойларын ортаға салып флипчарт қорғау.	Топ басшысы топтағы оқушыларды бағалау.		Флипчарт әр түрлі маркер.
Мағынаны тану	Топтық жұмыс. 1-топ. Күкірт қышқылының физикалық қасиеттері, қауіпсіздік ережесі. 2- топ.Химиялық қасиеті сатылап диссоциациялануы, негіздермен негіздік оксидпен әрекеттесуі. 3-топ. Сұйытылған, концентрациялы күкірт қышқылымен, тұздармен әрекеттесуі. 4- топ. Қолданылуы. Тұздары. Топтағы оқушылар кітаптағы мәтінмен жұмыстанып өзара ойларын ортаға салып топта талқылап бір оқушы ортаға шығып флипчарттарын қорғайды.
Қорытынды. Шығармашылық жұмыс. 10 минут.	Пікірталас. 1-2 топ. Жақтаушы. 3-4 топ. Даттаушы. 1-2 топ. Күкірт қышқылын өндіру қажет. (күкірт қышқылының пайдасы) 3-4 топ. күкірт қышқылын өндіру қажет. (күкірт қышқылының зияны) Есептер шығару.	Оқушылар өз ойларын ортаға салады. Пайдасы мен зиянын айтып пікірталас өткізеді. Барлық оқушылар орындайды. Топтасып есептер шығарады.	Формативті бағалау.		Тест тапсырмасы.
Сабақ барысы.	Бүгінгі сабағымыз күндегіден өзгеше, жаңа тақырыпты ертегі айтудан бастаймыз. Бір кездерде химия патшалығында Су Ханшайым мен күкірт алты валентті Ханзада отбасында жас сәби дүниеге келіпті. Барлығы қуанып, көптен бері өзінің артынан мұрагер болып қалатын ұлды асыға күтіп отырды. Медбике келіп ұл деп оған көк лента таққанда бірден қызарып кетті, дүниеге қыз келгенін жанындағылардың барлығы үнсіз түсінді. 1-тәжірибе. Сынауықтағы күкірт қышқылына лакмусты тамызды. Түсі қызыл түске өзгерді. Қыздың атын –Қышқыл қойды, әкесінің фамилиясы –Күкірт еді. Сонымен бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Күкірт қышқылы. Сабағымыздың мақсаты: Күкірт қышқылының қасиеттері мен қолданылуын қарастыру. Барлығымыз күкірт қышқылымен бірге ертегілер еліне саяхатқа шығамыз. Жолда қиындықтар кездеседі, оған сендердің көмектерің қажет болады. Оған сендердің білімдерің керек. Алдарыңызда жол жүру парағымен танысыңыздар. Ертегінің мазмұны. 1-бөлім. «Күкірт қышқылының туған күні» 2-бөлім. «Балалық шағы» 3-бөлім. «Жол үстіндегі қиындықтар» 4-бөлім. «Зергерлік бұйым сататын дүкенде» 5-бөлім. «Жас отбасын құру» 6-бөлім. «Жетістіктерге жету» 1-бөлім. «Күкірт қышқылының туған күні» Күкірт қышқылының құрылымдық формуласын жазу. 2-бөлім. «Балалық шағы» Күкірт қышқылы туралы не білеміз?(физикалық қасиеттері ассоциация құру) 3-бөлім. «Жол үстіндегі қиындықтар» Күкірт қышқылы күн сайын өсіп бой жетті. Жасы 18-ге келді. Дүниежүзін аралап көргісі келді, жұмыс істеп өзін көрсеткісі келді. Бірақ көп қиындықтарға тап болды. Жолда көп жүрді, бір кезде бұрылыста алдынан үлкен тас кездесті. Онда мынадай жазу жазылған екен «Оң жаққа бұрылсаң-қышқылға барасың, солға бұрылсаң-тұзға түсесің, түзу жүрсең -өз жолыңды табасың» Қышқыл көп ойланды. Дұрыс жолды қалай табуға болады. Оған көмектесейікші. Оған көмектесу үшін оқулықпен өз беттерінше жұмыс. 4 топқа тапсырма беру. 1-топ. Күкірт қышқылының физикалық қасиеттері, қауіпсіздік ережесі. 2- топ.Химиялық қасиеті сатылап диссоциациялануы, негіздермен негіздік оксидпен әрекеттесуі. 3-топ. Сұйытылған, концентрациялы күкірт қышқылымен, тұздармен әрекеттесуі. 4- топ. Қолданылуы. Тұздары. Топтағы оқушылар кітаптағы мәтінмен жұмыстанып өзара ойларын ортаға салып топта талқылап бір оқушы ортаға шығып флипчарттарын қорғайды. Оның мінезі өзгеріп, жанындағыларға қылықтарын көрсете бастады. 1-топ. Күкірт қышқылының физикалық қасиеттері, қауіпсіздік ережесі туралы айтады. Оқушылар дәптерге жазады. 2-топ. Түзу жолмен жүріп келе жатқанда «негіздер» фирмасына тап болды. Жанын аямай сонда қызу жұмыс жасады. Жанында жақын орналасқан «Негіздік оксидтер» фирмасына бас сұғып көрді. Бұл фирмадада жақсы жұмыс жасады, бірақ көйлегіне қара ұнтақ шашырап еді түсі өзгерді. 2-тәжірибе. Күкірт қышқылы +мыс оксиді. 4-бөлім. «Зергерлік бұйым сататын дүкенде» Күкірт қышқылы жұмыстан кейін кешкілік уақытта қаланы аралап қыдырып жүргенде зергерлік бұйым сататын дүкенді бірінші рет көрді. Дүкен сөрелерінде толып тұрған жүзіктің біреуін өлшеп көрмекші болды. Сол кезде Барий деген жігіт күтпеген жерден тап болды. Екекуі танысты. Таныстығы үшін Барий мырыштан, мыстан жасалған жүзіктерді кигізіп көріп еді, бірден еріп кетті. Алюминий, платина, алтыннан жасалған бұйымдар өзгеріссіз қалды. 3-топ. Оқушыға сұрақ. Неге? Жауабыңды түсіндір. Дәптерге және тақтаға реакция теңдеуін жазу. Мыс+күкірт қышқылы- 5-бөлім. «Жас отбасын құру» Бүгін Барий деген жігіт кездесуге тағы да келіп «Тұз» фирмасында жұмыс істейтіндігі туралы айтып, күкірт қышқылын сол фирмаға жұмысқа шақырды. Екеуі бір жерде істеп, таныстары жарасып үйленуге кірісті. Екеуі де үйленуге ақ киім киді. Неге? 3-тәжірибе. Күкірт қышқылы+ барий хлориді- Сонымен барий хлориді өмірлік жары болып, оны басқа қышқылдардан ажырататын реактив болып табылды. Күкірт қышқылының жақсы көріп ішетін асы-су, ал онша жақсы көрмейтін тағамы- қант. Тіпті оы көргенде көмірге айналдырып жібереді екен. Ол жалғыз қалғанда өз ойын құпия хатқа түсіріп отырған. Оқушыларға сұрақ. Неге суды жақсы көреді? Құпия хатты қалай жазды, оны қалай оқып алуға болады? Жауабы: Күкірт қышқылы күшті су тартқыш зат. Егер концентрациялы қышқыл толтырылған стаканды біраз уақыт ашық қалдырса, ауадағы су буын бойына сіңіреді де, қышқыл ыдыстан асып төгіледі. Осы қасиетіне бола күкірт қышқылын түрлі газдарды ылғалдан құрғату үшін пайдаланады. 6-бөлім. «Жетістіктерге жету» Сонымен күкірт қышқылының арманы орындалып, дүние жүзін аралап, өз үлесін қосып, Қазақстан қалаларында бірлесіп жұмыс істеді. 4-топ. Күкірт қышқылының қолданылуы. Сонымен бүгінгі ертегіміз аяқталды, бізьен бірге болғандарыңызға рахмет. Күкірт қышқылы барлық жерде болып жұмысын жалғастыра берсе Қазақстанның экономикасы көтеріледі. Экономикасы көтерілсе халқымыздың, біздің әл-ауқатымыз жақсара түспек.
Үйге тапсырма	§12. тақырыпты оқу 7-8 есеп	Берілген тапсырма бойынша дайындалу.			Интернеттен қосымша тапсырмалар әкелу.
Рефлексия 4минут	-Оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым-қатынасты тудыру. -Оқушылардың өзін-өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым-қатынас принципін үйрету; -Сіздерге сабақ қызықты болды ма? өте қызықты орташа мен үшін қызықты емес V * -
Сабақтың өзіндік талдауы
Сабақ бойынша өзгертулер
Күні		Сынып	9	Пәні		Химия
Сабақ тақырыбы	Азот-тіршілік тірегі. Азот. Азоттың периодтық жүйедегі орны және қасиеттері.
Сабақтың мақсаты	Азот атомының сипаттамасын Д.И.Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық жүйесіндегі атом құрылысы тұрғысынан түсіндіру. Заттың кристалдық торы мен қасиеттері арасындағы өзара байланыстың себеп – салдарын түсіндіру. Азоттың табиғаттағы айналымы, маңызы, қолданылу салалары туралы білімдерін тереңдету.
Сабақтың түрі	Жаңа тақырыпты меңгеру
Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер	Диалогтік оқыту, Сұрақ- жауап, топтық, жұптық жұмыстар. АКТ.
Пән аралық байланыс	Биология, физика, медицина,
Күтілетін нәтиже	Азоттың физикалық және химиялық қасиеттерін біледі, өмірде қажеттіліктеріне жаратады. Талдау, қорытынды жасау, есте сақтау, байқау, ұқыптылық, дағдылары қалыптасады.
Кезеңдері	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті	Бағалау		Ресурстар
Кіріспе Ұйымдастыру 3минут	Оқушылармен амандасу. Сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау; Оқушыларды психологиялық дайындау; Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу. Оқушыларды екі топқа бөлу.	Амандасу. Жаңа материалды өздігінен оқып, практикалық қажеттілігін түсінеді. Материалды тез қабылдауы, ой қорытындыларын жасауы арқылы жалпылай жүйелейді. Оқушылар екі топқа бөлінеді. І-топ. Азот ІІ-топ. Азот оксиді ІІІ-топ. Азот қышқылы	Формативті бағалау, критериалды бағалау, Бағалау парақшасына топ басшысы бағалау		Оқу құралдары, интерактивті тақта, электронды оқулық, слайд, Азот флипчарт, сәйкестендіру тест т.б.
Үй тапсырмасын тексеру. Кім көп біледі? 5-минут.	Оқушыларға сұрақ қою.	Оқушылар сұрақтарға жауап береді.	1 дұрыс жауапқа 1 баллдан есептеу.
	1. Күкірттің периодтық жүйедегі орны, атом құрылысы қандай? 2. Күкірттің физикалық, химиялық қасиеттері қандай? 3. Күкірттің қосылыстары, табиғатта таралуы. 4. Күкірттің оксидтері. 5. Күкірт қышқылы. 6. Күкірт қышқылының тұздары.
Негізгі бөлім. 20 минут	Оқушыларға нұсқау беру.	Оқушылар нұсқау бойынша мәтінмен жұмыстанып топ бойынша өз ойларын ортаға салып флипчарт қорғау.	Топ басшысы топтағы оқушыларды бағалау.		Флипчарт әр түрлі маркер.
	Топтық жұмыс. Тапсырмалардың орындалу реті. Оқушылар топтасып тапсырмаларды орындап, флипчартқа өз ойларын түсіру. І-топқа. 1.Азоттың ашылу тарихы. 2.Азоттың периодтық жүйедегі орны, атом құрылысы. Табиғатта таралуы. ІІ-топқа. 1.Физикалық, химиялық қасиеттері. 2.Алу жолдары. ІІІ-топқа. 1.Азоттың қолданылуы. 2.Азоттың табиғаттағы айналымы.
Қорытынды. Шығармашылық жұмыс.	«Ойлан да ойна» айдары. 1. Химиялық диктант. 2. Жұмбақтар шешу. 3. Сұрақтарға жауап беру. 4.Есептер шығару.	Оқушылар бұл сұрақтарға өз ойларын білдіріп жауап береді. Барлық оқушылар орындайды. Топтасып есептер шығарады.			Күкірт-дәру. Күкірт-дерт. Суреттері.
Үйге тапсырма	§13. тақырыпты оқу 7-8 есеп	Берілген тапсырма бойынша дайындалу.			Интернеттен қосымша тапсырмалар әкелу.
Рефлексия 4минут	-Оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым-қатынасты тудыру. -Оқушылардың өзін-өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым-қатынас принципін үйрету; -Сіздерге сабақ қызықты болды ма? Бұрыннан білемін Бүгінгі сабақтан білдім Білгім келеді V * ?
Азоттың ашылу тарихы. Азотты XVIII ғасырда бір-біріне қатыссыз бірнеше ғалым ашты. Ағылшын зерттеушісі Генри Кавендиш ауаны бірнеше рет қатты қызған көмірдің үстінен өткізіп (осылайша оттегі бөлінген ), содан соң түзілген көмірқышқыл газын сіңіру үшін сілті ерітіндісі арқылы өткізгенде түзілген жаңа газды тыныс алуға жарамайтын болғандықтан “тұншықтырғыш ауа”(азот) деп атады. Тәжірибесінің нәтижесі мерзімінде жарияланбағандықтан азотты ашу иелігі ағылшынның басқа ғалымына бұйырды. Кавендиштің отандасы Джозеф Пристли (1733-1804) майшамның жабық ыдыста жануын бақылау арқылы жану мен тыныс алуды қолдамайтын газдың түзілгенін сипаттады. Ең соңында ағылшынның тағы бір ғалымы Даниэль Резерфорд (1749-1819) азотты ауадан алды.Кавендиш пен Пристлиден айырмашылығы, ол өзінің бөліп алған “тұншықтырғыш ауасының” алыну жолы мен қасиеттерін сипаттап, 1772 жылы жариялады. Сондықтан да азотты алғаш ашқан Резерфорд болып саналады. Бұл мысалдар ғылым тарихында мынадай жағдайды еске салады: кім зерттеу еңбегінің нәтижесін бірінші жарияласа, ашылу құрметі сол ғалымға тиесілі болады. Физикалық қасиеттері. Азот – иіссіз,түссіз және дәмі жоқ, суда аз еритін газ ( tбқ= -210oC, tқн= -195oC) Бос азот молекуладағы байланыстың беріктігіне байланысты химиялық инертті. Сондықтан азот химиялық реакцияға қиын түседі, жануды және тыныс алуды қолдамайды. Адам ағзасында орташа 1,8 кг азот болады. Химиялық қасиеттері. 1.Сутекпен әрекеттеседі. 2. Оттекпен әрекеттеседі. 3. Металдармен әрекеттеседі. Азоттың қолданылуы. 1.Сұйық азот медицинада 2. Аммиак синтезі. 3.Тыңайытқыш өндірісі 4.Азот қышқылының синтезі. 5. Инертті ортаны тудыру. Азоттың табиғаттағы айналымы. Атмосферадағы бос азот оттекпен найзағай ойнаған кезде қосылып, азот тотығын түзеді, ал жаңбыр суымен қосылып, азот қышқылын түзеді. Ол өз кезегінде топырақта нитраттар түзетіндігін осылайша өсімдікке сіңуіне мүмкіндік береді. Сөйтіп, атмосфералық бос азот айналымға кіеді. Азот түйнек бактерияларында жиналады. Азот қазба отындар құрамында болады. Азот белокты заттардың құрамында болады. Осылайша азот айналымға түседі. Тікелей азотты ауадан кейбір бактериялар ғана қорытады, қалған организмдер тек қосылыстарын ғана пайдаланады. Минералды тыңайтқыштар аммиак, аммоний тұздары және карбамид топырақ бактериялары арқылы нитраттарға түрленеді, өсімдіктер азотты топырақтан ион түрінде сіңіреді.Адамдар және жануарлар органикалық байланысқан азотты тамақ арқылы сіңіреді. Жоғарғы организмдерде азот метаболизмінің соңғы өнімі карбамид (несепнәр) болады.
Күні		Сынып	9	Пәні		Химия
Сабақ тақырыбы	Күкірт қышқылы.
Сабақтың мақсаты	Күкірт қышқылының физикалық және химиялық қасиеттерін оқып үйрену, күкірт қышқылының қолданылуын химиялық реакциялар теңдеулері арқылы жазып, тұздарының қандай мақсатта қолданылатынын айту арқылы оқушыларға біліктілік дағдыларын қалыптастыру.
Сабақтың түрі	Ертегі сабақ. (Жаңа тақырыпты меңгерту.
Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер	Диалогтік оқыту, СТО. Сұрақ- жауап, топтық, жұптық жұмыстар.
Пән аралық байланыс	Биология, физика, медицина,
Күтілетін нәтиже	Күкіртқышқылының физикалық және химиялық қасиеттерін біледі, өмірде қажеттіліктеріне жаратады. Талдау, қорытынды жасау, есте сақтау, байқау, ұқыптылық, дағдылары қалыптасады.
Кезеңдері	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті	Бағалау		Ресурстар
Кіріспе Ұйымдастыру 3минут Қызығушылықты ояту.	Оқушылармен амандасу. Сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау; Оқушыларды психологиялық дайындау; Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу. Оқушыларды екі топқа бөлу. Электрондық, құрылымдық құрылысын көрсету.	Амандасу. Жаңа материалды өздігінен оқып, практикалық қажеттілігін түсінеді. Материалды тез қабылдауы, ой қорытындыларын жасауы арқылы жалпылай жүйелейді. Оқушылар екі топқа бөлінеді. І-топ. SO₂ ІІ-топ. SO₃ ІІІ-S IV- H₂S Бұрынғы білімдерін еске түсіру. Оқулықтан өз беттерінше ізденіп оқу.	Формативті бағалау, критериалды бағалау, Бағалау парақшасына топ басшысы бағалау		Оқу құралдары, интерактивті тақта, электронды оқулық, слайд, Күкірт, флипчарт, сәйкестендіру тест т.б. Күкірт қышқылының құрылымды формуласы.
Үй тапсырмасын тексеру. Кім көп біледі? 5-минут.	Оқушыларға сұрақ қою.	Оқушылар сұрақтарға жауап береді.	1 дұрыс жауапқа 1 баллдан есептеу.
	Күкірттің периодтық жүйедегі орны. Күкірттің физикалық қасиеттері қандай? Күкірттің табиғаттағы қандай қосылыстарын білесіңдер? Күкірттің кен орындарын атаңдар. Күкірт және күкіртсутек қайда қолданылады. Күкірттің қандай оксидтері бар? Күкірт оксидтерінің физикалық қасиеттері қандай? Күкірт оксидтері қайда қолданылады?
Негізгі бөлім. 20 минут	Оқушыларға нұсқау беру.	Оқушылар нұсқау бойынша мәтінмен жұмыстанып топ бойынша өз ойларын ортаға салып флипчарт қорғау.	Топ басшысы топтағы оқушыларды бағалау.		Флипчарт әр түрлі маркер.
Мағынаны тану	Топтық жұмыс. 1-топ. Күкірт қышқылының физикалық қасиеттері, қауіпсіздік ережесі. 2- топ.Химиялық қасиеті сатылап диссоциациялануы, негіздермен негіздік оксидпен әрекеттесуі. 3-топ. Сұйытылған, концентрациялы күкірт қышқылымен, тұздармен әрекеттесуі. 4- топ. Қолданылуы. Тұздары. Топтағы оқушылар кітаптағы мәтінмен жұмыстанып өзара ойларын ортаға салып топта талқылап бір оқушы ортаға шығып флипчарттарын қорғайды.
Қорытынды. Шығармашылық жұмыс. 10 минут.	Пікірталас. 1-2 топ. Жақтаушы. 3-4 топ. Даттаушы. 1-2 топ. Күкірт қышқылын өндіру қажет. (күкірт қышқылының пайдасы) 3-4 топ. күкірт қышқылын өндіру қажет. (күкірт қышқылының зияны) Есептер шығару.	Оқушылар өз ойларын ортаға салады. Пайдасы мен зиянын айтып пікірталас өткізеді. Барлық оқушылар орындайды. Топтасып есептер шығарады.	Формативті бағалау.		Тест тапсырмасы.
Сабақ барысы.	Бүгінгі сабағымыз күндегіден өзгеше, жаңа тақырыпты ертегі айтудан бастаймыз. Бір кездерде химия патшалығында Су Ханшайым мен күкірт алты валентті Ханзада отбасында жас сәби дүниеге келіпті. Барлығы қуанып, көптен бері өзінің артынан мұрагер болып қалатын ұлды асыға күтіп отырды. Медбике келіп ұл деп оған көк лента таққанда бірден қызарып кетті, дүниеге қыз келгенін жанындағылардың барлығы үнсіз түсінді. 1-тәжірибе. Сынауықтағы күкірт қышқылына лакмусты тамызды. Түсі қызыл түске өзгерді. Қыздың атын –Қышқыл қойды, әкесінің фамилиясы –Күкірт еді. Сонымен бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Күкірт қышқылы. Сабағымыздың мақсаты: Күкірт қышқылының қасиеттері мен қолданылуын қарастыру. Барлығымыз күкірт қышқылымен бірге ертегілер еліне саяхатқа шығамыз. Жолда қиындықтар кездеседі, оған сендердің көмектерің қажет болады. Оған сендердің білімдерің керек. Алдарыңызда жол жүру парағымен танысыңыздар. Ертегінің мазмұны. 1-бөлім. «Күкірт қышқылының туған күні» 2-бөлім. «Балалық шағы» 3-бөлім. «Жол үстіндегі қиындықтар» 4-бөлім. «Зергерлік бұйым сататын дүкенде» 5-бөлім. «Жас отбасын құру» 6-бөлім. «Жетістіктерге жету» 1-бөлім. «Күкірт қышқылының туған күні» Күкірт қышқылының құрылымдық формуласын жазу. 2-бөлім. «Балалық шағы» Күкірт қышқылы туралы не білеміз?(физикалық қасиеттері ассоциация құру) 3-бөлім. «Жол үстіндегі қиындықтар» Күкірт қышқылы күн сайын өсіп бой жетті. Жасы 18-ге келді. Дүниежүзін аралап көргісі келді, жұмыс істеп өзін көрсеткісі келді. Бірақ көп қиындықтарға тап болды. Жолда көп жүрді, бір кезде бұрылыста алдынан үлкен тас кездесті. Онда мынадай жазу жазылған екен «Оң жаққа бұрылсаң-қышқылға барасың, солға бұрылсаң-тұзға түсесің, түзу жүрсең -өз жолыңды табасың» Қышқыл көп ойланды. Дұрыс жолды қалай табуға болады. Оған көмектесейікші. Оған көмектесу үшін оқулықпен өз беттерінше жұмыс. 4 топқа тапсырма беру. 1-топ. Күкірт қышқылының физикалық қасиеттері, қауіпсіздік ережесі. 2- топ.Химиялық қасиеті сатылап диссоциациялануы, негіздермен негіздік оксидпен әрекеттесуі. 3-топ. Сұйытылған, концентрациялы күкірт қышқылымен, тұздармен әрекеттесуі. 4- топ. Қолданылуы. Тұздары. Топтағы оқушылар кітаптағы мәтінмен жұмыстанып өзара ойларын ортаға салып топта талқылап бір оқушы ортаға шығып флипчарттарын қорғайды. Оның мінезі өзгеріп, жанындағыларға қылықтарын көрсете бастады. 1-топ. Күкірт қышқылының физикалық қасиеттері, қауіпсіздік ережесі туралы айтады. Оқушылар дәптерге жазады. 2-топ. Түзу жолмен жүріп келе жатқанда «негіздер» фирмасына тап болды. Жанын аямай сонда қызу жұмыс жасады. Жанында жақын орналасқан «Негіздік оксидтер» фирмасына бас сұғып көрді. Бұл фирмадада жақсы жұмыс жасады, бірақ көйлегіне қара ұнтақ шашырап еді түсі өзгерді. 2-тәжірибе. Күкірт қышқылы +мыс оксиді. 4-бөлім. «Зергерлік бұйым сататын дүкенде» Күкірт қышқылы жұмыстан кейін кешкілік уақытта қаланы аралап қыдырып жүргенде зергерлік бұйым сататын дүкенді бірінші рет көрді. Дүкен сөрелерінде толып тұрған жүзіктің біреуін өлшеп көрмекші болды. Сол кезде Барий деген жігіт күтпеген жерден тап болды. Екекуі танысты. Таныстығы үшін Барий мырыштан, мыстан жасалған жүзіктерді кигізіп көріп еді, бірден еріп кетті. Алюминий, платина, алтыннан жасалған бұйымдар өзгеріссіз қалды. 3-топ. Оқушыға сұрақ. Неге? Жауабыңды түсіндір. Дәптерге және тақтаға реакция теңдеуін жазу. Мыс+күкірт қышқылы- 5-бөлім. «Жас отбасын құру» Бүгін Барий деген жігіт кездесуге тағы да келіп «Тұз» фирмасында жұмыс істейтіндігі туралы айтып, күкірт қышқылын сол фирмаға жұмысқа шақырды. Екеуі бір жерде істеп, таныстары жарасып үйленуге кірісті. Екеуі де үйленуге ақ киім киді. Неге? 3-тәжірибе. Күкірт қышқылы+ барий хлориді- Сонымен барий хлориді өмірлік жары болып, оны басқа қышқылдардан ажырататын реактив болып табылды. Күкірт қышқылының жақсы көріп ішетін асы-су, ал онша жақсы көрмейтін тағамы- қант. Тіпті оы көргенде көмірге айналдырып жібереді екен. Ол жалғыз қалғанда өз ойын құпия хатқа түсіріп отырған. Оқушыларға сұрақ. Неге суды жақсы көреді? Құпия хатты қалай жазды, оны қалай оқып алуға болады? Жауабы: Күкірт қышқылы күшті су тартқыш зат. Егер концентрациялы қышқыл толтырылған стаканды біраз уақыт ашық қалдырса, ауадағы су буын бойына сіңіреді де, қышқыл ыдыстан асып төгіледі. Осы қасиетіне бола күкірт қышқылын түрлі газдарды ылғалдан құрғату үшін пайдаланады. 6-бөлім. «Жетістіктерге жету» Сонымен күкірт қышқылының арманы орындалып, дүние жүзін аралап, өз үлесін қосып, Қазақстан қалаларында бірлесіп жұмыс істеді. 4-топ. Күкірт қышқылының қолданылуы. Сонымен бүгінгі ертегіміз аяқталды, бізьен бірге болғандарыңызға рахмет. Күкірт қышқылы барлық жерде болып жұмысын жалғастыра берсе Қазақстанның экономикасы көтеріледі. Экономикасы көтерілсе халқымыздың, біздің әл-ауқатымыз жақсара түспек.
Үйге тапсырма	§12. тақырыпты оқу 7-8 есеп	Берілген тапсырма бойынша дайындалу.			Интернеттен қосымша тапсырмалар әкелу.
Рефлексия 4минут	-Оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым-қатынасты тудыру. -Оқушылардың өзін-өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым-қатынас принципін үйрету; -Сіздерге сабақ қызықты болды ма? өте қызықты орташа мен үшін қызықты емес V * -
Сабақтың өзіндік талдауы
Сабақ бойынша өзгертулер