15 минут | Жаңа сабақ | Периодтық жүйедегі орны бойынша химиялық элементті сипаттау. Сипаттама | С | 1.Химиялық элементтің атауы мен таңбасы | Көміртек | 2.Элементтің периодтық кестедегі орны (период және топ нөмері ) | 2-период ,IV- топ | 3. Aтом құрылымы: a) атом құрамы ә) атомның электрондық формуласы б) элемент түрі (s,р) | a) 126C +6 ( 6p + ;6n 0)6 e ә) 6C 1s 22s22p2 б) р- элемент | 4.Металл/бейметалл | Бейметалл | 5.Оттекті қосылысының формуласы ,оған сәйкес келетін гидроксид сипаттамасын көрсету | СО 2- қышқылдық оксид, H2CO3-қышқыл,СаСО3- тұз | 6. Ұшқыш сутекті қосылысының формуласы | СН 4- метан | Химиялық элементтердің табиғи ұяластары және олардың қасиеттері Периодтық кестеде орналасқан бір топтағы элементтер химиялық элементтердің табиғи ұяластарын құрайды. Химиялық және физикалық қасиеттері ұқсастығы бойынша біріктірілген элементтер тобы ұқсас элементтер тобы немесе табиғи ұяластар деп атайды. 1.Сілтілік металдар 2.Галогендер 3.Инертті газдар Сілтілік металдар. І топшада орналасқан: литий Li, натрий Na, калий К, рубидий Rb, цезий Cs, франций Fr. Франций - радиобелсенді элемент. Олардың топтық атауы - сілтілік металдар — сумен әрекеттескенде күшті негіз - сілті түзуіне байланысты қойылған. Мысалы:2Na+2H2O=2NaOH+ H2+Q Жалпы электрондық конфигурациясы – ns1, яғни сыртқы қабатында бір электрон болады. Бұлар – күшті тотықсыздандырғыштар. Металдар I валентті .Сондықтан олардың қосылыстарының құрамы ұқсас болады. Барлық металдардың ішіндегі ең белсендісі –осы сілтілік металдар.Металдардың ұқсастығымен қатар ,физикалық қасиеттері және химиялық белсенділіктерінде айырмашылықтар да бар. Оксидтері Li2 O Na 2O K2 O Rb2O Cs2O Гидроксидтері LiOH NaOH KOH RbOH CsOH Жалпы сипаттамасы : Жұмсақ, иілгіш, пышақпен оңай кесіледі, жаңа кесілген металл бөлігі металдық жылтырлыққа ие. Сілтілік металл молекулалары бір атомнан тұрады. Заряд саны артқан сайын сілтілік металдардың атомдық радиустары да өседі (топ бойынша жоғарыдан төмен қарай).Балқу мен қайнау температурасы топ бойынша жоғарыдан төмен қарай артады. Жоғары химиялық белсенділігіне байланысты табиғатта тек қосылыс түрінде кездеседі. Қолданылуы Калий өсімдіктерде фотосинтез процесінің жүруін, крахмал жиналуын тездетеді. Бидай, арпа, сұлының сабағын қатайтады, картопта крахмал жиналады. NaCl – ас тұзы есебінде асқа қолданылады Галогендер. VIIA топшада орналасқан, олар: фтор F, хлор Сl, бром Вr, йод I, астат At. Астат - радиобелсенді элемент F2 – ашық-сары түсті, қиын сұйылтылатын газ; Cl2 – сары-жасыл түсті, өткір тұншықтырғыш иісті, оңай сұйылтылатын газ; Br2 – қызыл-қоңыр түсті сұйықтық; I2 – күлгін түсті кристалдық зат. Галоген молекулалары екі атомнан тұрады. Топ бойынша галогендердің атомдық радиустары, балқу және қайнау температурасы жоғарыдан төмен қарай артады. Жалпы сипаттамасы : 17A-топ галогендерден тұрады. Жалпы электрондық конфигурациясы – ns2np5, яғни сыртқы қабатында жеті электрон орналасқан. Бұлар – күшті тотықтырғыштар. Галогендер «тұз түзуші» деген мағынаны білдіреді (лат. «галос» – тұз және «генус» – тудырушы). Элементтер бұл атауларды металдармен әрекеттесіп, тұз түзу қабілетіне ие болғандықтан иеленген. Мысалы: 2 Na +СІ2=2 NaСІ+Q Қолданылуы Маталарды ағартуда,ағартқыш әк, тұз қышқылын алуда, ауылшаруашылығы зиянкестеріне қарсы күресте пайдаланылатын заттарды алуға, ауыз суын тазартуда қолданылады. Инертті газдар. Асыл газдар -элементтердің периодтық жүйесінің VIIIА тобындағы химиялық элементтер. Олар: гелий He, неон Ne, аргон Ar, криптон Kr, ксенон Хe, pадон Rn .Сыртқы электрондық конфигурациясы ns2 np6 .Сыртқы электрондық қабаты толған.Түссіз және иіссіз , молекулалары бір атомды ,сұйылу ,қату температурасы өте төмен. Аздаған мөлшерде ауада, минералдар құрамында ,табиғи газдарда ,еріген күйінде суда кездеседі . Атомдық массаларының өсуіне қарай олардың сұйылу ,қату температуралары артады. Гелий ,неон ауадан жеңіл ,ал қалғандары ауадан ауыр.Бұл элементтер сутекпен ,оттекпен қосылыстар түзбейді . Қолданылуы Инертті газдар аэростаттарды толтыру, температураны төмендету үшін, ал аргон мен неон жарық беретін шыны түтіктерде қолданылады. Сонымен қатар Инертті газдар түрлі заттарды ауа, т.б. орта әсерінен қорғауға пайдаланылады. Түрлі-түсті жарық шығарады, сондықтан жарнамалық лампаларда қолданады. | Жаңа тақырыпты меңгеру | | | Презентация Слайд 3 Слайд 3 Слайд 4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14 https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/8-synyp/ximiyalyq-ehlementterding-tabihi-uyalastar-toby-uqsas-ehlementter-zhane-olardyng-qasietteri?mid=05199190-9d5a-11e9-be78-49d30a05e051 https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/8-synyp/ximiyalyq-ehlementterding-tabihi-uyalastar-toby-uqsas-ehlementter-zhane-olardyng-qasietteri?mid=05199190-9d5a-11e9-be78-49d30a05e051 |
5 минут 7 минут | Бекіту тапсырмасы | 1-тапсырма Кестені сәйкестендіріңіз. Элементтер | Элементтердің табиғи ұяластары | 1. калий | А) инертті газ Б) галоген В) сілтілік металл | 2. ксенон | 3. литий | 4. иод | 5. хлор | 6. натрий | 7. гелий | 8. фтор | 9. аргон | 10. неон | Инертті газ Жауабы: Элементтер | 1. калий | 2. ксенон | 3. литий | 4. иод | 5. хлор | 6. натрий | 7. гелий | 8. фтор | 9. аргон | 10. неон | Галоген Сілтілік металл Тақырып бойынша №12 элементке сипаттама беріңіз 2-тапсырма Сипаттама | | 1.Химиялық таңбасы,атауы | | 2.Элементтің периодтық жүйедегі орны:топ ,реттік саны, атомдық массасы | | 3.Ядро заряды | | 4.Атомның электрондық құрылысы | | 5. Жоғарғы оттекті қосылысының формуласы ,оған сәйкес келетін гидроксид сипаттамасын көрсету | | Жауабы : Тақырып бойынша №12 элементке сипаттама беріңіз Сипаттама | Мg | 1.Химиялық таңбасы,атауы | Магний Мg | 2.Элементтің периодтық жүйедегі орны:топ ,реттік саны, атомдық массасы | 3-период ,II- топ Z=12 Ar=24 | 3.Ядро заряды | +12 | 4.Атомның электрондық құрылысы | 12Mg 1s 22s22p63s2 )2)8)2 | 5. Жоғарғы оттекті қосылысының формуласы ,оған сәйкес келетін гидроксид сипаттамасын көрсету | MgO-негіздік оксид,Мg(OH)2 гидроксид сәйкес келеді. Сутектік қосылыс түзбейді. | | Жаңа тақырып ты меңгеруге арналған Берілген тапсырманы сәйкестендіреді | | Дескриптор:Білім алушы Элементтерді табиғи ұяластармен сәйкестендіреді. Дескриптор: Білім алушы Элементтерді табиғи ұяластармен сәйкестендіреді. Дескриптор: Білім алушы Элементке сипаттама береді Дескриптор: Білім алушы Элементке сипаттама береді | Презентация Слайд 15 Слайд 16 Слайд 16 Слайд 17-19 |