Натрий. Табиғатта таралуы. Қасиеттері. (слайд- презентация)

Қилыбай Ақнұр Орынбекқызы

Үшқұдық мектеп-бақшасының

химия пәні мұғалімі

Сабақтың тақырыбы:

Натрий. Табиғатта таралуы. Физикалық қасиеттері.

Сабақтың мақсаты:

Оқушыларға адам өміріндегі және табиғи ортадағы натрийдің маңызы туралы түсінік беру.

Сабақтың міндеттері

• Оқушыларға натрий, оның табиғатта таралуы және физикалық қасиеті туралы ақпарат бере отырып, білімдерін жетілдіру.
• оқушылардың сөйлеу мәнерін қалыптастыру, логикалық ойлау қабілетін дамыту.
• өз бетімен жұмыс жасауға, қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ – жауап, жеке, топтық жұмыстар.

Сабақтың көрнекілігі: слайдтар, интерактивті тақта, периодтық кесте.

Сабақтың жоспары:

І. Ұйымдастыру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

- Реакция теңдеулерін құрастыру.

• Ой қозғау сұрақтары.

ІІІ. Жаңа сабақты баяндау.

IV. Білімді тексеру, сабақты бекіту.

• Сызбанұсқамен жұмыс.
• Реакцияны толықтыру.
• Қызықты есептер.
• Кім жылдам?

Сергіту тапсырмалары.

V. Үйге тапсырма.

VI. Бағалау.

К

Li

Na

Fr

Cs

Rb

Үй тапсырмасын тексеріп, өткен сабаққа шолу: Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесі бойынша сілтілік металдардың сипаттамасы.

Реакция теңдеулерін құрастыр. Сілтілік металдардың бейметалмен, сумен, қышқылмен әрекеттесу реакцияларын жазыңдар.

Ой қозғау сұрақтары

• Сілтілік металдар нешінші топта орналасқан?
• Сілтілік металдарға қандай металдар жатады?
• Франций қандай элемент?
• Элементтердің таралуы бойынша натрий мен калий нешінші орындарда орналасқан?
• Франций элементін кім ашты және неліктен бұлай атады?
• Сілтілік металдарды ненің астында сақтайды?
• Калийдің балқу температурасы?
• Барлық сілтілік металдар жылу мен электр тогын өткіземе өткізбейме?

Сабақтың жоспары:

• Натрийдің периодтық жүйедегі орны.
• Натрийдің табиғатта таралуы.
• Натрийдің физикалық қасиеттері.

Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесі

Периоды

қатары

Натрийдің периодтық жүйеде орналасуы .

Элементтердің тобы

III

I

IV

VIII

II

VII

VI

V

He

H

1

2

I

1

Сілтілік металдар

1.00797

4,003

Гелий

сутегі

C

В

N

Be

Ne

6

F

O

Li

5

7

9

1 0

3

8

4

II

2

12,011

18.9984

10 .811

14.0 067

15 .996

20,18

9 ,012

6,9 39

Углерод

Азот

Бор

фтор

Вериллий

Неон

Литий

оттегі

• оттегі

Cl

Si

S

Mg

Na

Al

Ar

P

11

1 6

1 4

1 2

1 8

13

1 5

1 7

3

III

32,064

39,948

28,086

30,9738

35,453

22,9898

24,312

26,9815

Натрий

Кремний

Сера

Алюминий

Фосфор

Аргон

Магний

Хлор

Ti

Ca

Co

K

Mn

Fe

S с

Cr

V

21

25

26

27

22

24

2 3

20

19

4

IV

39.102

44.956

55.847

58.933

40,08

54.938

47.90

51.996

50.942

Марганец

Кальций

Титан

Кобальт

Хром

Калий

Ванадий

Железо

Скандий

Br

Zn

As

Se

Kr

Cu

Ge

Ga

29

34

33

35

30

36

32

31

5

83,8

79.904

78.96

74.9216

72.59

63.54 6

65 . 37

69.72

Медь

Селен

Бром

Мышьяк

Криптон

Цинк

Германий

Галлий

Zr

Nb

Rh

Ru

Rb

Sr

Mo

T с

Y

4 3

44

41

39

40

37

42

38

45

V

6

85.47

92.906

101.07

91.224

102.905

87.62

99

88.9059

95.94

Цирконий

Родий

Стронций

Технеций

Рубидий

Молибден

Рутений

Иттрий

Ниобий

In

I

Ag

Xe

Sb

Te

Sn

Cd

48

52

54

51

47

53

50

49

7

127.60

126.904

131,3

112.41

118.71

121.75

107.868

114 .82

Иод

Сурьма

қалайы

Ксенон

Теллур

Кадмий

Серебро

Индий

Ir

Cs

Re

W

Hf

La

Ta

Os

Ba

75

74

77

73

76

55

72

56

57

8

VI

190.2

192.2

186.2

138.81

180.9479

137.34

178.49

183.85

132.905

Лантан

Цезий

Гафний

Рений

Вольфрам

Тантал

Иридий

Барий

Осмий

Pb

Po

Hg

Bi

Rn

At

Tl

Au

83

85

80

79

84

81

82

8 6

9

210

[22 2 ]

200.59

207.2

208.982

208.98

204.383

196.966

Золото

Астат

Ртуть

Полоний

Радон

Таллий

Свинец

Висмут

Bh

Ra

Sg

Fr

Hs

Mt

Db

Ac

Rf

109

105

104

107

88

87

89

108

106

VII

10

[ 266 ]

[ 265 ]

[ 261 ]

[ 223 ]

[ 226 ]

[ 262 ]

227.028

[ 263 ]

[ 262 ]

Дубний

Хассий

Радий

Мейтнерий

Резерфордий

Актиний

Франций

Сиборгий

Борий

Натрийдің табиғатта таралуы.

Натрийді 1807 жылы ағылшын химигі Гемфри Дэви ашты.

Натрий табиғатта таралуы бойынша алтыншы орында, оның жер қыртысындағы массалық үлесі 2,64 % . Натрий табиғатта тек қосылыс түрінде кездеседі. Ол жер қыртысында далалық шпаттың және граниттің құрамына кіреді. Мұхит суларында шамамен 2,8 % натрий хлориді бар.

Біздің елімізде көптеген тұзды көлдер мен тас тұздарының шөгінділері бар. Олар натрий хлоридін өндірудің көзі болып табылады. Оның ең мол қоры Каспий ойпатында, Арал маңында, Ертіс өзенінің жағалауында бар.

Арал маңындағы тұздардың жиналуы.

Металдардың табылу кезеңдері

Металдың пайдаланыла бастаған дәуірі

Алғаш табылған металдар

Біздің заманымызға дейін

алтын, күміс, мыс темір, сынап, қалайы, қорғасын

ХҮІІІ ғасырға дейін

мырыш, сурьма, висмут

ХҮІІІ ғасырда

Платина

ХІХ ғасырда

Натрий, магний, алюминий, хром, марганец, никель, молибден, кобальт, кадмий, иридий

ХХ ғасырдың бірінші жартысында

Жер қыртысында кездесетін қалған барлық металдар

ХХ ғасырдың екінші жартысынан осы кезеңге дейін

Жер қыртысында кездеспейтін жасанды жолмен алынған барлық металдар

Еліміздегі металл кендері және металл өндірісі

а) Pb, Zn – Текелі, Малеевск, Ащысай

ә) Mg, Ti, Zn, In, Be, Na, Nb - Өскеменде өндіріледі

б) Mn – Қаражал, Жезді

в) Cr – Хромтау /Кемпірсай/

г) Cu – Жезқазған, Ақтоғай, Айдарлы

д) Fe – Қарағанды, Орал, Рудный, Соколов – Сарыбай, Лисаковск

е) Sn – Көкшетау, Қорғалжын

ж) Au – Бақыршық, Майқайы, Жітіқара

Адам ағзасы – металдар мекені

Металдар атауы

Кездесетін тағамдар

Калий

маңызы

Банан, жаңғақ, күріш

Магний

Жасуша ішінде орналасады

Картопта, сиырдың етінде

Натрий

Жүйке ұлпаларының жұмысын жақсартады

Қойдың етінде

Темір

Қанның плазмасында, лимфада болады

Алмада, қара ,сары өріктерде бауырда

Қан құрамында

Натрийдің физикалық қасиеттері

Периодтық жүйе

Периоды

Ряды

Группы элементов

VI

VII

V

IV

VIII

II

III

I

I

1

Натрий Na

Жай заттың сыртқы түрі

Күмістей ақ түсті металл

Электрондық формуласы

1 s 2s 2 3p 6 3s

Тотығу дәрежесі

+1

тығыздығы

0,97 г/см ³

Балқу температурасы

97,7

Қайнау температурасы

883

II

2

III

3

2

1

IV

4

5

V

6

7

8

VI

9

VII

10

Ең жеңіл металл – “Li”

Ең жұмсақ металл – “ Na ”

Ең сұйық металл – “Hg”

Ең қатты металл – “Cr”

Ең ауыр металл – “Os”

Түсті металдар – “Au,Ag”

Ең қиын балқитын металл – “W” (+3410 C)

Сонымен қатар, натрий судан жеңіл, пышақпен оңай кесіледі,иілгіш, жұмсақ, созылғыш келеді. Жылу мен электр тогын жақсы өткізеді. Натрий ең белсенді металдардың бірі.

Есіңде сақта!

Натриймен жұмыс жасағанда техника қауіпсіздігі ережелерін қатаң сақтау керек. Оларды қолмен ұстауға болмайды, теріні күйдіреді.

Сызбанұсқамен жұмыс

1. Na

NaOH Na2SO4

• Na NaCl Na2CO3 NaOH KOH

3. Na2O Na2CO3 H2CO3 K2CO3 Na2CO3

Na2O NaCl

Реакцияны толықтыр

1. Na + NaCl

2. Na2SO4 + Na3PO4 +

3. KNO3 + NaNO3 +

4. NaOH + NaCl +

Қызықты есептер

2 моль натрий жануы үшін оттектің қанша зат мөлшері жұмсалады?

40 г. натрий сульфатынан натрийді алу үшін қанша литр (қалыпты жағдай)

сутек жұмсалады?

Кім жылдам?

• Натрий нешінші топта және қай периодта орналасқан?
• Натрийдің салыстырмалы атомдық массасы нешеге тең?
• Натрийдің реттік номері қанша?
• Жер қыртысындағы массалық үлесі?
• Жер қыртысында натрий қандай заттардың құрамына кіреді?
• Натрий элементін қай жылы және кім ашты?

Сергіту тапсырмалары

• Ойлы болсаң озып көр

тас

шынығады

күміс

тынығады

болат

алтын

бесік

ағаш

күміс

алюминий

жапырақ

болады

тау

темір

толады

Болат қайнауда шынығады, Батыр майданда шынығады

Арпа,бидай ас екен. Алтын, күміс тас екен.

Ел іші - алтын бесік .

қызыл

бұз

білім

соқ

жасыл

өнер

темір

кен

алтын

сары

тәрбие

ұр

тәртіп

жар

көк

Сабыр түбі – сары алтын .

Темірді қызғанда соқ.

Ақыл – тозбайтын тон, білім –таусылмайтын кен.

Үй тапсырмасы:

Натрий, табиғатта таралуы. Физикалық қасиеттері.