Сабақ жоспары "Спирттер мен фенолдар"

№_13-14____ САБАҚ ЖОСПАРЫ

Топ:_____________ _____

Күні:________________

ПӘН:__Химия_________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ:Спирттер мен фенолдар____________________________________

Сабақтың мақсаты	Білімділік:Студенттерге оттекті органикалық қосылыстар жайлы мәлімет бере
	Отырып біратомды спирттер, құрамында – ОН тобы бар көмірсутектердің
	туындысы екенімен таныстыру, спирттердің изомерлерін жазып, оны халықаралық
	атаулар жүйесімен атай білу, химиялық қасиеттерін жазу арқылы молекуладағы
	атомдардың бір-біріне әсерін талдау.
	Тәрбиелік: салауатты өмір салтын насихаттау, спирт өнімдерінің құрамындағы
	химиялық заттардың адам денсаулығы үшін маңызын көрсету.
	Дамытушылық: Заттардың қасиеттері олардың құрылысына тәуелді екендігіне көз
	жеткізу, құрылысындағы, қасиеттеріндегі негізгі ерекшеліктерін ажырата білу
	қабілетін дамыту.

Сабақтың типі:_жаңа материалды меңгеру___________ ______________________________________ ______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

Сабақтың түрі:__лекция ________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

Пәнаралық байланыс	Биология «Жасушадағы зат алмасу процесі», валеология «Ішімдіктің адам
	организміне зиянды әсері», информатика «Презентация құру»

Сабақтың жабдықтары

Көрнекіліктер:______Презентация Х -11_________________________________________________________ _____________________________________________________________________________________

Үлестірме материал:_№12 карточка (15) ___________________________________________________

______________________________________________________________________________________

Оқытудың техникалық жабдықтары___интерактивті тақта, компьютер_________________________

______________________________________________________________________________________

Әдебиеттер: негізгі__ Жалпы білім беретін жаратылыстану-математика бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық / Ә. Темірболатова, Н.Нұрахметов – Алматы: «Мектеп» баспасы, 2014 ж

______________________________________________________________________________________

Қосымша_ К.Жексембина Химиядан әдістемелік нұсқау Алматы «Мектеп» 2007,________________

«Химия мектепте» ғылыми – педагогикалық журналы, Химия Анықтамалық құрал Алматы_______ «Атамұра»,2008________________________________________________________________________

Сабақтың барысы

№	Сабақтың кезеңдері	Жұмыстың түрлері	Уақыт
1	Ұйымдастыру кезеңі.	1.Сәлемдесу 2.Оқушыларды түгендеу 3.Оқушылардың оқу-құралдарын тексеру 4.Сабақтың мақсатын ашу	5 минут
2	Жаңа материалды оқу. 1.Оттекті органикалық қосылыстар 2.Спирттер 3.Қаныққан біратомды спирттер 4.Спирттердің қасиеттері 5.Көпатомды спирттер 6.Фенолдар	Лекция оқу Презентациялар арқылы түсіндіру	60 минут
3	Жаңа материалды бекіту. 1.Спирттер қалай жіктеледі, мысалдар келтіріңдер. 2.Пропанға сай біратомды спирт – пропанолдың және көпатомды спирт пропантриолдың формулаларын жазыңдар 3.33,6 литр (қ.ж.) этиленді гидратациялағанда түзілетін этанолдың массасын табыңдар? 4. Массасы 9 кг глюкозаны спирттің ашытып, қанша литр этанол алуға болады? Этанолдың тығыздығы 0,789кг/м3. 5.Төмендегі айналымдарды орындауға мүмкіндік беретін реакция теңдеулерін жазыңдар: С6Н6 →С6Н5Сl→C6H5OH	№12 карточкамен жұмыс	20 минут
4	Қорытынды жасау, үй тапсырмасы	(2) §8.1.-8.5. 161-176 бет	5 минут

__________қолы

Спирттер – молекуласындағы бір немесе бірнеше сутек атомдары гидроксил тобына алмасқан көмірсутектредің туындылары.

Спирттердің жалпы формуласы: R(OH)_x

Спирттердің жіктелуіне оқушылар үйде дайындалып келеді.

Қаныққан біратомды спирттер бір сутек атомы гидроксил тобына алмасқан алкандардың туындылары. Олардың жалпы форомуласы: С_nH_2n+1OH

1.Біратомды қаныққан спирттердің атауы. Экрандағы сызбанұсқалар арқылы түсіндіру

ИЮПАК халықаралық атаулар жүйесі бойынша спирттерді көмірсутектердің атына - ол деген жұрнақ қосып айтады.

4 3 2 1 3 2 1

СН₃ – СН – СН – СН₃ СН₃ – СН₂ – СН₂ОН

| | пропанол - 1

СН₃ ОН

3 – метилбутанол – 2 СН₃ – СН – ОН

СН₃ |

5 |4 3 2 1 СН₃

СН₃ – С – СН₂ – СН – СН₃ изопропил спирті

| |

СН₃ ОН

4,4 –диметил пентанол – 2

Қарапайым СН₃ОН спиртін карбинол деп атайды. рационалды номенклатура бойынша басқа спирттерді карбинолдың туындысы деп қарастырады.

СН₃ – СН – ОН СН₃

| |

С₂Н₅ С₆Н₅ОН – С – ОН

|

СН₃

метилэтилкарбинол диметилфенилкарбинол

2.Изомерлері.

Көміртек қаңқасының құрылысына байланысты изомерлену Көмірсутек тізбегіндегі гидроксил тобының орнына байлаынсты изомерлену Класаралық изомерлену СН3 – О – С2Н5 СН3 – СН2 – СН2ОН метилэтилэфирі пропанол - 1 СН3 – СН – СН3 | ОН пропанол - 2

3.Алу жолдары.

1.Қаныққан біратомды спирттерді өнеркәсіпте көмірсутектердің моногалогентуындыларын сілті қатысында гидролиздеп алады. Мысалы:

C₂H₅Cl + NaOH → C₂H₅OH + NaCl

2.Спирттерді күкірт қышқылы қатысында этилен көмірсутектеріне су қосып алады:

H₂SO₄

СН₂ = СН₂ + НОН CH₃ – CH₂OH

Бұл реакцияны гидратация деп атайды.

3.Құрамында қанты бар заттар ашығанда этанол түзілетіні белгілі. Глюкозаның спирттік ашуы:

С₆Н₁₂О₆ → 2С₂Н₅ОН + 2СО₂↑

4.Спирттерді карбонилді қосылыстарды тотықсыздандырып алады.

а) Альдегидтер тотықсызданғанда, біріншілік спирттер түзіледі:

О [H]

СН₃ – С C₂H₅ – OH

Н

ацетальдегид этил спирті

ә) Кетондар тотықсызданғанда, екіншілік спирттер түзіледі:

[H]

СН₃ – С – СН₃ CH₃ –CH – CH₃

║ |

О OH

ацетон пропанол-2

4.Физикалық қасиеттері.

Оқушылар спирттердің қасиеттерін пробиркаға құйылған этил спиртіне қарап айтады.

Біратомды спиртер – түссіз сұйықтар суда ериді.Қалыпты температурада С₁₀ – ға дейінгі спирттер сұйық заттар, С₁₁ – ден бастап қатты заттар. Сұйық спирттердің өздеріне тән иісі болады. Молекулалық массасның артуына қарай сұйық спирттердің суда ерігіштігі төмендейді. Ең қарапайым спирт – метанол СН₃ОН өте улы. Спирттердің молярлық массасы өскен сайын, қайнау температуралары жоғарылайды.

5.Химиялық қасиеттері.

Оқушылар берілген реакция теңдеулерін аяқтап, теңестіреді

Гидроксил тобындағы сутек арқылы жүретін реакциялар.

1.Спирттің гидроксил тобындағы сутек атомының орнын белсенді металдар баса алады:

2C₂H₅OH + 2Na → 2C₂H₅ONa + H₂↑

натрий этилаты

2. Күрделі эфирлер түзілуі (этерификация реакциясы).

Н⁺, t

C₂H₅OH + НООС – СН₃ C₂H₅O – OC – CH₃ + H₂O

этил сірке сірке қышқылының

спирті қышқылы этил эфирі

(этилацетат)

Гидроксил тобында жүретін рекциялар.

Спирттер галогенсутектермен әрекеттеседі

H₂SO₄

С₂Н₅ОН + НBr C₂H₅Br + H₂O

этил

бромиді

Жоғарырақ температурада t 140⁰С дегидратациялағанда, реакция молекула ішінде өтеді, нәтижесінде, алкен түзіледі

H₂SO₄,t⁰

CH₃-CH₂OH CH₂ = CH₂+H₂O

этилен

Тотықтырғыштардың әсерінен (CuO, хромды қоспа K₂Cr₂O₇ + H₂SO₄) біріншілік спирттер альдегидке дейін тотығады

[O]

CH₃CH₂OH CH₃-C = O

этил спирті |

H

сірке альдегиді

Екіншілік спирттер тотыққанда кетонға айналады

[O]

CH₃-CH-CH₃ CH₃-CO-CH₃

| ацетон

OH

изопропил спирті

Мыс (ІІ) оксидімен тотығып, альдегид түзеді

O

СН₃-СН₂ОН + CuO CH₃ – C + H₂O + Cu

H

Спирттер көгілдір жалынмен жанады

C₂H₅OH + 3O₂ 2CO₂ + 3H₂O + Q

Карточка №15

Спирттер

1.Спирттер қалай жіктеледі, мысалдар келтіріңдер.

2.Пропанға сай біратомды спирт – пропанолдың және көпатомды спирт пропантриолдың формулаларын жазыңдар

3.33,6 литр (қ.ж.) этиленді гидратациялағанда түзілетін этанолдың массасын табыңдар?

4. Массасы 9 кг глюкозаны спирттің ашытып, қанша литр этанол алуға болады? Этанолдың тығыздығы 0,789кг/м³.

5.Төмендегі айналымдарды орындауға мүмкіндік беретін реакция теңдеулерін жазыңдар:

С₆Н₆ →С₆Н₅Сl→C₆H₅OH

Карточка №15

Спирттер

1.Спирттер қалай жіктеледі, мысалдар келтіріңдер.

2.Пропанға сай біратомды спирт – пропанолдың және көпатомды спирт пропантриолдың формулаларын жазыңдар

3.33,6 литр (қ.ж.) этиленді гидратациялағанда түзілетін этанолдың массасын табыңдар?

4. Массасы 9 кг глюкозаны спирттің ашытып, қанша литр этанол алуға болады? Этанолдың тығыздығы 0,789кг/м³.

5.Төмендегі айналымдарды орындауға мүмкіндік беретін реакция теңдеулерін жазыңдар:

С₆Н₆ →С₆Н₅Сl→C₆H₅OH

Карточка №15

Спирттер

1.Спирттер қалай жіктеледі, мысалдар келтіріңдер.

2.Пропанға сай біратомды спирт – пропанолдың және көпатомды спирт пропантриолдың формулаларын жазыңдар

3.33,6 литр (қ.ж.) этиленді гидратациялағанда түзілетін этанолдың массасын табыңдар?

4. Массасы 9 кг глюкозаны спирттің ашытып, қанша литр этанол алуға болады? Этанолдың тығыздығы 0,789кг/м³.

5.Төмендегі айналымдарды орындауға мүмкіндік беретін реакция теңдеулерін жазыңдар:

С₆Н₆ →С₆Н₅Сl→C₆H₅OH